Cảnh báo nguy cơ nới rộng 'khoảng cách phát triển' vì AI

một giờ trướcBài gốc

Sáng ngày 2/12, tại Hà Nội, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đã công bố báo cáo “Sự phân cực lớn tiếp theo: Tại sao trí tuệ nhân tạo có thể làm gia tăng bất bình đẳng giữa các quốc gia”. Thông điệp cốt lõi được nhấn mạnh là dù AI có tiềm năng to lớn trong việc biến đổi nền kinh tế và dịch vụ công, nhưng xuất phát điểm khác nhau của các quốc gia đang tạo ra những rủi ro đáng kể. Nếu thiếu các chính sách mạnh mẽ, khoảng cách phát triển có thể bị nới rộng, đe dọa đảo ngược thành quả của nhiều thập kỷ nỗ lực thu hẹp bất bình đẳng toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam nổi lên như một điểm sáng tại khu vực. Theo UNDP, Chính phủ Việt Nam đã thể hiện ý chí chính trị mạnh mẽ thông qua chiến lược quốc gia nhằm đưa đất nước trở thành một trong những trung tâm về AI vào năm 2030, với mục tiêu lọt vào top 3 Đông Nam Á và top 50 toàn cầu về nghiên cứu, phát triển lĩnh vực này.

Báo cáo “Đánh giá toàn cảnh trí tuệ nhân tạo” (AILA) của UNDP cho thấy, Việt Nam đã và đang triển khai các khoản đầu tư trọng điểm để thúc đẩy chuyển đổi số. Sự phát triển nhanh chóng của hạ tầng số, bao gồm phủ sóng 4G toàn quốc, lộ trình triển khai 5G và sự thăng hạng trong xếp hạng chính phủ điện tử toàn cầu là những nền tảng vững chắc hỗ trợ cho tiến trình này.

Bà Ramla Khalidi - Trưởng Đại diện Thường trú UNDP tại Việt Nam cảnh báo, Việt Nam đang đối mặt với sự hình thành "khoảng cách công bằng AI".

Tiềm năng của AI tại Việt Nam đã bắt đầu hiện hữu rõ nét trong đời sống thực tiễn. Đó là những công cụ giúp chẩn đoán bệnh chính xác hơn trong các phòng khám, các nền tảng cá nhân hóa việc học tập, hay những ứng dụng giúp nông dân phát hiện sâu bệnh ngay cả khi họ có kỹ năng số hạn chế. Đặc biệt, một nền tảng hỗ trợ dựa trên AI đang được thử nghiệm nhằm giúp công dân tiếp cận 15 dịch vụ hành chính công trực tuyến thiết yếu.

Những nỗ lực này đặt Việt Nam vào dòng chảy chung của khu vực châu Á – Thái Bình Dương, nơi được xem là trung tâm chuyển đổi AI toàn cầu với khả năng đóng góp gần 1 nghìn tỷ USD GDP bổ sung cho các nền kinh tế ASEAN trong thập kỷ tới.

Tuy nhiên, bà Ramla Khalidi - Trưởng Đại diện Thường trú UNDP tại Việt Nam cảnh báo, Việt Nam cũng đang đối mặt với sự hình thành của một "khoảng cách công bằng AI". AI đang phát triển với tốc độ nhanh hơn bất kỳ công nghệ nào trước đây và những quốc gia hoặc nhóm dân cư không đủ khả năng hấp thụ các đổi mới này sẽ có nguy cơ bị bỏ lại ngày càng xa.

Hàng triệu công việc, đặc biệt là của phụ nữ và thanh niên, có nguy cơ bị tự động hóa. Việc sử dụng AI trong tuyển dụng có thể vô tình củng cố các định kiến giới, đẩy phụ nữ vào các công việc thu nhập thấp trong khi nam giới chiếm lĩnh các vai trò kỹ thuật.

Bức tranh toàn cảnh khu vực cũng cho thấy sự chênh lệch đáng kể về mức độ sẵn sàng chuyển đổi số. Trong khi các cường quốc công nghệ như Singapore, Hàn Quốc và Trung Quốc đang đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng và kỹ năng cao cấp, thì nhiều quốc gia khác vẫn đang loay hoay củng cố quyền truy cập số cơ bản.

Sự hạn chế về hạ tầng, kỹ năng và năng lực quản trị không chỉ làm giảm tiềm năng lợi ích từ AI mà còn gia tăng các rủi ro về mất an ninh dữ liệu. Dự báo cho thấy đến năm 2027, hơn 40% các vi phạm dữ liệu liên quan đến AI toàn cầu có thể xuất phát từ việc sử dụng AI tạo sinh sai mục đích.

Bà Ramla Khalidi nhận định, Việt Nam đang có vị thế tốt để tận dụng AI cho tăng trưởng bền vững, nhưng điều kiện tiên quyết là phải giải quyết triệt để các thách thức về kỹ năng số, chất lượng dữ liệu và sự bao trùm xã hội.

Để AI thực sự trở thành nguồn lực thúc đẩy phát triển công bằng, Việt Nam cần xây dựng các chính sách bao trùm, thực hiện các khoản đầu tư có trọng tâm và thiết lập cơ chế quản trị AI có trách nhiệm. Một hệ sinh thái số lành mạnh cần phải bảo đảm không bỏ lại phía sau phụ nữ, các cộng đồng nông thôn và những nhóm dễ bị tổn thương, biến công nghệ trở thành công cụ thu hẹp thay vì nới rộng khoảng cách giàu nghèo.

Minh Thu

Nguồn Doanh Nghiệp : https://doanhnghiepvn.vn/cong-nghe/canh-bao-nguy-co-noi-rong-khoang-cach-phat-trien-vi-ai/20251202023232422