Mùa nào thức nấy. Ngoại trừ mùa hè nóng bức, các mùa còn lại trong năm, nhất là cuối thu dần chuyển sang Đông, tiết trời dịu mát, rồi se lạnh, rất nhiều đồ ăn, thức uống luôn cuốn hút, mê hoặc khứu giác, vị giác và dạ dày mọi người, nhất là cánh phụ nữ.
Gánh bún đậu mắm tôm buổi sáng ở phố cổ
Nói đến chuyện ăn quà, ăn quà sáng là phổ biến. Ở Hà Nội, quà sáng được xem là nét riêng có khi so sánh với các tỉnh thành khác là món phở - mà nhất định phải là phở bò các loại tái, chín, gàu, nạm, xào, tái lăn...với mọi mức giá từ bình dân đến cao cấp, từ ngồi trong phòng khách sạn, nhà hàng có máy điều hòa (về mùa hè) đến vô số hàng quán nằm ở mọi nơi, trong ngõ sâu hun hút, kê mấy cái bàn đến phở vỉa hè, trong nhà mặt phố; thậm chí có cả phở bê tay- không có bàn- được gọi là phở gánh, bán từ 5 giờ sáng hoặc 5 giờ chiều nơi phố cổ.
Quán ốc ngày đông
Thú vị hơn còn là ăn quà vặt, sở thích này thuộc về phái nữ. Mẹ thường mắng yêu các cô con gái vì chúng hay ăn quà bên ngoài, lười về nhà nấu ăn với gia đình. Nào là "Con gái con đứa gì mà ăn quà như mỏ khoét thế!". Có người cho đó là tật xấu. Đói, thèm mà được đáp ứng thì cũng nên lắm chứ!
Ăn quà vặt thường rơi vào những khung giờ, dễ xung đột giữa ăn chính – bữa tối và ăn phụ - quà vặt, ăn ở nhà - ăn hàng quán vì lúc ấy là giờ tan tầm làm việc của công sở mỗi buổi chiều. Bụng đang réo rắt, sôi sục, gặp hàng khoai, sắn luộc, ngô nướng, ngô luộc, rồi bánh khoai, bánh chuối tẩm bột rán thơm lừng... thử hỏi mấy ai đi qua mà trì hoãn được sự "sung sướng" thèm khát của mình được chứ?
Trời se lạnh, ngồi bên nồi ốc luộc dùng tăm tre lể ốc cả ruột, chấm với nước được pha thật khéo
Cứ thấy hàng quà là sà vào! Tan làm, mỗi buổi chiều, chị em thường ra chợ, thấy hàng ốc luộc trộn lá chanh bốc khói nghi ngút, nóng hổi không kìm lòng được. Trời se lạnh, ngồi bên nồi ốc luộc dùng tăm tre lể ốc cả ruột, chấm với nước được pha thật khéo - đủ vị mặn, ngọt, lại chút cay bởi gừng dập với tỏi, ăn vài con ốc, thi thoảng còn uống một ngụm nước chấm, thấy người ấm nóng hẳn lên, đã quá. Vốn dĩ, ăn ốc luộc sẽ nhạt, chấm muối ớt không hợp.
Hàng ốc đông khách, bán chạy, người bán phải biết pha chế được bát nước chấm ngon. Chỉ cần thế thôi, cơn đói, cái lạnh bị cắt ngay. Trở về nhà cảm thấy phấn chấn hẳn lên, vào bếp nấu ăn cho cả nhà. Trong vô số đồ ăn vặt, về mùa đông, món ốc luộc vẫn thu hút mạnh mẽ nhiều chị em.
Bia hơi Hà Nội
Cánh đàn ông, ngoài quà sáng mỗi ngày, vào mùa hè, luôn bị hấp dẫn bởi món bia hơi vỉa hè kèm lạc luộc, mực nướng, nem chạo, nem Phùng, nem giò Thanh Hóa chấm tương ớt. Bia hơi Hà Nội cuốn hút bởi vị đậm đà, hương thơm ngát bay xa, độ cồn nhẹ đáp ứng người không uống được rượu.
Bất cứ trưa hay chiều, ngồi hè phố thưởng thức cốc bia hơi mát lạnh vừa mới rót từ "bom" ra, nhâm nhi, tán gẫu đủ chuyện trên trời dưới biển, ngắm phố phường nhộn nhịp người đông đúc, đủ màu sắc cuộc sống kể cũng không hoài phí thời gian để bù lại năng lượng sau giờ lao động. Cảm ơn nhạc sĩ Trần Tiến - người con Hà Nội đã đưa bia hơi vào bài hát của mình, lại còn khẳng định là món vừa ngon lại rẻ nữa chứ. Từ ngày nhà nước có lệnh cấm uống rượu, bia khi điều khiển phương tiện giao thông, doanh thu từ bia giảm hẳn, tai nạn giao thông nhờ đó mà cũng hạn chế rất nhiều. Uống cũng cần có văn hóa mình vì mọi người đang dần định hình vững chắc trong đời sống cộng đồng.
Chè phố cổ
Thưởng thức quà vặt phải đến phố cổ, tuy chật chội, chen chúc nhưng mang lại cho thực khách cảm giác thú vị, ấm cúng về mùa đông, dịu mát về mùa hè. Bạn nhớ đến các chợ truyền thống, cổ xưa để thưởng thức đủ loại quà ngon riêng có, hợp với sở thích, khẩu vị của mình, như chợ Hòe Nhai, Châu Long, Cầu Đất, Ngõ Trạm, Ấu Triệu, Nguyễn Cao, Lò Đúc, Hàng Than, Gầm Cầu, Hàng Vải… Mùa đông, mỗi buổi chiều nhiều người vẫn thích thưởng thức tô phở nóng kèm đãi quẩy giòn tan ở phố Bát Đàn, Bờ Hồ, Hàng Vải, Lò Đúc… thay bữa tối ở nhà. Lựa chọn món quà tối thật nhẹ nhàng, hợp lý.
Về đêm, bạn có thể lang thang trên mọi con phố cổ sẽ bắt gặp mọi hàng quán, dọc hè phố để tận hưởng món có hương vị thanh mát, ngọt ngào, lúc nóng hổi, khi mát lạnh - các loại chè - chè thạch, chè sen, đậu xanh, đậu đen;, chè thập cẩm; rồi bánh trôi tàu kèm gừng nóng hổi; bánh chay, chè bà cốt, chè xôi vò, chè thập cẩm… Có lần, mấy người bạn nước ngoài ngồi ghế thấp ăn chè trên phố Hàng Cân, lực lượng trật tự đô thị đi dẹp vỉa hè, thấy chúng tôi tay cầm cốc, tay cầm ghế chạy loạn, họ cũng làm theo. Nhìn cảnh tượng ấy, ai cũng chết cười. Sau khi giải thích, bạn nước ngoài tỏ vẻ thích thú vô cùng dễ thương!
Ăn quà diễn ra không chỉ vào buổi sáng mà cả chiều tối, với mọi lứa tuổi, lâu rồi tự trở thành văn hóa, nếp sinh hoạt của người đô thị. Có điều hay, cái dở nhưng luôn mang lại niềm vui, điểm tô cho cuộc sống thị thành hào sảng, phóng khoáng, thư giãn… sau những lo toan cuộc sống bộn bề.
Văn Hùng. Ảnh: An Hiên