Đền thờ nữ Đại tướng đầu tiên trên đất Việt

4 giờ trướcBài gốc

Bí thư Huyện ủy Hưng Hà, Trần Hữu Nam cho biết, quy hoạch phân khu của huyện với 4 Di tích lịch sử tiêu biểu là di tích thờ mẫu Tiên La, đền Trần, Hành cung Lỗ Giang, Khu lưu niệm nhà Bác học Lê Quý Đôn… được đầu tư xây dựng hạ tầng, là những điểm du lịch Lễ hội lớn của huyện.

Ngôi đền trầm tích văn hóa, đặc sắc đây là đền thờ Vũ Thị Thục người nữ Đại tướng đầu tiên trên đất Việt. Chính sử chép, Vũ Thị Thục sinh trưởng trong gia đình gia giáo, thân phụ làm nghề thầy thuốc - lương y nổi tiếng 18 châu huyện tại trang Phượng Lâu, huyện Phù Ninh, tỉnh Vĩnh Phú.

Vũ Thị Thục là một người phụ nữ có nhan sắc, đoan trang, văn võ song toàn lấy hiệu là Ngọc Hoa Công chúa. Vũ Thị Thục khi 18 tuổi, phụ mẫu đã nhận lễ dạm ngõ của gia đình Phạm Danh Hương, đôi bên thân gia toan tính tổ chức Lễ cưới hỏi, dựng vợ gả chồng cho họ vào ngày lành tháng tốt.

Nhà văn Dương Hướng (nổi tiếng với tiểu thuyết Bến không chồng) đến thăm đền Buộm có nhận xét công trình giữ được nét kiến trúc cổ kính, cảnh quan - môi trường.

Nhà văn Dương Hướng và thủ nhang Hoàng Lê Thêm thăm đền Buộm.

Phạm Danh Hương một chàng trai tuấn tú, trên thông thiên văn - dưới thuộc địa lý, lại giỏi quân cơ, là con trai của tri huyện Chu Diên. Đôi trai tài gái sắc đang chờ ngày nên vợ nên chồng, thì một tai họa lớn ập đến. Sự là, thời đó nước ta là quận Giao Chỉ, thuộc Bách Việt dưới quyền đô hộ của nhà Đông Hán, do Tô Định là quan Thái thú cai trị.

Tô Định là gã quan tham, tham tiền, háo sắc, lại tàn nhẫn. Khi nghe danh Vũ Thị Thục là cô gái giỏi giang, nhan sắc thì Tô Định nẩy lòng tham, bèn dùng quỷ kế chia rẽ tơ duyên đang bén giữa Phạm Danh Hương với Vũ Thị Thục, hòng chiếm đoạt Vũ Thị Thục làm vợ lẽ. Tô Định gán cho người cha và Phạm Danh Hương tội phản loạn rồi giết hại. Theo đó, hết dụ dỗ lại đe dọa thân phụ của Vũ Thị Thục phải gả Vũ Thị Thục cho hắn làm vợ bé.

Đền Buộm được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa quốc gia năm 1990.

Vũ Thị Thục khẳng khái phản đối hành động bất nhân của Thái thú Tô Định với gia đình Phạm Danh Hương; và nhất mực cự tuyệt làm vợ hắn. Tô Định hằn học tức tối, cường quyền sai lính tráng về làng bắt Vũ Thị Thục về dinh để hành hạ. Trong khoảnh khắc nguy hiểm, Vũ Thị Thục được dân làng che chở, đã lánh nạn an toàn. Vũ Thị Thục cùng một số “thân bằng quyến thuộc”, xuôi thuyền xuống hạ lưu sông Hồng. Ngày đêm lênh đênh trên sông nước, họ cập bến vào vùng đất Đa Cương (hạ lưu tả ngạn sông Hồng), nay thuộc huyện Hưng Hà (Thái Bình) để nương náu. Đất Đa Cương màu mỡ, địa hình hiểm trở quân cơ, tại đây Vũ Thị Thục đã lập căn cứ, tụ cờ khởi nghĩa, chống ách đô hộ tàn bạo của Thái thú Tô Định. Vũ Thị Thục còn tổ chức cho nhân dân khai điền địa, phát triển nông trang, xây dựng lực lượng vũ trang bảo vệ xóm làng.

Giếng Ngọc, thần tích giếng nước ăn nuôi quân của nữ tướng Vũ Thị Thục tại đền Buộm.

Tháng 3 năm 40 sau Công nguyên, Trưng Trắc cùng với em gái là Trưng Nhị chiêu binh khởi nghĩa chống Thái thú Tô Định, thì Vũ Thị Thục hưởng ứng. Vũ Thị Thục kéo binh sĩ của mình về Mê Linh hội quân dưới cờ chính nghĩa của Hai Bà Trưng, đánh đuổi Thái thú Tô Định, nhà Đông Hán. Đội quân của Vũ Thị Thục dũng mãnh cùng Hai Bà Trưng đã hạ được 65 thành trì, giải phóng cả một vùng duyên hải rộng lớn của Giao Chỉ. Thái thú Tô Định thất trận, tháo thân chạy về quận Nam Hải (nay là thành phố Quảng Châu TQ), nhà Đông Hán.

Đền Buộm mỗi hạng mục công trình là một tác phẩm kiến trúc mỹ thuật văn hóa cổ đại Việt Nam.

Cuộc khởi nghĩa của hai bà Trưng thắng lợi, Trưng trắc lên ngôi xưng vương là Trưng Vương. Trưng Nhị được phong mỹ hiệu là “Bình Khôi tướng quân” hoặc “Trưng nữ tướng quân”, giữ chức Chưởng quản toàn quân. Vũ Thị Thục được Trưng Vương phong tước Đông Nhung Đại tướng quân. Trưng Vương đặt tên nước là Lĩnh Nam, đóng đô ở Mê Linh; Lĩnh Nam đã chấm dứt thời kỳ Bắc thuộc lần thứ nhất, thiết lập chính quyền tự chủ từ năm 40-43 sau Công nguyên.

Đất nước độc lập không lâu, tháng 4 năm 42 sau Công nguyên (năm Kiến Vũ thứ 18), Vua Hán Quang Vũ xuống chiếu phong Mã Viện chức Phục ba Tướng quân, thống lĩnh 20 nghìn quân chủ lực và 2 nghìn thuyền, xe tiến đánh Lĩnh Nam. Sau nhiều tháng chiến đấu oanh liệt, thế giặc quá mạnh, các cánh quân của hai Bà Trưng lần lượt bị thất thủ, tan vỡ. Ngày 6/2 năm Quý Mão, trong trận quyết chiến với cường địch, tướng sĩ thương vong không còn khả năng chiến đấu, Hai Bà Trưng đã gieo mình xuống sông Hát Giang, nay là sông Đáy tuẫn tiết.

Cổng Tam quan kiến trúc bằng đá nguyên khối, xây dựng hoàn thành năm 2023.

Lĩnh Nam tình thế lâm nguy, duy nhất chỉ còn lại đội quân ít ỏi của Đông Nhung Đại tướng quân Vũ Thị Thục; Vũ Thị Thục cho quân rút về Tiên La Trang, vùng hương Đa Cương để tiếp tục kháng chiến. Quân Đông Hán thì binh lực hùng hậu, chúng tập trung toàn bộ lực lượng bao vây quân của Vũ Thị Thục. Sau 39 ngày đêm giao chiến ác liệt, đạo quân của Vũ Thị Thục phần khí giới hư hỏng, phần hết quân lương, binh sĩ thương vong mất sức chiếc đấu. Vũ Thị Thục không còn khả năng công-thủ với cường địch, đành rút gươm tuẫn tiết tại gò Kim Quy, Tiên La Trang, bên dòng sông Tiên Hưng (này là thôn Tiên La, xã Đoan Hùng, Hưng Hà), cùng năm Quý Mão..

Đông Nhung Đại tướng quân Vũ Thị Thục sống Anh hùng bảo quốc-hộ dân, chết hiển thánh được nhân dân lập đền thờ, còn suy tôn là thành hoàng làng. Đền thờ bà ngày nay thuộc hai xã Đoan Hùng và Tân Tiến, huyện Hưng Hà. Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia đền Buộm được xây trên khoảng đất rộng rãi, phong thủy, cao ráo và thoáng đãng, điểm du lịch tâm linh hấp dẫn. Đền tọa lạc cạnh dòng sông Tiên Hưng, tam quan mặt tiền phía Nam.

Quần thể di tích được xây dựng với 3 tòa: Hậu cung, đệ nhị và đệ tam. Tòa Hậu cung là nơi đặt tượng thờ Bát Nàn tướng quân, pho tượng được thiếp vàng lộng lẫy, đặt oai vệ trong cung cấm, toát lên thần thái oai linh của nữ tướng quân. Cùng với hệ thống hoành phi, câu đối, lễ khí, tế khí bằng đồng được sơn son thiếp vàng cổ kính, đề tài mỹ thuật gần gũi với thiên nhiên như chim muông, cây lá…cùng với những đồ gốm sứ cổ có niên đại nhiều thế kỷ. Di tích đền Buộm còn lưu giữ bộ Cửu Long có hình tượng Long ly qui phượng, đóng bằng gỗ gốc cây nhãn có niên đại trên 120 tuổi, được các nghệ nhân khéo tay trạm trổ mỹ thuật tinh xảo.

Công trình xây dựng, tòa đệ nhị nối với tòa đệ nhất và hậu cung tạo thành hành lang khép kín. Là nơi nhân dân và du khách thập phương đặt Lễ, dâng hương và cử hành khoa lễ.Tổng thể kiến trúc công trình, tiêu biểu là tòa đệ tam. Tòa này gồm 5 gian, được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ lim. Trải qua những biến cố của thời gian và thăng trầm của lịch sử, hệ thống cột kèo, xà gồ, mái ngói; nội ngoại thất ngôi đền mỏi mòn đã được hạ giải, trùng tu..giữ được nét kiến trúc cổ đại.

Thủ nhang Hoàng Lê Thêm cho biết, đền Buộm trong quần thể di tích Tiên La tín ngưỡng thờ Mẫu. Song có khác với những đền thờ Mẫu ở địa phương bạn, đền thờ Mẫu nhiều nơi chủ yếu thờ Thiên thần-Mẫu Liễu Hạnh. Đền Buộm thờ Mẫu nhân thần, chính thần là Mẫu Bát Nàn tướng quân Vũ Thị Thục. Trong Tứ phủ còn gọi là “Chầu Bát”, đây là một nhân vật có trong lịch sử dân tộc, bà là một trong những nữ tướng của Hai Bà Trưng, với tước phong Đông Nhung Đại tướng quân, nữ đại tướng quân đầu tiên của đất Việt.

Năm 2016, văn hóa thờ Mẫu đền Buộm đã được Bộ Văn hóa-Thông tin và Du lịch công nhận Lễ hội là di sản văn hóa phi vật thể, đại diện của nhân loại. Năm 2023, đền Buộm được tổ chức UNESCO công nhận là không gian văn hóa tâm linh và cấp bằng bảo trợ. Khoa Lễ lớn của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ ở đền Buộm trong quần thể thờ Mẫu Tiên La là lễ hầu đồng. Nghi lễ hầu đồng xuân thu nhị kỳ, tổ chức vào dịp tháng 3 và tháng 8 âm lịch theo truyền thống “Tháng tám giỗ Cha, tháng ba giỗ Mẹ”.

Hàng năm vào dịp ngày chính giỗ của Bát Nàn tướng quân 17 tháng 3 ( âm lịch), đền Buộm lại mở lễ hội để nhân dân địa phương và du khách thập phương chiêm bái, tìm hiểu trầm tích Bát Nàn tướng quân Vũ Thị Thục, nữ đại tướng quân đội đầu tiên của đất Việt.

Dịp đầu xuân Ất Tỵ, tuy chưa vào ngày Hội nhưng đền Buộm du khách thập phương đã đến rất đông; trong chuỗi bốn Di tích cổ đặc biệt của huyện Hưng Hà là đền Buộm quần thể thờ Mẫu Tiên La, đền Trần, Hành cung Lỗ Giang, Khu lưu niệm nhà Bác học Lê Quý Đôn…. Các công trình đậm đà bản sắc văn hóa Việt Nam, tỏa sáng bức tranh Lễ hội-du lịch tâm linh ở tỉnh Thái Bình.

Vũ Phong Cầm

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.com.vn/den-tho-nu-dai-tuong-dau-tien-tren-dat-viet-395531.html