Chính quyền địa phương 2 cấp: Hướng đi mới cho mô hình giảm nghèo

16 giờ trướcBài gốc

Hiệu quả các mô hình giảm nghèo

Sau gần 5 năm triển khai, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận. Tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 1 - 1,5%/năm, riêng vùng đồng bào dân tộc thiểu số giảm hơn 3%/năm. Theo tiến độ, tỷ lệ hộ nghèo cả nước dự kiến chỉ còn khoảng 1% vào cuối 2025, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có tốc độ giảm nghèo nhanh nhất thế giới và được cộng đồng quốc tế ghi nhận là điểm sáng về công tác giảm nghèo.

Kết quả này đạt được một phần nhờ hàng loạt chương trình, cơ chế, chính sách giảm nghèo được Chính phủ ban hành đồng bộ, toàn diện. Đặc biệt, các chương trình, cơ chế, chính sách này có sự điều chỉnh phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội từng giai đoạn, khi giảm dần và bãi bỏ chính sách hỗ trợ cho không, tăng chính sách hỗ trợ có điều kiện. Nổi bật trong đó là các mô hình giảm nghèo như: đa dạng hóa sinh kế, phát triển sản xuất, đào tạo nghề, vay vốn… giúp người dân tạo việc làm, sinh kế, gia tăng thu nhập, ổn định cuộc sống.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 trên cả nước đã triển khai hơn 10.500 mô hình, dự án hỗ trợ phát triển sản xuất cho hộ nghèo, cận nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số. Hơn 320.000 hộ đã được trực tiếp hưởng lợi từ các hình thức đa dạng: cấp giống cây trồng, vật nuôi, hỗ trợ phân bón, công cụ sản xuất, cải thiện phương thức canh tác, áp dụng công nghệ, nâng cao năng suất.

Thực tế cho thấy, dù ở quy mô lớn hay nhỏ, các mô hình giảm nghèo đều mang lại hiệu quả rất rõ rệt, phù hợp với mục tiêu cơ quan quản lý nhà nước đặt ra: muốn giảm nghèo, trước hết chúng ta phải tập trung vào sinh kế, rất nhiều người nghèo đã thoát nghèo từ mô hình giảm nghèo. Không chỉ cải thiện thu nhập, mô hình giảm nghèo còn giúp thay đổi tư duy sản xuất, nâng cao năng lực và khơi dậy tinh thần tự lực của người dân.

Vì vậy, việc nhân rộng các mô hình giảm nghèo phù hợp với điều kiện từng địa phương được xác định là “chìa khóa” quan trọng để hướng đến một Việt Nam không còn đói nghèo, phát triển toàn diện và bền vững trong tương lai. Tuy nhiên, kể từ khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, việc xây dựng và nhân rộng các mô hình giảm nghèo đã có những thay đổi nhất định, đòi hỏi điều chỉnh phù hợp với thực tiễn.

Hướng đi mới cho mô hình giảm nghèo

Theo báo cáo của Bộ Nội vụ, Việt Nam đang bước vào một giai đoạn cải cách hành chính sâu rộng, được đánh dấu bằng quyết định chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương thành chính quyền 2 cấp kể từ ngày 1/7/2025. Quá trình sáp nhập các đơn vị hành chính đã làm giảm số tỉnh, thành phố từ 63 xuống còn 34, đồng thời tinh gọn mạnh mẽ bộ máy cấp xã, chỉ còn 3.321 đơn vị hành chính.

Đa dạng hóa sinh kế, nhân rộng mô hình giảm nghèo bền vững. (Nguồn: ST)

Vận hành chính quyền địa phương 2 cấp bước đầu đạt kết quả tích cực, song vẫn còn khó khăn về nhân sự, cơ sở vật chất và năng lực quản lý ở cơ sở. Một số nhiệm vụ còn “quá sức” so với cấp xã; một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu mới; công tác phối hợp giữa các cấp, ngành đôi lúc chưa nhịp nhàng. Công tác cải cách hành chính, chuyển đổi số còn chậm so với yêu cầu; hệ thống dữ liệu, trang thiết bị, nguồn nhân lực công nghệ thông tin chưa đồng bộ… Đáng chú ý, việc triển khai các Chương trình Mục tiêu quốc gia, trong đó có Chương trình giảm nghèo bền vững gặp một số thách thức, nhất là ở cấp cơ sở.

Chia sẻ tại Tọa đàm “Vai trò của chính quyền 2 cấp trong thiết kế chính sách giảm nghèo bền vững”, ông Nguyễn Lê Bình - Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, thách thức lớn nhất hiện nay là vấn đề nhân sự. Nhiều cán bộ cấp xã là người mới, lần đầu tiên tiếp cận công tác giảm nghèo trong khi cơ chế, chính sách giảm nghèo và các thủ tục chương trình mục tiêu quốc gia lại khá nhiều và phức tạp.

Việc chuyển đổi chuyên môn từ lĩnh vực lao động - xã hội sang kinh tế ở nhiều địa phương cũng gây lúng túng. Chưa kể, việc mở rộng quy mô diện tích các xã sau sáp nhập khiến cán bộ phải di chuyển trên quãng đường dài hơn, làm tăng khối lượng công việc. Thách thức này càng trở nên lớn hơn vào thời điểm cuối năm, khi công tác rà soát hộ nghèo được triển khai đồng loạt, gây áp lực lớn cho cán bộ cấp xã.

“Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một cơ hội lớn để Việt Nam thực giảm nghèo đa chiều mới, với chuẩn nghèo được nâng cao và cơ chế điều hành thông suốt hơn. Tuy nhiên, chương trình có thành công không vẫn nằm ở việc chính quyền có khả năng vượt qua được các thách thức về thiếu nhân sự, nâng cao năng lực cán bộ quản trị và huy động sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội hay không. Chỉ khi toàn bộ hệ thống chính quyền và Nhân dân đồng lòng, công cuộc giảm nghèo mới thực sự đạt được hiệu quả cao nhất”, ông Bình nhấn mạnh.

Những thách thức nêu trên ít nhiều đã và đang ảnh hưởng đến quá trình xây dựng và nhân rộng các mô hình giảm nghèo, khiến tiến độ triển khai ở một số địa phương còn chậm, hiệu quả chưa thật sự đồng đều. Hạn chế về số lượng và chất lượng của đội ngũ cán bộ cơ sở cũng khiến nhiều mô hình chưa phát huy hết tiềm năng, đặc biệt là trong khâu tổ chức thực hiện, giám sát và nhân rộng điển hình.

Thách thức là vậy nhưng không thể phủ nhận chính quyền địa phương 2 cấp cũng đem lại những thay đổi tích cực trong quản lý, triển khai thực hiện các mô hình giảm nghèo. Bộ máy tinh gọn giúp cấp tỉnh có thể chỉ đạo trực tiếp xuống cấp xã, nhờ đó quy trình triển khai được rút ngắn và tăng tính thông suốt. Cách vận hành mới cũng giúp tăng cường sự chủ động, linh hoạt cho địa phương trong việc điều hòa nguồn lực và giải ngân vốn các mô hình giảm nghèo trọng điểm. Đồng thời mở ra cơ chế liên kết vùng hiệu quả, khi các tỉnh, thành phố mới có nguồn lực dồi dào có thể hỗ trợ những địa bàn còn khó khăn, lan tỏa những mô hình, dự án sáng tạo trong công tác giảm nghèo, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững và thu hẹp khoảng cách giữa các vùng miền.

Đơn cử, tại tỉnh Điện Biên, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp đang tạo ra động lực mới cho công tác giảm nghèo. Điện Biên đặt mục tiêu đến cuối năm 2025, giảm tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh xuống còn 18,9%. Tỉnh phấn đấu mỗi năm giảm 4% tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều, với mục tiêu giảm trung bình 5,5% ở các huyện nghèo và giảm 5% ở đồng bào dân tộc thiểu số, đồng thời có hai huyện thoát nghèo.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Điện Biên tập trung vào việc huy động hiệu quả các nguồn vốn, đặc biệt là từ Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, để hỗ trợ sản xuất và tạo việc làm. Tính đến tháng 4/2025, nguồn vốn Chương trình giảm nghèo bền vững đã giải ngân đạt khoảng 68%; có 26/115 xã đạt chuẩn nông thôn mới; có 7.248/7.970 hộ (tính đến tháng 6/2025) triển khai xây dựng nhà mới, trong đó 4.561 căn nhà đã hoàn thiện và đưa vào sử dụng.

Song song với đó, Điện Biên đẩy mạnh đa dạng hóa sinh kế, phát triển các mô hình giảm nghèo bền vững thông qua hỗ trợ xây dựng, nhân rộng mô hình OCOP, phát triển giáo dục nghề nghiệp và tạo việc làm. Tỉnh cũng chú trọng khơi dậy tinh thần tự lực, tự cường, khát vọng vươn lên thoát nghèo của người dân, coi đây là yếu tố then chốt để bảo đảm hiệu quả bền vững của công tác giảm nghèo.

Có thể thấy, nếu vượt qua được những thách thức và biết tận dụng tốt lợi thế, chính quyền địa phương 2 cấp sẽ mở ra hướng đi mới, hiệu quả hơn cho việc xây dựng, nhân rộng mô hình giảm nghèo. Để làm được điều đó, yêu cầu đặt ra trước hết là khắc phục những thách thức về nhân lực và phương pháp thực hiện. Theo đó, về nguồn nhân lực, cần tập trung nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ xã thông qua các chương trình tập huấn chuyên sâu. Về phương pháp triển khai, các địa phương cần được trao quyền chủ động và khuyến khích sáng tạo trong thiết kế mô hình, đồng thời bám sát các định hướng lớn của Đảng và Nhà nước trong công tác giảm nghèo đa chiều, bền vững.

Linh Chi

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/chinh-quyen-dia-phuong-2-cap-huong-di-moi-cho-mo-hinh-giam-ngheo.html