Bài 1: Đằng sau lượt 'bão like'

3 giờ trướcBài gốc

Cuộc sát hạch ấy trước hết là bài kiểm tra về nhận thức, Gen Z nhìn nhận sự việc, phản ứng ra sao, họ để cảm xúc dẫn dắt hay biết phân tích đúng - sai. Tiếp đó, nó là phép thử về trách nhiệm, một dòng trạng thái thiếu cân nhắc có thể trở thành chứng cứ pháp lý, một video sai sự thật có thể lan truyền hậu quả khó lường.

Vì vậy, loạt bài này phác họa bức tranh đa chiều về cách Gen Z đang sống, làm việc và khẳng định bản thân trên không gian mạng; đồng thời đặt câu hỏi về trách nhiệm, định hướng và vai trò công dân số của thế hệ trẻ Việt Nam.

Với góc nhìn từ chuyên gia truyền thông, công nghệ, nhân sự, luật pháp và an ninh mạng, loạt bài gợi mở những giải pháp hướng đến xây dựng một môi trường số lành mạnh, để Gen Z trở thành lực lượng tiên phong, sáng tạo, bản lĩnh và đầy trách nhiệm.

Ngộ nhận về những “cú viral” chóng vánh

Vài năm gần đây, mạng xã hội - vốn được xem là nơi chia sẻ, đã dần biến thành cuộc đua khốc liệt của lượt xem và lượt thích giữa các KOL, KOC và TikToker... Từ sự cạnh tranh khốc liệt ấy, những video giật tít, phát ngôn gây sốc đến những tình huống dàn dựng, phản cảm được sản xuất ngày càng nhiều, nhằm mục tiêu duy nhất: lên xu hướng và được chú ý. Cơn “bão like” đã trở thành thước đo giá trị của người sáng tạo khiến một số bạn trẻ bất chấp mọi giới hạn để được nổi tiếng.

Thế nhưng, đằng sau ánh đèn và những “cú viral” chóng vánh là áp lực vô hình mang tên lượt tương tác. Không ít bạn trẻ thừa nhận cảm giác lo lắng nếu video không đạt được tương tác như kỳ vọng.

Bạn Nguyễn Văn Phương (nhân vật đã được đổi tên, 20 tuổi, đang sinh sống tại Hà Nội), là một trong số những người trẻ bắt đầu lập kênh TikTok như công việc chính của mình.

Một video của cậu từng bất ngờ viral với hơn 456 nghìn lượt xem, mang lại cảm giác hưng phấn lẫn tự hào. Tuy nhiên, chính khoảnh khắc ấy cũng khiến Phương trăn trở trong tâm trí: “Làm sao để lần đăng video tiếp theo phải được nhiều lượt xem và quan tâm hơn nữa?”.

Từ niềm vui sáng tạo, Phương dần cảm thấy mình bị lệ thuộc vào những con số ảo. Mỗi lần đăng nội dung mới, cậu lại hồi hộp chờ đón thông số tiếp cận video, lượt thích nhảy lên từng chút một, mỗi tiếng chuông thông báo đều khiến tim đập nhanh hơn.

“Lúc mới bắt đầu, mình háo hức theo dõi từng con số tăng lên, thấy vui lắm. Nhưng mình cũng có lúc lại thấp thỏm vì lượt xem không tăng. Cảm giác này khiến mình khó tập trung làm việc khác”, Phương chia sẻ.

Dần dần, việc kiểm tra lượt xem trở thành phản xạ. Cứ vài phút, cậu lại cầm điện thoại xem số liệu dù biết điều đó vô ích. “Mình cảm giác như bị một sợi dây vô hình ràng buộc. Mình càng muốn kiểm soát kết quả thì tâm lý lại càng bị những con số chi phối”, Phương nói.

Theo Washington Post, bản chất của sự viral đã thay đổi, khi số lượng video tăng vọt, vòng đời của mỗi sự kiện, vấn đề ngày càng ngắn. Chỉ sau 1 - 2 ngày, hàng loạt trend mới, nội dung mới đã xuất hiện lấn át trend cũ, nội dung cũ. Các nền tảng mạng xã hội cũng có "cuộc chạy đua" để xem bên nào có thể tăng lượt xem, viral nhiều nhất giúp những báo cáo của họ đẹp hơn trong mắt các nhà quảng cáo.

Hay trong nghiên cứu của TS. Ulrike Gretze - Đại học Nam California đã chỉ ra, tình trạng kiệt sức của người sáng tạo đang ngày càng gia tăng, tính bấp bênh trong công việc của họ đã phủ bóng đen lên những gì thường được mô tả là một công việc mơ ước. Chính họ đang gặp mối đe dọa sức khỏe tâm thần trong hệ sinh thái người có sức ảnh hưởng và người làm sáng tạo.

Nhận diện thêm về hậu quả của những "cú viral" chóng vánh, ThS. Nguyễn Thùy Linh - Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho biết, ở Việt Nam, năm 2025 được dân mạng ví là "năm thanh lọc", ám chỉ những người nổi tiếng ngộ nhận, trục lợi từ công chúng qua việc sản xuất, buôn bán hàng giả. Từ sự ngộ nhận về tầm ảnh hưởng của mình, họ rơi vào trạng thái "háo tiền" và "làm liều" để rồi... đánh mất lòng tin của công chúng và tự thanh lọc chính mình.

Không ít người trẻ sau khi video đầu tiên bất ngờ lên xu hướng đã tin rằng mình thực sự trở thành người có tầm ảnh hưởng. Sự chú ý đột ngột từ mạng xã hội khiến họ dễ rơi vào trạng thái “ngộ nhận danh tiếng” - coi tương tác là thước đo năng lực, coi sự nổi tiếng là thành công, mà quên rằng những lượt xem kia có thể tan biến chỉ sau vài giờ.

Mặt khác, “năm thanh lọc” không chỉ là sự sụp đổ của những thần tượng ảo mà còn là bài học cho toàn bộ thế hệ sáng tạo nội dung, đặc biệt là Gen Z - những người đang bước vào lĩnh vực sáng tạo với mục tiêu bán hàng, quảng cáo.

"Bào mòn" khả năng kiên nhẫn của giới trẻ

Việc được quan tâm liên tục dễ đẩy một bộ phận người trẻ vào ảo tưởng về sức ảnh hưởng của bản thân. Đáng nói hơn, sự nổi tiếng chóng vánh làm không ít người trẻ ngộ nhận về vị thế của mình. Thời gian gần đây, một số TikToker chỉ sau vài clip triệu view với nội dung gây sốc đã vội tổ chức gặp gỡ fan, ký tặng dù chưa từng qua đào tạo bài bản.

Họ xem lượt xem như thước đo tài năng, cho rằng số người theo dõi phản ánh giá trị thật. Ẩn sau ánh hào quang ấy là những nội dung nhạt nhẽo, thậm chí lệch chuẩn, không mang lại giá trị cho cộng đồng mạng.

Một số thể loại nội dung "bất chấp" để độc, lạ hút view trên TikTok.

Không chỉ ảnh hưởng đến cộng đồng sáng tạo nội dung, hiện tượng video câu view còn khiến người dùng mạng xã hội ngày càng mệt mỏi và cảnh giác.

Bạn Nguyễn Thùy Chi (17 tuổi, phường Phúc Lợi, TP. Hà Nội) thường xuyên lướt xem các video ngắn nhằm giải trí sau giờ học. "Theo mình, nhiều nhà sáng tạo nội dung đang chạy theo xu hướng gây chú ý bằng các hành động khác thường, có phần mạo hiểm để nhanh chóng nổi tiếng. Thường mình sẽ lướt qua video kiểu như vậy hoặc báo xấu để tránh gặp. Mình cũng chưa từng nghĩ đến việc thử làm theo, vì vừa nguy hiểm, vừa vô ích và không đem lại giá trị cho bản thân”, cô nói.

Thùy Chi thường lướt mạng xã hội và bắt gặp câu view đang chiếm nhiều hơn nội dung tích cực.

Là phụ huynh có con học lớp 6 nghiện xem TikTok, chị Nguyễn Hà Minh Trang (sống ở phường Phúc Lợi, TP. Hà Nội) không giấu được lo lắng. Chị cho biết, con gái thường xem TikTok sau giờ học mà không có sự kiểm soát của bố mẹ.

"Gần đây cháu hay nói những câu như: "ước gì tao bớt đẳng cấp để sống hòa đồng"!. Câu nói ấy làm tôi thật sự giật mình. Tôi sợ các cháu bắt chước những hành động dại dột, lệch chuẩn và dần xa rời giá trị đúng đắn”, chị Trang chia sẻ.

Theo chị Trang, điều gây hại về lâu dài nhất đối với con gái của mình đó là sự thiếu kiên nhẫn và kiểm soát trong từng hành vi. Ở độ tuổi dậy thì, chị Trang đã chứng kiến nhiều vụ việc trẻ vị thành niên bất bình với cha mẹ, bỏ nhà ra đi, tâm lý bất ổn, dễ bị lôi kéo... bởi bị "ngấm", bị cuốn theo, học theo những sự vụ viral trên mạng ảo.

"Những trào lưu vô bổ có khi lại lọt vào trí nhớ của con nhanh hơn bài giảng trên lớp, những hành vi của người mới nổi dễ khiến con học theo hơn cả thói quen bố mẹ rèn giũa hàng ngày...", chị Trang nói.

Châu Linh - Thảo Linh

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/bai-1-dang-sau-luot-bao-like-post1794064.tpo