Theo Bộ Tài chính, từ năm 2018 đến nay, Báo cáo TCNN đã được lập hằng năm trình Chính phủ để báo cáo Quốc hội theo quy định của Luật Kế toán 2015 và Nghị định 25/2017/NĐ-CP. Hệ thống báo cáo này từng bước phản ánh bức tranh tài chính nhà nước một cách đầy đủ hơn, gồm thông tin về tài sản, nguồn vốn, nợ phải trả, doanh thu, chi phí và các luồng tiền. Qua các năm, dữ liệu ngày càng chính xác hơn, phạm vi thông tin mở rộng, nội dung phân tích và thuyết minh được cải thiện, giúp báo cáo dễ tiếp cận và được các cơ quan có thẩm quyền ghi nhận.
Tuy vậy, quá trình triển khai vẫn còn một số hạn chế. Phạm vi thông tin trong báo cáo chưa được xác định đủ rõ ràng; quy trình lập báo cáo hiện đi qua nhiều cấp trung gian khiến thời gian hoàn thành kéo dài tới 18 tháng sau khi kết thúc năm tài chính; chế tài xử lý vi phạm trong việc cung cấp thông tin còn thiếu cụ thể và chưa đủ sức răn đe. Một số chỉ tiêu như “Nguồn hình thành tài sản”, “Thặng dư/thâm hụt lũy kế” chưa phản ánh đúng nội hàm và chưa phù hợp với Chuẩn mực kế toán công của Việt Nam và thông lệ quốc tế. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhiều lần đề nghị cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện cơ chế nhằm nâng cao chất lượng báo cáo, phục vụ tốt hơn yêu cầu quản lý, điều hành và hoạch định chính sách.
Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính cho rằng, việc ban hành Nghị định mới thay thế Nghị định 25/2017/NĐ-CP là cần thiết nhằm thích ứng với bối cảnh sắp xếp lại đơn vị hành chính, cập nhật các quy định pháp luật hiện hành và tháo gỡ các vướng mắc trong quá trình lập báo cáo. Mục tiêu của dự thảo là tiệm cận chuẩn mực kế toán công Việt Nam và quốc tế, cung cấp thông tin về tài sản, công nợ, nguồn vốn và kết quả hoạt động tài chính của Nhà nước một cách đầy đủ, trung thực, kịp thời, qua đó hỗ trợ điều hành tài chính, ngân sách và hoạch định chính sách vĩ mô.
Bộ Tài chính đề xuất Nghị định mới về Báo cáo Tài chính nhà nước
Tại chương II, dự thảo Nghị định sửa đổi quy định về 4 cấu phần chính của Báo cáo TCNN, gồm: Báo cáo tình hình tài chính nhà nước; Báo cáo kết quả hoạt động tài chính nhà nước; Báo cáo lưu chuyển tiền tệ; và Thuyết minh báo cáo. Trong đó, đáng chú ý nhất là các điều chỉnh đối với Báo cáo tình hình tài chính nhà nước. Bộ Tài chính đề xuất làm rõ hơn phạm vi tài sản nhà nước theo hướng “tài sản công giao cho các đơn vị quản lý, khai thác và sử dụng”, đồng thời loại trừ những tài sản được theo dõi theo giá trị quy ước, tài sản chưa xác định được giá trị hoặc các tài sản kết cấu hạ tầng chưa có hướng dẫn quản lý đầy đủ. Riêng nhóm tài sản kết cấu hạ tầng, dự thảo bổ sung chi tiết 17 loại tài sản thuộc danh mục tổng kiểm kê ban hành kèm Quyết định 213/QĐ-TTg năm 2024.
Về kết cấu báo cáo, dự thảo gộp nội dung “Nợ phải trả” và “Nguồn vốn” thành một mục chung là “Nguồn vốn của Nhà nước”, phù hợp với Chuẩn mực kế toán công số 01, trong đó nguồn vốn bao gồm cả nợ phải trả và tài sản thuần. Báo cáo tình hình tài chính theo dự thảo sẽ phản ánh toàn bộ tài sản và nguồn vốn do Nhà nước kiểm soát trên phạm vi toàn quốc hoặc cấp tỉnh tại thời điểm cuối kỳ báo cáo. Tài sản được trình bày theo các nhóm như tiền và tương đương tiền, đầu tư tài chính, phải thu, hàng tồn kho, cho vay, mua sắm, xây dựng dở dang, tài sản kết cấu hạ tầng, tài sản cố định và tài sản khác; đồng thời loại trừ các tài sản đặc thù như cổ vật, hiện vật bảo tàng, di sản, đất chưa giao quyền sử dụng, tài nguyên chưa định giá hay thương hiệu của đơn vị sự nghiệp công lập.
Nguồn vốn của Nhà nước bao gồm nợ phải trả của Chính phủ, chính quyền địa phương và các nghĩa vụ phải trả khác, cùng với tài sản thuần cấu thành từ thặng dư hoặc thâm hụt lũy kế và các quỹ của Nhà nước. Biểu mẫu báo cáo tài chính quốc gia và cấp tỉnh được quy định chi tiết tại Phụ lục I kèm dự thảo Nghị định.
Ở phần Báo cáo kết quả hoạt động tài chính nhà nước, Bộ Tài chính đề xuất thay thuật ngữ “Thu nhập” bằng “Doanh thu” và chỉ trình bày doanh thu, chi phí theo yếu tố cấu thành, không chia theo nguồn ngân sách và ngoài ngân sách để phù hợp thông lệ quốc tế và chuẩn mực kế toán công. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ và Thuyết minh báo cáo tiếp tục kế thừa quy định hiện hành, đồng thời được chỉnh sửa, cập nhật nhằm phù hợp thực tiễn triển khai.
Bộ Tài chính đang lấy ý kiến góp ý dự thảo trên Cổng Thông tin điện tử của Bộ.
Phùng Xuân