27.000 tỷ đồng giải phóng mặt bằng cho dự án BOT: 'nút thắt' quyết định năng lực hạ tầng TP.HCM

một giờ trướcBài gốc

TP.HCM đang bước vào giai đoạn đầu tư hạ tầng có quy mô và cường độ lớn nhất trong nhiều năm trở lại đây. Các dự án BOT giao thông được xác định là trụ cột then chốt để mở rộng không gian phát triển, giảm chi phí logistics và tăng sức cạnh tranh vùng. Bài toán giải phóng mặt bằng với tổng nhu cầu vốn lên đến khoảng 27.000 tỷ đồng đang là rào cản lớn nhất, trực tiếp quyết định tiến độ cũng như hiệu quả của các dự án hạ tầng chiến lược.

Sau khi Nghị quyết 98/2023/QH15 được thông qua, TP.HCM được trao thêm cơ chế đặc thù. Song, ngay trong thực tiễn triển khai, Thành phố đang đối diện với một thách thức mang tính nền tảng: nếu không tháo gỡ được “điểm nghẽn mặt bằng”, mọi mô hình tài chính hay cơ chế ưu đãi đầu tư đều khó phát huy hiệu quả thực chất.

Theo Sở Xây dựng, hiện Thành phố đang tập trung triển khai 04 dự án BOT trọng điểm theo Nghị quyết 98. Điểm chung của các dự án này là quy mô bồi thường, hỗ trợ, tái định cư rất lớn, trải dài trên nhiều địa bàn và liên quan tới hàng nghìn hộ dân, tổ chức, doanh nghiệp.

Tổng nhu cầu vốn dành cho công tác giải phóng mặt bằng của 04 dự án BOT hiện hữu ước tính khoảng 27.000 tỷ đồng. Đây là con số phản ánh áp lực cực lớn lên ngân sách Thành phố cũng như năng lực tổ chức thực hiện của bộ máy chính quyền các cấp.

Trong nhóm dự án này, một số công trình đóng vai trò huyết mạch vùng được ưu tiên thực hiện, bao gồm nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 13 - tuyến kết nối TP.HCM với Bình Dương, Bình Phước; mở rộng Quốc lộ 1 - trục giao thông xuyên vùng Bắc - Nam; và nâng cấp Quốc lộ 22 - trục kết nối cửa ngõ Tây Bắc đi Tây Ninh và hành lang kinh tế cửa khẩu.

Riêng dự án mở rộng Quốc lộ 13 đã có số vốn giải ngân đạt 12.435 tỷ đồng, cho thấy quyết tâm của Thành phố, nhưng đồng thời cũng phản ánh khối lượng công việc giải phóng mặt bằng vẫn còn rất lớn. Nhiều đoạn tuyến còn vướng mắc về pháp lý đất đai, tranh chấp nguồn gốc sử dụng đất, làm kéo dài thời gian hoàn thiện hồ sơ.

Một trong những chỉ dấu quan trọng phản ánh thực trạng là tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công cho nhóm dự án giao thông. Theo số liệu của Sở Xây dựng TP.HCM, tính đến hết 6 tháng đầu năm 2025, tỷ lệ giải ngân của nhóm dự án giao thông mới đạt 38% kế hoạch vốn được giao.

Con số này mang ý nghĩa cảnh báo. Trong điều kiện bình thường, tốc độ giải ngân phải đạt khoảng 50–60% ở thời điểm giữa năm để đảm bảo hoàn thành kế hoạch năm. Việc chỉ đạt 38% cho thấy tiến độ đang chịu áp lực rất lớn, chủ yếu xuất phát từ việc chưa thể hoàn tất công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Thực tế triển khai tại nhiều địa bàn cho thấy, ngoài vấn đề nguồn vốn, quá trình tổ chức thực hiện còn gặp một số vướng mắc như: quy trình thẩm định phương án bồi thường còn nhiều tầng nấc; sự phối hợp giữa các sở, ngành và chính quyền cấp quận, huyện chưa thật sự đồng đều; hồ sơ pháp lý đất đai tại một số khu vực còn thiếu đồng bộ.

Trước thực trạng này, Sở Xây dựng đã kiến nghị tăng cường cơ chế phối hợp liên ngành, trong đó nhấn mạnh vai trò của Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Tài chính và UBND các địa phương trong việc rút ngắn quy trình, thống nhất phương pháp xác định nguồn gốc đất và giá bồi thường.

Ở góc độ chiến lược, các dự án BOT không đơn thuần là những tuyến đường. Đó là cấu phần quan trọng trong việc tái cấu trúc không gian phát triển đô thị, mở rộng hành lang logistics và tạo dư địa tăng trưởng mới cho kinh tế Thành phố.

Song song với nhóm BOT, Thành phố đang triển khai 09 dự án giao thông - hạ tầng kỹ thuật thuộc nhóm A, trong đó có những dự án quy mô lớn như Vành đai 4 TP.HCM. Hiện nay, Sở Xây dựng đang tổ chức lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, chuẩn bị các điều kiện để trình thẩm định trong giai đoạn 2025 - 2026.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, việc chậm tiến độ các dự án BOT không chỉ gây áp lực cho hạ tầng giao thông, mà còn làm gia tăng chi phí vận chuyển, kéo dài thời gian logistics và giảm sức hấp dẫn của môi trường đầu tư. Đối với TP.HCM - trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước - đây là vấn đề mang tính sống còn.

Sở Xây dựng TP.HCM khẳng định, nếu “nút thắt mặt bằng” được tháo gỡ, Thành phố sẽ có khả năng kích hoạt đồng loạt các nguồn vốn xã hội hóa, đặc biệt là dòng vốn từ khu vực tư nhân thông qua các mô hình PPP, BOT, BT theo khung chính sách mới.

Trong bối cảnh áp lực cạnh tranh giữa các đô thị lớn trong khu vực ngày càng rõ nét, bài toán 27.000 tỷ đồng cho giải phóng mặt bằng không còn thuần túy là vấn đề ngân sách, mà là phép thử năng lực quản trị đô thị và tầm nhìn chiến lược của TP.HCM trong giai đoạn phát triển tiếp theo.

Nhật Hưng

Nguồn DNSG : https://doanhnhansaigon.vn/27-000-ty-dong-giai-phong-mat-bang-cho-du-an-bot-nut-that-quyet-dinh-nang-luc-ha-tang-tp-hcm-329386.html