Cảnh báo nguy cơ tuổi thọ tăng nhưng sức khỏe giảm, chi phí y tế leo thang

2 giờ trướcBài gốc

Đại biểu Phạm Trọng Nhân phát biểu. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN)

Nhận định việc mất an toàn vệ sinh thực phẩm, lối sống thiếu lành mạnh, môi trường sống ô nhiễm đang là vấn đề lớn với sức khỏe người dân, đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nhân (đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng: “Nếu không thay đổi cách tiếp cận, đất nước sẽ mắc kẹt trong vòng xoáy: tuổi thọ tăng nhưng sức khỏe giảm, chi phí y tế leo thang."

Nguy cơ sống thọ nhưng nhiều bệnh

Thảo luận về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đột phá cho công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân; chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035, đại biểu Phạm Trọng Nhân cho hay Việt Nam đang bước vào giai đoạn gánh nặng kép, thời điểm nhạy cảm của dân số về sức khỏe. Bệnh không lây nhiễm chiếm gần 80% tổng số tử vong, hơn 40% tử vong xảy ra trước 70 tuổi - trong độ tuổi lao động.

Người dân ăn mặn vượt khuyến cáo, tiêu thụ thực phẩm siêu chế biến tăng nhanh, thuốc lá và thuốc lá điện tử lan rộng trong giới trẻ, mức tiêu thụ rượu bia cao, trong khi không gian vận động hạn chế và môi trường sống tiềm ẩn nhiều rủi ro. Luật pháp đã quy định khá đầy đủ nhưng chưa được chuyển thành hành vi sống an toàn, khiến ngành y tế, đặc biệt là tuyến cuối, phải gánh thay phần việc vốn thuộc trách nhiệm nhiều lĩnh vực khác.

Quá trình già hóa diễn ra nhanh, trong khi năng lực thích ứng của hệ thống còn hạn chế. Khoảng một thập kỷ nữa Việt Nam sẽ là xã hội già với thu nhập còn thấp, bệnh mãn tính gia tăng và y tế cơ sở chưa đủ mạnh để quản lý bệnh từ sớm. Già hóa khi không khỏe khiến chi phí y tế tăng, quỹ bảo hiểm chịu áp lực lớn, năng suất lao động suy giảm và gia đình phải gánh nặng chăm sóc dài hạn. Nếu không thay đổi cách tiếp cận, đất nước sẽ mắc kẹt trong vòng xoáy: tuổi thọ tăng nhưng sức khỏe giảm, chi phí y tế leo thang.

Đồ uống nhiều đường không tốt cho sức khỏe. (Nguồn: Getty Images)

Đại biểu Phạm Trọng Nhân cho biết các quốc gia phát triển, môi trường sống lành mạnh là quyền của người dân. Nhà nước và doanh nghiệp có trách nhiệm bảo đảm các điều kiện bắt buộc để người dân sống lành mạnh.

Trong khi đó, tại Việt Nam, người dân phải tự tìm thực phẩm an toàn giữa thị trường nhiễu loạn, phải tự chặn quảng cáo rượu bia và thuốc lá điện tử để bảo vệ con trẻ và gặp khó khăn khi vận động do thiếu vỉa hè, công viên đạt chuẩn. Đây là trách nhiệm của hệ thống và chương trình mục tiêu phải có cách tiếp cận mới: đặt môi trường sống lên trước hành vi cá nhân.

Ông lấy ví dụ, Nhật Bản chứng minh rằng quản lý sức khỏe cộng đồng phải bắt đầu từ dữ liệu: đo lường tiêu thụ muối, hút thuốc, vận động, BMI, huyết áp và báo cáo hằng năm trước Quốc hội. Phần Lan giảm mạnh tử vong tim mạch bằng cách thay đổi lối sống toàn dân, kiểm soát muối, chất béo, chuyển hóa và quảng cáo sản phẩm gây hại.

WHO khẳng định chỉ cần 1–3 USD/người/năm cho các biện pháp như tăng thuế thuốc lá, rượu bia, đồ uống nhiều đường; giảm muối; loại bỏ chất béo chuyển hóa; kiểm soát quảng cáo; thúc đẩy vận động… là đủ để cứu hàng triệu người và giảm gánh nặng ngân sách.

"Vấn đề không nằm ở chi phí mà ở xung đột lợi ích và quyết tâm chính trị. Quốc hội cần thể hiện vai trò của mình trong vấn đề này," đại biểu Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh.

Cần xử lý tận gốc nguy cơ

Với cách tiếp cận này, đại biểu Phạm Trọng Nhân cho rằng chương trình mục tiêu quốc gia cần được thiết kế lại theo hướng ngăn đúng, trị đúng và xử lý tận gốc nguy cơ.

Cụ thể, ông đề xuất cần đặt phòng bệnh làm trục chính của an ninh sức khỏe quốc gia. Nếu đầu tư mở rộng bệnh viện nhưng không kiểm soát nguyên nhân gây bệnh, người dân sẽ sống lâu nhưng sống bệnh; ngân sách và bảo hiểm y tế sẽ luôn chịu áp lực. Mọi chỉ tiêu, dự án và kinh phí phải quy chiếu về mục tiêu giảm bệnh không lây nhiễm trong bối cảnh già hóa dân số.

Đại biểu cũng kiến nghị đưa đầy đủ gói khuyến nghị của WHO vào nghị quyết như tăng thuế thuốc lá, rượu bia và đồ uống nhiều đường theo lộ trình hiệu quả; kiểm soát quảng cáo sản phẩm gây hại; giảm muối; loại bỏ chất béo chuyển hóa; dán nhãn dinh dưỡng rõ ràng; kiểm soát thực phẩm bẩn và phụ gia độc hại tại chợ và bếp ăn trường học.

“Nếu không xử lý được xung đột lợi ích ở những lĩnh vực này thì mọi mục tiêu phòng bệnh chỉ dừng lại ở trong nghị quyết,” đại biểu Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh.

Ngoài ra, đại biểu đề xuất xây dựng bộ chỉ số sức khỏe và lối sống quốc gia công bố hằng năm để giám sát. Ông cho rằng quản lý sức khỏe cộng đồng không thể dựa vào số giường bệnh mà phải dựa vào tỷ lệ hút thuốc, uống rượu bia có hại, mức tiêu thụ muối và đường, tỷ lệ vận động, kiểm soát huyết áp - đường huyết và tuổi thọ khỏe mạnh theo từng địa phương. Khi chỉ số minh bạch, trách nhiệm sẽ rõ ràng.

Bên cạnh đó, đại biểu nhận định phải đầu tư đột phá vào y tế cơ sở - nơi phòng bệnh và phát hiện sớm bệnh mãn tính. Cần bảo đảm nguồn lực và kinh phí tối thiểu cho trạm y tế xã; triển khai quản lý bệnh mãn tính tại cộng đồng, có bảo hiểm y tế chi trả; tăng năng lực xét nghiệm cơ bản; liên thông hồ sơ sức khỏe điện tử; giảm lạm dụng xét nghiệm và kỹ thuật cao không cần thiết.

Theo đại biểu, không có tuyến xã mạnh thì khó đảm bảo sức khỏe cộng đồng, nhưng tuyến xã không thể mạnh nếu 53.000 nhân viên y tế tuyến xã không được đào tạo liên tục để thích ứng với mô hình bệnh tật mới và áp lực khối lượng công việc lớn sau sáp nhập.

“Cuối cùng, chương trình phải coi già hóa chủ động là trụ cột chiến lược, tập trung vào nhóm 45-70 tuổi - giai đoạn bản lề trước già hóa. Người lao động cần được tiếp cận môi trường làm việc thân thiện với sức khỏe. Cần mở rộng các mô hình câu lạc bộ sức khỏe, phục hồi chức năng và chăm sóc dài hạn,” đại biểu Phạm Trọng Nhân nói.

Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, một quốc gia văn minh không chỉ đo sức mạnh bằng GDP mà bằng tuổi thọ khỏe mạnh và chất lượng sống của từng người dân. Chương trình mục tiêu quốc gia chỉ có ý nghĩa khi chuyển từ tư duy chữa bệnh sang phòng bệnh, từ chi tiêu y tế sang đầu tư sức khỏe, từ trách nhiệm cá nhân sang trách nhiệm hệ thống trong bảo vệ người dân khỏi rủi ro môi trường và lối sống.

“Khi đó, tuổi thọ khỏe mạnh của người Việt sẽ tăng thực chất, bệnh viện giảm tải, ngân sách y tế cân bằng bền vững và người cao tuổi sống khỏe, sống có ích. Mỗi đồng đầu tư cho chương trình hôm nay sẽ trở thành đồng vốn sinh lời lớn nhất cho người dân và cho tương lai của quốc gia,” đại biểu Phạm Trọng Nhân nhấn mạnh./.

(Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/canh-bao-nguy-co-tuoi-tho-tang-nhung-suc-khoe-giam-chi-phi-y-te-leo-thang-post1080573.vnp