Chính sách thuế với hộ kinh doanh linh hoạt, phù hợp với bản chất của thuế thu nhập cá nhân

2 giờ trướcBài gốc

Linh hoạt hai đường tính thuế

Tại dự thảo mới nhất của Luật Thuế thu nhập cá nhân trình Quốc hội, Chính phủ Chính phủ đề nghị điều chỉnh ngưỡng doanh thu không phải nộp thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh từ 200 triệu đồng/năm lên 500 triệu đồng/năm. Đồng thời, mức 500 triệu đồng/năm cũng là mức được trừ trước khi nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu.

Đồng thời, bổ sung quy định đối với hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu trên 500 triệu đồng/năm đến 3 tỷ đồng/năm áp dụng tính thuế theo thu nhập (doanh thu - chi phí) để đảm bảo thu thuế theo đúng bản chất của thuế thu nhập và áp dụng thuế suất 15% tương tự như thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp quy định tại Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp số 67/2025/QH15 đối với doanh nghiệp có doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm.

Theo đó, tất cả hộ, cá nhân kinh doanh đều nộp thuế theo thu nhập thực tế, nếu thu nhập nhiều thì nộp thuế nhiều, thu nhập ít thì nộp ít, nếu không có thu nhập thì không phải nộp thuế. Trường hợp, hộ, cá nhân kinh doanh không xác định được chi phí, thì mới nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu.

Chính sách thuế với hộ kinh doanh linh hoạt, phù hợp với bản chất của thuế thu nhập cá nhân. Ảnh minh họa

Đánh giá tính hợp lý của phương án “hai đường tính thuế” này, luật sư, TS. Phan Hoài Nam - Tổng Giám đốc Hãng Tư vấn W&A, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC), giảng viên Học viện Tư pháp cho rằng, việc duy trì song song 2 phương án tính thuế - một bên là tính thuế theo thu nhập (doanh thu trừ chi phí), một bên là áp dụng tỷ lệ thuế trên doanh thu đối với hộ kinh doanh không xác định được chi phí - là một cách tiếp cận hợp lý trong giai đoạn chuyển đổi.

Bởi lẽ, cấu trúc hộ kinh doanh ở Việt Nam rất đa dạng, từ những cửa hàng nhỏ lẻ, buôn bán ven đường đến các mô hình kinh doanh có quy mô tương đối ổn định. Không thể kỳ vọng tất cả đều có đủ điều kiện để áp dụng cùng một phương pháp tính thuế mang tính chuẩn mực như doanh nghiệp.

Theo TS. Phan Hoài Nam, điều quan trọng nhất là mô hình “hai đường tính thuế” này phản ánh được thực tế năng lực quản trị của khu vực hộ kinh doanh. Với những hộ có doanh thu dưới 3 tỷ đồng nhưng không thể xác định hoặc chứng minh chi phí, việc yêu cầu họ chuyển sang cơ chế kê khai đầy đủ ngay lập tức sẽ tạo ra gánh nặng rất lớn, thậm chí khiến họ rơi vào tình trạng không thể tuân thủ. Vì vậy, việc giữ lại phương pháp tính thuế theo tỷ lệ trên doanh thu giúp họ có lựa chọn phù hợp với điều kiện thực tế, giảm áp lực hành chính và tránh làm gián đoạn hoạt động kinh doanh.

“Ở chiều ngược lại, chính sách này cũng tạo động lực để các hộ có năng lực tốt hơn, có hệ thống bán hàng bài bản hơn, chủ động thu thập hóa đơn chứng từ để được áp dụng phương pháp tính thuế theo thu nhập. Đây là một bước chuyển quan trọng, giúp hệ thống dần dịch chuyển từ thuế khoán sang thuế dựa trên thu nhập thực tế - xu hướng phù hợp với chuẩn quốc tế và đảm bảo công bằng hơn giữa các nhóm người nộp thuế” - TS. Phan Hoài Nam nhận định.

Cơ chế phân loại và hướng dẫn thực thi cần rõ ràng

Có thể thấy, chính sách thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh quy định tại dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân đã được nghiên cứu kỹ lưỡng, nghiêm túc, trách nhiệm trên cơ sở rà soát đánh giá tổng thể để đảm bảo đồng bộ giữa các chính sách thuế (thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng), đồng bộ giữa chính sách thuế và các quy định pháp luật về quản lý thuế.

Việc chỉnh lý, hoàn thiện quy định về thuế đối với hộ kinh doanh có doanh thu dưới 3 tỷ đồng/năm như trên vừa đảm bảo thu thuế theo đúng thu nhập, không thu vào những hộ có mức thu nhập không cao (quy định ngưỡng), vừa đảm bảo khuyến khích các hộ có đủ điều kiện sẽ chuyển sang hoạt động theo hình thức doanh nghiệp như yêu cầu của Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Theo TS. Phan Hoài Nam, việc chuyển sang phương pháp tính thuế dựa trên thu nhập (doanh thu - chi phí) là bước tiến phù hợp với bản chất của thuế thu nhập cá nhân. Nhưng ông cũng cho rằng, thách thức lại nằm ở chính khâu xác định chi phí của hộ kinh doanh, bởi phần lớn các hộ hiện nay không có hệ thống kế toán bài bản và chưa hình thành thói quen lưu giữ hóa đơn, chứng từ đầy đủ. Nếu cơ chế đưa ra quá phức tạp, khả năng tuân thủ sẽ rất thấp, khiến chính sách khó đi vào thực tế.

Mô hình “hai đường tính thuế” chỉ hợp lý khi được thiết kế với các tiêu chí rõ ràng, minh bạch và hạn chế tối đa việc lựa chọn tùy tiện. Nếu cơ chế phân loại không chặt chẽ, có thể phát sinh rủi ro chuyển đổi phương pháp để giảm thuế, gây thất thu và tạo sự thiếu công bằng giữa các hộ kinh doanh cùng quy mô. Vì vậy, đi kèm với phương án này, cơ quan thuế cần có hướng dẫn chi tiết, tiêu chí xác định minh bạch và hạ tầng quản lý dữ liệu đủ mạnh để hạn chế rủi ro lạm dụng.

TS. Phan Hoài Nam đánh giá, phương án duy trì 2 cách tính thuế là hợp lý, thể hiện sự linh hoạt của chính sách và phù hợp với thực trạng đa dạng của hộ kinh doanh hiện nay. Nhưng để chính sách trên thực sự hiệu quả và công bằng, cơ chế phân loại và hướng dẫn thực thi cần rõ ràng, dễ hiểu và đi kèm năng lực quản lý thuế dựa trên dữ liệu tốt hơn so với hiện nay.

“Chìa khóa của việc xác định chi phí trong bối cảnh chuyển đổi phương pháp tính thuế là tạo ra một cơ chế dễ làm - dễ hiểu - dễ kiểm soát. Nếu làm được điều đó, chúng ta sẽ có một hệ thống thuế công bằng hơn, minh bạch hơn và phù hợp hơn với thực tiễn của khu vực kinh doanh nhỏ và siêu nhỏ tại Việt Nam” - TS. Phan Hoài Nam chia sẻ.

Theo Bộ Tài chính, với việc điều chỉnh ngưỡng doanh thu không phải nộp thuế lên 500 triệu đồng/năm và nâng mức doanh thu không chịu thuế giá trị gia tăng lên 500 triệu đồng/năm, đồng thời cho trừ 500 triệu đồng ra khỏi doanh thu trước khi tính thuế và bổ sung phương pháp tính thuế theo thu nhập (doanh thu - chi phí) đối với hộ, cá nhân kinh doanh, dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân đã tạo ra hành lang pháp lý công bằng, bình đẳng, phù hợp với điều kiện kinh doanh của hộ, cá nhân kinh doanh, qua đó hỗ trợ cá nhân yên tâm sản xuất, kinh doanh để ổn định đời sống và phát triển sản xuất, kinh doanh.

Hà My

Nguồn Thời báo Tài chính : https://thoibaotaichinhvietnam.vn/chinh-sach-thue-voi-ho-kinh-doanh-linh-hoat-phu-hop-voi-ban-chat-cua-thue-thu-nhap-ca-nhan-187964.html