Giảm giá ảo tăng mạnh dịp cuối năm: Cần bịt lỗ hổng quản lý giá và siết niêm yết khuyến mại

một giờ trướcBài gốc

Mùa mua sắm cao điểm cuối năm luôn là tâm điểm của thị trường bán lẻ Việt Nam. Từ các chiến dịch Black Friday đến giai đoạn cận Tết Nguyên đán, hàng loạt chương trình khuyến mãi được các đơn vị bán hàng tung ra rầm rộ trên mọi kênh, từ sàn thương mại điện tử (TMĐT) đến chuỗi bán lẻ vật lý. Sự kiện này không chỉ kích thích nhu cầu mua sắm mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thành mục tiêu doanh số quý IV của các nhà bán lẻ.

Bức tranh hai mặt

Số liệu thị trường gần đây cho thấy, tổng giá trị giao dịch hàng hóa trên 4 nền tảng lớn nhất Việt Nam (Shopee, Tik Tok Shop, Lazada, Tiki) trong 3 quý đầu năm 2025 đã đạt khoảng 11,62 tỷ USD, tăng 34,4% so với cùng kỳ năm trước.

Dự báo quý 4/2025, với các đợt siêu sale lớn (11/11, Black Friday, 12/12), thị trường TMĐT Việt Nam đạt doanh số khoảng 105 nghìn tỷ đồng, tương đương gần 4 tỷ USD, tăng trưởng khoảng 15% so với cùng kỳ quý 4 năm 2024.

Sự tăng trưởng này phản ánh nhu cầu tiêu dùng lớn và hiệu ứng kích thích từ các chương trình ưu đãi.

Tuy nhiên, song hành với sự sôi động là vấn nạn "giảm giá ảo" đang ngày càng trở nên phổ biến và tinh vi. Hiện tượng thao túng giá, nâng giá niêm yết trước khi giảm để tạo cảm giác ưu đãi lớn, hay bán hàng kém chất lượng đội lốt sale sâu đang gây ra những thiệt hại không nhỏ cho người tiêu dùng và làm xói mòn lòng tin thị trường.

Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia và các cơ quan quản lý thị trường liên tục ghi nhận các hành vi khuyến mãi không minh bạch. Trong các đợt kiểm tra và xử lý vi phạm gần đây, tỷ lệ doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm quy định khuyến mãi, chủ yếu liên quan đến hành vi không trung thực về giá, ước tính chiếm khoảng 15- 25% tổng số đơn vị được kiểm tra.

Cuối năm là thời điểm có nhiều chương trình khuyến mãi, giảm giá.

Hành vi phổ biến nhất chính là nâng giá gốc lên cao hơn so với giá trị thực tế hoặc giá bán thông thường trong thời gian ngắn, sau đó dùng mức giá giả tạo này làm căn cứ để đưa ra tỷ lệ giảm giá "sốc" (ví dụ, giảm 50- 70%). Mức giá cuối cùng người tiêu dùng phải trả đôi khi chỉ ngang bằng, thậm chí cao hơn mức giá thị trường trước đợt sale. Thủ đoạn này không chỉ áp dụng tại cửa hàng vật lý mà còn lan rộng và khó kiểm soát trên môi trường trực tuyến.

Ngoài ra, các chiêu trò tạo cảm giác khan hiếm giả như "chỉ còn 1 sản phẩm", "sắp hết hàng" được sử dụng rộng rãi nhằm kích hoạt tâm lý sợ bỏ lỡ, ép người tiêu dùng đưa ra quyết định mua hàng vội vã, thiếu kiểm tra thông tin. Nghiêm trọng hơn, nhiều mặt hàng được giảm giá sâu lại là sản phẩm tồn kho, kém chất lượng, sai lệch so với quảng cáo, hoặc không có nguồn gốc, nhãn mác rõ ràng, tiềm ẩn rủi ro về an toàn, đặc biệt đối với hàng điện tử và mỹ phẩm.

Các hành vi này trực tiếp xâm phạm quyền được thông tin chính xác và quyền được lựa chọn của người tiêu dùng, đồng thời gây nhiễu loạn môi trường cạnh tranh.

Thách thức quản lý giá gốc

Mặc dù hệ thống pháp luật Việt Nam, bao gồm Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và Luật Cạnh tranh, đã quy định rõ về tính trung thực trong khuyến mãi, nhưng việc kiểm soát vấn đề giảm giá ảo vẫn gặp nhiều thách thức, tạo ra nút thắt pháp lý trong khâu thực thi.

Pháp luật hiện hành vẫn thiếu những quy định cụ thể về khoảng thời gian tối thiểu và phương thức niêm yết để xác định mức "giá gốc" hợp lệ làm căn cứ giảm giá. Trong Nghị định 98/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm, và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng yêu cầu doanh nghiệp phải ghi rõ giá bán hàng hóa, dịch vụ trước khi giảm giá, mức giảm giá và giá bán sau khi giảm giá (theo Nghị định 81/2018/NĐ-CP, nay là Nghị định 85/2021/NĐ-CP về khuyến mãi).

Tuy nhiên, quy định này không bắt buộc người bán phải chứng minh mức giá gốc (giá niêm yết trước khi giảm) đã được áp dụng và duy trì liên tục trên thị trường trong một khoảng thời gian cụ thể (30 ngày, 60 ngày…) trước khi chương trình khuyến mãi bắt đầu.

Quy định này cũng không yêu cầu cụ thể rằng mức giá gốc phải là mức giá được áp dụng cho phần lớn các giao dịch trong khoảng thời gian xác định, hoặc là mức giá được niêm yết công khai trên mọi kênh bán hàng.

Chính sự thiếu hụt quy định chi tiết này đã tạo ra kẽ hở pháp lý để các đơn vị kinh doanh thực hiện hành vi nâng giá giả, giảm giá ảo. Nhiều đơn vị chỉ niêm yết mức giá cao (giá gốc giả) trong một khoảng thời gian rất ngắn, có thể là một vài ngày, thậm chí một vài giờ, ngay trước đợt siêu sale. Sau đó, họ lấy mức giá này làm cơ sở để giảm giá 20-30-50% hay 70%...

Chẳng hạn một chiếc áo thường bán với giá 300.000 đồng. Để chuẩn bị cho dịp 11/11, người bán niêm yết giá 900.000 đồng trong 12 tiếng, sau đó giảm 70% xuống còn 270.000 đồng. Về mặt giấy tờ, họ đã giảm 70% so với giá gốc niêm yết, nhưng thực tế người tiêu dùng chỉ được giảm 30.000 đồng.

Khi cơ quan quản lý kiểm tra, đơn vị bán hàng có thể dễ dàng trình ra tài liệu chứng minh rằng họ đã niêm yết mức giá 900.000 đồng (dù chỉ trong thời gian rất ngắn), từ đó hợp thức hóa việc giảm giá. Việc truy cứu trách nhiệm trở nên phức tạp vì không có quy định nào xác định rõ giá 900.000 đồng đó là "giá gốc hợp lệ" hay không.

Theo các chuyên gia, tại nhiều thị trường phát triển, đặc biệt là Liên minh Châu Âu (EU), vấn đề này đã được giải quyết bằng các quy định cụ thể.

Thị trường này có Chỉ thị về Thực hành Thương mại Không Công bằng (Unfair Commercial Practices Directive), yêu cầu doanh nghiệp khi công bố giảm giá phải ghi rõ mức giá trước đó.

Nhiều quốc gia EU yêu cầu mức giá gốc dùng để tính giảm giá phải là mức giá thấp nhất mà sản phẩm đã được bán trong vòng 30 ngày gần nhất trước khi giảm giá. Điều này loại bỏ hoàn toàn khả năng tạo giá gốc ảo trong thời gian ngắn.

Việc thiếu quy định cụ thể về khoảng thời gian duy trì tối thiểu của "giá gốc" là kẽ hở pháp lý lớn nhất khiến tình trạng "giảm giá ảo" tiếp diễn, làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng và gây méo mó cạnh tranh trên thị trường. Đây là một trong những nội dung trọng tâm đang được xem xét để bổ sung và sửa đổi trong các văn bản pháp luật về thương mại và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam.

Minh Nhương

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/thi-truong/giam-gia-ao-tang-manh-dip-cuoi-nam-can-bit-lo-hong-quan-ly-gia-va-siet-niem-yet-khuyen-mai-1111347.html