Chuyên gia cảnh báo khung giờ ô nhiễm không khí Hà Nội nặng nhất

4 giờ trướcBài gốc

Hà Nội đang trong đợt ô nhiễm không khí thứ ba kể từ đầu mùa, bắt đầu từ ngày 28/11 và dự báo kéo dài đến 5/12, theo mô hình dự báo chất lượng không khí ứng dụng trí tuệ nhân tạo (HanoiAir) của nhóm nghiên cứu Địa không gian thông minh (GEOI), Trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội.

PGS.TS. Hoàng Anh Lê, Trưởng Bộ môn Quản lý Môi trường, Khoa Môi trường, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội) đã thẳng thắn chỉ ra các nguyên nhân và cảnh báo tới sức khỏe người dân.

PGS.TS. Hoàng Anh Lê, Trưởng Bộ môn Quản lý Môi trường, Khoa Môi trường, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên (ĐH Quốc gia Hà Nội).

“Báo động đỏ” ô nhiễm không khí ở Hà Nội

PV: Theo Ứng dụng đo chỉ số ô nhiễm không khí IQAir lúc 7h15 sáng nay 2/12, Hà Nội là thành phố ô nhiễm thứ 10 trên thế giới với chỉ số AQI là 186. Nhiều ngày nay, các điểm đo tại Hà Nội thường xuyên ở mức cảnh báo rất xấu. Ông đánh giá thế nào về tình trạng ô nhiễm hiện nay, thưa PGS.TS Hoàng Anh Lê?

PGS.TS Hoàng Anh Lê: Như chúng ta biết, chỉ số AQI phản ánh chất lượng không khí – chỉ số càng cao thì chất lượng càng kém. Và rõ ràng, tình trạng hiện nay đã ở mức đáng báo động. Hít thở là nhu cầu căn bản nhất. Theo “quy luật số ba”, con người có thể nhịn ăn ba tuần, nhịn uống ba ngày, nhưng không thể nhịn thở quá ba phút. Vì thế, chất lượng không khí tác động trực tiếp đến sức khỏe mỗi người.

Thế nhưng, vì hít thở là miễn phí, nhiều người vô tình xem nhẹ mức độ nguy hiểm của ô nhiễm không khí. Tác động của nó không chỉ lên sức khỏe hay môi trường, mà còn lan sang cả kinh tế, xã hội. Một ví dụ rất dễ thấy: Hà Nội ô nhiễm thế này thì làm sao thu hút khách du lịch? Ai dám đến khi thành phố chìm trong bụi mịn? Chưa kể ảnh hưởng đến mùa màng, sản xuất và hàng loạt hoạt động phát triển khác. Nếu quy ra tiền, con số thiệt hại chắc chắn không hề nhỏ.

Tình trạng ô nhiễm hiện nay thực sự đáng lo ngại, đặc biệt tại Hà Nội trong giai đoạn từ tháng 10 đến tháng 2–3 năm sau, thời điểm chất lượng không khí thường xuyên xuống mức xấu nhất trong năm.

PV: Thời điểm nào trong ngày mức ô nhiễm không khí nặng nhất, thưa ông?

PGS.TS Hoàng Anh Lê: Trong một ngày, có những khung giờ mà chúng ta cần đặc biệt chú ý, đặc biệt đảm bảo các biện pháp giữ sức khỏe khi tham gia giao thông. Đó là buổi sáng sớm, từ khoảng 5 giờ đến 8 giờ; buổi chiều từ 17 giờ đến khoảng 19 giờ. Đặc biệt, có khung giờ muộn hơn, theo số liệu quan trắc chất lượng không khí, là từ sau 21 giờ đến sau 24 giờ đêm.

PV: Vì sao ô nhiễm không khí lại xảy ra ở khung giờ muộn vậy, thưa ông?

PGS.TS Hoàng Anh Lê: Thực tế cho thấy, vào buổi tối, nhiều hoạt động sản xuất công nghiệp vẫn không dừng lại, dẫn tới nguồn phát thải tiếp tục gia tăng. Bên cạnh đó, giao thông ban đêm tuy giảm bớt xe máy, nhưng lại xuất hiện nhiều phương tiện vận tải trọng tải lớn, xe chở hàng, xe khách được phép lưu thông. Đây cũng là nhóm nguồn phát thải đáng kể, góp phần làm gia tăng mức độ ô nhiễm không khí tại Hà Nội.

Nguyên nhân gốc khiến khó giải bài toán ô nhiễm không khí

PV: Theo ông, đâu là nguyên nhân khiến cứ vào thời điểm này, Hà Nội lại đối mặt với ô nhiễm không khí nặng nề?

PGS.TS Hoàng Anh Lê: Chất lượng không khí phụ thuộc vào nhiều yếu tố như địa hình, nguồn phát thải và đặc biệt là điều kiện thời tiết. Từ khoảng tháng 9 âm lịch, khi thời tiết bắt đầu thay đổi và xuất hiện gió mùa Đông Bắc, luồng gió này có thể mang theo các chất ô nhiễm từ khu vực phía Bắc, khiến mức độ ô nhiễm tại Hà Nội gia tăng. Vì thế, vào thời điểm này, chất lượng không khí thường có xu hướng xấu đi.

Về nguồn phát thải, có bốn nhóm chính đang góp phần gây ô nhiễm gồm giao thông; hoạt động công nghiệp và làng nghề; tình trạng đốt mở như đốt rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp, rác, cành lá; cùng với hoạt động xây dựng gây phát tán nhiều bụi. Ngoài các nguồn tại chỗ, Hà Nội còn chịu tác động từ ô nhiễm lan truyền từ những địa phương khác.

PV: Các nguyên nhân đã rõ, vậy vì sao chưa thể khắc phục, khiến ô nhiễm không khí cứ “đến hẹn lại lên”, thưa ông?

PGS.TS Hoàng Anh Lê: Tôi cho rằng năng lực quản lý của các cơ quan quản lý nhà nước về môi trường hiện chưa tốt. Các đơn vị này chưa thực hiện triệt để những công việc, nhiệm vụ và trách nhiệm đã được giao.

Bạn ra đường sẽ thấy rất nhiều vấn đề gây ô nhiễm môi trường chưa được xử lý. Chẳng hạn vứt rác, đốt rác không đúng quy định. Xe chở vật liệu từ công trường ra văng đất đá ra đường... Và một điều đáng nói, ngay cả xe thu gom vệ sinh môi trường cũng lại là những chiếc xe bẩn nhất trên đường phố… Chúng ta chuẩn bị thực hiện cấm xe máy xăng, nhưng nếu không chú ý, xử lý những vấn đề trên thì tôi cho rằng sẽ vẫn không giải quyết được bài toán ô nhiễm không khí.

Văn bản, quy định đầy đủ, nhưng quan trọng vẫn là việc thực thi. Nếu tất cả đầy đủ, nhưng thực thi chưa tốt thì vấn đề ô nhiễm cứ tồn tại năm này qua năm khác.

Cần nâng cao năng lực quản lý và phối hợp liên vùng

PV: Ông đánh giá thế nào về các giải pháp vĩ mô, dài hạn đã và đang được triển khai?

PGS.TS Hoàng Anh Lê: Thời gian gần đây, chúng ta đã ban hành nhiều chính sách quan trọng. Có Chỉ thị 20 do Thủ tướng Phạm Minh Chính ký, tiếp đó là Kế hoạch hành động về chất lượng không khí do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ban hành. Riêng Hà Nội cũng đã có Quyết định 68 của UBND thành phố nhằm bảo đảm an toàn và vệ sinh môi trường tại các công trình xây dựng. Với hệ thống chính sách này, chúng tôi kỳ vọng chất lượng không khí thời gian tới sẽ có những chuyển biến tích cực.

PV: Trong lúc chờ các chính sách phát huy hiệu quả, đâu là giải pháp cấp bách nhất, thưa ông?

PGS.TS Hoàng Anh Lê: Trước mắt, chúng ta cần hành động quyết liệt và khẩn trương hơn. Điều quan trọng đầu tiên là tăng cường hoạt động quan trắc và giám sát để có bức tranh đầy đủ về mức độ cũng như nguồn gây ô nhiễm. Bên cạnh đó, cần sớm ứng dụng các công cụ, công nghệ AI trong cảnh báo và dự báo, đây là bước tiến mới trong quản lý môi trường hiện đại.

Tiếp theo là đẩy mạnh giám sát, thanh tra và kiểm tra các nguồn phát thải. Những hoạt động này vốn đã có, nhưng nay phải thực hiện nghiêm và mạnh hơn nhiều. Chúng ta cũng phải đặc biệt quan tâm tới nhóm yếu thế như người già và trẻ nhỏ, những đối tượng chịu ảnh hưởng rõ rệt nhất từ chất lượng không khí kém.

Một yêu cầu rất quan trọng nữa là tăng cường quản lý liên ngành, liên tỉnh và liên vùng. Hà Nội nằm ở vị trí dễ chịu tác động từ các luồng ô nhiễm bên ngoài, và đó là yếu tố chúng ta không thể tự kiểm soát. Vì thế, việc nâng cao năng lực thực thi của cơ quan quản lý, cùng với một cơ chế phối hợp liên vùng hiệu quả, là điều cần làm ngay.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí được coi là “kẻ giết người thầm lặng”. Thống kê của Ngân hàng Thế giới (World Bank) năm 2021 cho thấy khoảng 40% dân số Hà Nội, tương đương 3,5 triệu người, chịu ảnh hưởng từ nồng độ bụi PM2.5 vượt 45 μg/m³ – gấp 5 lần tiêu chuẩn khuyến nghị của WHO. Từ tháng 9/2021, mức trung bình PM2.5 hàng năm được khuyến nghị giảm từ 10 μg/m³ xuống còn 5 μg/m³.

Tại Hà Nội, số ca tử vong liên quan trực tiếp đến bụi mịn PM2.5 chiếm khoảng 32% tổng số ca tử vong do nguyên nhân ô nhiễm không khí cả nước, tương đương khoảng 5.800 trường hợp mỗi năm.

Mai Loan

Nguồn Tri Thức & Cuộc Sống : https://kienthuc.net.vn/chuyen-gia-canh-bao-khung-gio-o-nhiem-khong-khi-ha-noi-nang-nhat-post1589596.html