Chiến lược an ninh mới định hình lại vai trò của Mỹ trong cấu trúc an ninh quốc tế

5 giờ trướcBài gốc

Chiến lược An ninh Quốc gia mới do chính quyền Tổng thống Donald Trump công bố đã đánh dấu một bước ngoặt sâu sắc trong tư duy phòng thủ của nước Mỹ, khi lần đầu tiên trong hơn hai thập kỷ, ưu tiên chống lực lượng Hồi giáo cực đoan – trụ cột của mọi học thuyết hậu sự kiện 11/9 bị đẩy xuống hàng thứ yếu, nhường vị trí trung tâm cho vấn đề di cư ồ ạt và an ninh biên giới.

Cùng lúc đó, Washington cũng xác định Tây Bán Cầu là không gian chiến lược then chốt, nơi Mỹ phải giữ vai trò áp đảo nhằm bảo vệ “lãnh thổ, thịnh vượng và trật tự khu vực” trước sự gia tăng ảnh hưởng của các thế lực đối địch.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu về Chiến lược An ninh Quốc gia của chính quyền tại Washington DC. Ảnh Reuters

Bản Chiến lược An ninh Quốc gia dài 33 trang vừa được Nhà Trắng công bố là văn kiện định hình chính sách đối ngoại và quốc phòng cho nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Trump, được xem là sự trình bày rõ ràng hiếm hoi về thế giới quan an ninh của chính quyền hiện tại.

Các tài liệu chiến lược kiểu này thường chỉ được mỗi tổng thống ban hành một lần trong nhiệm kỳ, song lại có tác động lớn đến việc phân bổ ngân sách, bố trí lực lượng, ưu tiên ngoại giao và định hướng hợp tác quốc tế của toàn bộ bộ máy chính quyền Mỹ.

Khi khủng bố không còn là mối đe dọa trung tâm

Điểm gây chú ý lớn nhất của chiến lược mới là việc rút khủng bố Hồi giáo khỏi vai trò “mối đe dọa số một” kéo dài suốt hai thập kỷ. Thay vào đó, Nhà Trắng tuyên bố “kỷ nguyên di cư ồ ạt phải chấm dứt”, đồng thời coi an ninh biên giới là “yếu tố cốt lõi của an ninh quốc gia”.

Các mối đe dọa liên quan đến khủng bố được gộp chung với vấn đề di cư bất hợp pháp, buôn người, buôn ma túy và gián điệp xuyên biên giới, phản ánh cách tiếp cận mới của chính quyền: coi phần lớn rủi ro an ninh hiện nay không xuất phát từ những chiến trường xa xôi, mà từ chính các tuyến biên giới và không gian lân cận của nước Mỹ.

Chiến lược lý giải rằng nhiều vụ việc bị nghi là khủng bố trong thời gian gần đây chủ yếu phản ánh lỗ hổng trong kiểm soát xuất nhập cảnh và công tác thẩm tra an ninh, hơn là bằng chứng cho thấy chủ nghĩa cực đoan Hồi giáo vẫn là mối hiểm họa toàn cầu lớn nhất đối với Washington.

Ngôn từ của bản chiến lược cho thấy sự đoạn tuyệt rõ rệt với tư duy Trung Đông – chống khủng bố từng chi phối chính sách Mỹ kể từ sau ngày 11/9/2001. “Những ngày Trung Đông thống trị toàn bộ chính sách đối ngoại Mỹ trong cả hoạch định dài hạn lẫn triển khai hằng ngày đã qua, không phải vì khu vực này không còn quan trọng, mà vì nó không còn là mối đe dọa thường trực hay nguy cơ thảm họa cận kề như trước đây”, văn kiện nêu rõ. Thay vì nhìn Trung Đông như tâm điểm bất ổn toàn cầu, Nhà Trắng mô tả khu vực này đang dần trở thành “một không gian của hợp tác, hữu nghị và đầu tư”.

Tây Bán Cầu trở thành “tuyến đầu” mới

Song song với việc hạ thấp vai trò của Trung Đông, bản chiến lược nổi bật với mức độ tập trung bất thường vào Tây Bán Cầu – khu vực từ lâu được Washington xem là “sân sau”, nhưng hiếm khi được đặt ở vị trí trung tâm trong các văn kiện an ninh chiến lược trước đây. Chính quyền Trump khẳng định Mỹ “phải giữ vị thế áp đảo tại Tây Bán Cầu như một điều kiện thiết yếu cho an ninh và thịnh vượng”, từ đó cho phép Washington “tự tin hành động ở mọi nơi cần thiết”.

Tài liệu nhấn mạnh trách nhiệm của Mỹ trong việc ngăn chặn “ảnh hưởng đối địch từ bên ngoài” đối với khu vực, bao gồm việc kiểm soát căn cứ quân sự, cảng biển, cơ sở hạ tầng then chốt và các tài sản chiến lược. Dù không nêu đích danh ở nhiều đoạn, văn kiện ám chỉ rõ rệt tới vai trò ngày càng gia tăng của Trung Quốc, cũng như sự hiện diện của Nga tại Mỹ Latinh – những yếu tố mà Washington coi là thách thức trực tiếp đối với an ninh nội địa.

Chiến lược gọi định hướng này là “Hệ luận Trump” bổ sung cho Học thuyết Monroe – học thuyết năm 1823 của Tổng thống James Monroe, vốn cảnh báo các cường quốc châu Âu không can thiệp vào các vấn đề của Tây Bán Cầu.

Việc tái khởi động và mở rộng Học thuyết Monroe dưới tên gọi mới phản ánh mong muốn của ông Trump xây dựng một “vành đai an ninh” xung quanh lãnh thổ Mỹ thay vì tiếp tục dàn trải lực lượng tại các chiến trường xa xôi.

Mỹ tăng cường sự hiện diện quân sự trên biển. Ảnh: Reuters

Mỹ tăng hiện diện quân sự, siết chặt không gian biển

Bản chiến lược cũng kêu gọi gia tăng đáng kể sự hiện diện quân sự của Mỹ tại khu vực Tây Bán Cầu. Chính quyền Trump nhấn mạnh nhu cầu xây dựng “một lực lượng Tuần duyên và Hải quân phù hợp hơn” để kiểm soát các tuyến hàng hải, ngăn chặn di cư bất hợp pháp, giảm buôn người và buôn bán ma túy, đồng thời bảo đảm quyền kiểm soát các tuyến trung chuyển trọng yếu trong trường hợp khủng hoảng.

Thời gian qua, Lầu Năm Góc đã tiến hành nhiều chiến dịch trên biển, trong đó có các cuộc tấn công gây tranh cãi đối với những tàu bị nghi chở ma túy, được chính quyền mô tả là nhằm trấn áp các băng đảng khủng bố. Washington cũng được cho là đặt mục tiêu tận dụng sức ép quân sự gia tăng để tác động tới tình hình ở Venezuela, thúc đẩy quá trình gây sức ép đối với chính quyền của Tổng thống Nicolas Maduro.

Mỹ đồng thời tuyên bố sẽ tăng cường hợp tác với các nước Mỹ Latinh trong việc xác định và khai thác các nguồn tài nguyên chiến lược, hàm ý tới những vật liệu quan trọng như đất hiếm.

Dẫu vậy, nhiều quan sát cho rằng sự nhiệt tình đón nhận của các nước Mỹ Latinh đối với những tuyên bố thương mại từ Washington vẫn còn bỏ ngỏ, nhất là trong bối cảnh ông Trump tiếp tục theo đuổi chính sách thuế quan cứng rắn với nhiều đối tác. Không ít chính phủ khu vực bày tỏ mong muốn Mỹ gia tăng hợp tác kinh tế thực chất, thay vì chỉ dựa vào các công cụ an ninh để mở rộng ảnh hưởng.

Vị trí và tính toán của Mỹ trong xung đột Nga-Ukraine

Văn kiện xác định “lợi ích cốt lõi của Mỹ” là nhanh chóng thúc đẩy đàm phán chấm dứt xung đột tại Ukraine và giảm thiểu nguy cơ đối đầu giữa Nga và các quốc gia châu Âu. Trong tài liệu hầu như không dành nhiều ngôn ngôn từ chỉ trích Moscow, cho thấy sự dè dặt đáng kể trong cách tiếp cận đối với Nga.

Trái lại, chính quyền Trump lại dành nhiều lời lẽ khá gay gắt cho các đồng minh châu Âu. Chiến lược mô tả châu Âu đang đối mặt tình trạng “suy thoái văn minh” và cho rằng nhiều chính phủ châu Âu đang mang “kỳ vọng không thực tế” về kết cục cuộc chiến Ukraine, vận hành dưới các chính phủ thiểu số mong manh và có xu hướng “vi phạm những nguyên tắc dân chủ cơ bản để đàn áp phe đối lập”.

Thêm vào đó, Nhà Trắng cảnh báo rằng xu hướng di cư có thể làm thay đổi sâu sắc bản sắc của lục địa này, đến mức trong vài thập kỷ tới “một số thành viên NATO có thể trở thành các quốc gia đa số dân không còn gốc Âu”. Khi đó, tài liệu đặt câu hỏi liệu những nước này còn nhìn nhận vai trò của mình và mối liên minh với Mỹ giống như các thành viên sáng lập NATO hay không.

Tuy nhiên, chiến lược vẫn thừa nhận sức mạnh kinh tế và vị thế địa chính trị quan trọng của châu Âu, khẳng định Mỹ “không thể và không nên gạt bỏ châu lục này”, đồng thời nhấn mạnh mục tiêu của Washington là “giúp châu Âu điều chỉnh lại quỹ đạo hiện tại”.

Chiến lược An ninh Quốc gia mới viết lại học thuyết an ninh Mỹ?

Trên phương diện đối ngoại, Chiến lược An ninh Quốc gia mới cho thấy Mỹ đang rời xa học thuyết can thiệp toàn cầu để tiến tới một chính sách mang tính “giao dịch” hơn: Washington chỉ can dự ở nước ngoài khi lợi ích trực tiếp bị đe dọa. “Công việc nội bộ của các quốc gia khác chỉ là mối quan tâm của chúng ta khi hoạt động của họ trực tiếp tác động đến lợi ích Mỹ”, tài liệu khẳng định - câu chữ thể hiện rõ tinh thần “Ưu tiên nước Mỹ” được ông Trump theo đuổi.

Dù chiến lược được ca ngợi như “tấm bản đồ để giữ vững nước Mỹ vĩ đại” song tính khả thi của những cam kết vẫn còn là câu hỏi bỏ ngỏ. Bản thân ông Trump được biết đến với phong cách ngoại giao khó đoán và các biến cố quốc tế như đã từng xảy ra với các chính quyền tiền nhiệm hoàn toàn có thể khiến những định hướng hiện nay nhanh chóng thay đổi.

Dẫu còn nhiều điểm gây tranh luận, có một điều rõ ràng: Chiến lược An ninh Quốc gia mới cho thấy ông Trump đã thật sự “viết lại học thuyết an ninh Mỹ”. Trong bức tranh mới ấy, di cư và an ninh biên giới đã vượt qua khủng bố để trở thành mối ưu tiên số một; Tây Bán Cầu được xác lập là “tuyến đầu” bảo vệ nước Mỹ; trong khi tư duy can thiệp toàn cầu được thay bằng cách tiếp cận thu hẹp, tính toán và mang nặng sắc thái giao dịch.

Sự xoay trục này không chỉ định hình vai trò của Mỹ trong phần còn lại nhiệm kỳ Tổng thống của ông Trump, mà còn có thể tạo ra những gợn sóng dài hạn đối với cấu trúc an ninh khu vực và cục diện quốc tế nói chung.

Giang Bùi/VOV.VN (biên dịch) Theo: Fox News, Politico

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/chien-luoc-an-ninh-moi-dinh-hinh-lai-vai-tro-cua-my-trong-cau-truc-an-ninh-quoc-te-post1251723.vov