Giàn giáo tre trước thảm họa cháy chung cư 26/11 ở Hong Kong

2 giờ trướcBài gốc

Một góc trời Hong Kong (Trung Quốc) bị lửa nhuộm hồng vào chiều 26/11. Khói đen cuồn cuộn bốc lên từ vụ cháy chung cư ở khu Wang Fuk Court (quận Tai Po) trông giống như một “hỏa ngục” giữa đời thực. Tính đến trưa 28/11, thảm họa đã cướp đi 128 sinh mạng, 79 người bị thương.

Điều tra ban đầu xác định giàn giáo bằng tre và lưới bao che dễ cháy là yếu tố làm lửa lan nhanh, khiến các lực lượng cứu hộ không kịp trở tay. Thực tế, đây không phải lần đầu tiên loại vật liệu này gây cháy. Từ giữa năm nay, chính quyền khu vực đã yêu cầu siết chặt sử dụng loại giàn giáo này và chuyển dần sang khung kim loại cho các công trình công.

Lịch sử hàng nghìn năm của loại vật liệu xây dựng này dường như không thể bù đắp những rủi ro chúng có thể mang lại như cháy chung cư, công trình, tai nạn lao động, dễ hư hại trong thời tiết ẩm thấp...

Giàn giáo gần 1.500 năm lịch sử

Thoạt nhìn thô sơ, giàn giáo xây bằng tre thực chất là kỹ nghệ đã tồn tại hàng nghìn năm và trở thành một phần bản sắc của đô thị này. Theo các chuyên gia K.F. Chung và S.L. Chan trong sách Bamboo Scaffolds in Building Construction (Tạm dịch: Giàn giáo tre trong công trình xây dựng), kỹ thuật dựng giàn giáo với tre là “hệ thống kết cấu tinh tế với logic, kiến thức thủ công và hiệu quả riêng”.

Nguồn gốc của vật liệu này bắt đầu từ Trung Quốc cổ đại, tre thời đó được sử dụng rộng rãi vì tính dẻo, bền, phát triển nhanh và dễ khai thác. Ghi chép lịch sử sớm nhất về việc dùng tre trong xây dựng xuất hiện từ thời nhà Tùy (581-619) và nhà Đường (618-907), đặc biệt ở các vùng khí hậu ẩm, nơi tre được tận dụng làm nhà sàn và khung kết cấu. Đến thời nhà Tống, giàn giáo tre đã phổ biến đến mức xuất hiện trong bức họa nổi tiếng Thanh minh thượng hà đồ của Trương Trạch Đoan.

Giàn giáo tre nằm ở góc trái của Thanh minh thượng hà đồ, bức họa nổi tiếng của Trương Trạch Đoan. Ảnh: Wikicommons.

Qua nhiều thế kỷ, công nghệ giàn giáo tre hầu như không thay đổi. Chỉ đến cuối thập niên 1970, một chuyển biến quan trọng mới diễn ra. Thợ giàn giáo chuyển từ việc buộc tre bằng các dải vỏ tre ngâm nước sang dây nhựa. Sự thay đổi này giúp tăng tốc độ thi công và đảm bảo độ bền của các mối nối trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Tre tiếp tục chứng minh khả năng vượt trội nhờ tính dẻo, có thể uốn theo mọi hình dáng công trình đồng thời có ít nguy cơ đổ sập khi gặp gió mạnh. Theo Chung và Chan, tốc độ dựng giàn giáo bằng tre nhanh hơn 6 lần và tháo dỡ nhanh hơn 12 lần so với giàn giáo kim loại.

Nhờ những ưu điểm đó, loại giàn giáo này được sử dụng rộng rãi trong cả công trình dân dụng, thương mại và văn hóa ở Hong Kong (Trung Quốc). Ngay cả các tòa nhà mang tính biểu tượng như trụ sở HSBC cũng từng dùng giàn giáo tre trong quá trình thi công. Ngoài công trường, tre còn hiện diện trong đời sống văn hóa như sân khấu hát bội, khung nhà tạm cho lễ hội Vu Lan hay Lễ hội Bánh bao Cheung Chau.

Nguy cơ khai tử sau loạt vụ cháy chung cư

Từ giữa năm nay, giới chức Hong Kong (Trung Quốc) đã chính thức yêu cầu ít nhất 50% công trình công sử dụng giàn giáo kim loại thay vì tre, mở đầu cho quá trình chuyển đổi mang tính hệ thống. Mục tiêu của chính sách này là tăng độ bền, độ cứng và khả năng chống cháy cho các công trình đô thị quy mô lớn.

Theo New York Times, chính quyền thành phố ban hành quy định này trong bối cảnh một loạt tai nạn lao động có liên quan đến giàn giáo tre. Tai nạn không chỉ gây thương vong cho công nhân mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến cộng đồng dân cư sống gần công trường.

Ông Tony Za, cựu Chủ tịch bộ phận xây dựng thuộc Viện Kỹ sư Hong Kong (Trung Quốc), cho biết: “Giàn giáo kim loại phù hợp hơn cho các công trình lớn vì có thể tính toán tải trọng và điều kiện thời tiết khắc nghiệt, điều mà tre không làm được do vật liệu không đồng nhất”.

Từ giữa năm 2025, giới chức Hong Kong (Trung Quốc) đã chính thức yêu cầu ít nhất 50% công trình công sử dụng giàn giáo kim loại thay vì tre sau loạt tai nạn cháy chung cư, công trình. Ảnh: Wikicommons.

Không giống các vật liệu công nghiệp hiện đại như thép, tre là vật liệu tự nhiên, có sự khác biệt lớn giữa các cây về độ dày, độ ẩm và độ bền kéo. Trong Bamboo Scaffolds in Building Construction, các tác giả chỉ ra tre có khả năng chịu lực lớn khi khô nhưng độ bền giảm nghiêm trọng khi ẩm. Do đó, chúng có nguy cơ sập hoặc mất ổn định cấu trúc trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt hoặc môi trường ven biển.

Không chỉ yếu ở khả năng chịu tải, giàn giáo bằng tre còn dễ bắt cháy và lan lửa nhanh. Trước vụ cháy chung cư Wang Fuk Court, vụ cháy ở Garley Building (1996) và trường đua Happy Valley (1918) đều có mẫu số chung. Tre và phên tre là tác nhân khiến lửa lan nhanh như hiệu ứng ống khói.

Ngoài yếu tố vật liệu, rủi ro từ thao tác thi công và thiếu tiêu chuẩn hóa cũng khiến giàn giáo tre trở thành điểm yếu của đô thị hiện đại. Nghiên cứu vào giai đoạn 1981-1987 cho thấy 28% tai nạn tử vong do té ngã có liên quan đến loại giàn giáo này, chủ yếu vì khó sử dụng dây an toàn khi di chuyển liên tục trên khung tre mảnh.

Các chuyên gia cho rằng sự chuyển dịch sang kim loại là cần thiết nhưng cần lộ trình phù hợp, nhất là ở các khu vực có địa hình khó tiếp cận hoặc các công trình di sản văn hóa như nhà hát tre, lễ hội dân gian. Chính quyền Hong Kong (Trung Quốc) cũng khẳng định không cấm tuyệt đối giàn giáo tre nhưng sẽ giảm dần tỷ lệ sử dụng trong các dự án công, chỉ duy trì ở các trường hợp đặc biệt.

Đức An

Nguồn Znews : https://znews.vn/gian-giao-tre-truoc-tham-hoa-chay-chung-cu-2611-o-hong-kong-post1606750.html