Giữ hồn di sản Hà Nhì nơi thượng nguồn sông Đà

2 giờ trướcBài gốc

Người già trao truyền lại những giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ.

Bên cạnh những lễ hội truyền thống đã trở thành thương hiệu và luôn thu hút du khách mỗi năm như Tết cổ truyền dân tộc, Lễ hội Gạ Ma Thú, bản Trường ca “Xa Nhà Ca” tiếp tục khẳng định bề dày văn hóa độc đáo. Đây là một tác phẩm văn học truyền miệng đồ sộ với hơn 3.500 câu, được lưu giữ suốt hơn 300 năm trong cộng đồng vốn không có chữ viết - một điều hiếm có trong kho tàng văn hóa dân tộc thiểu số.

Ông Khoàng Mò Giá, ở bản Ka Lăng (xã Thu Lũm) cho biết, từ thuở nhỏ ông thường xuyên nghe các cụ ngâm kể từng đoạn trường ca bên bếp lửa vào dịp lễ, Tết, sum họp gia đình hay khi bản có hội. Trong các lời ca ấy, các cụ kể về nguồn gốc vũ trụ, muôn loài, về hành trình thiên di của dân tộc, có lúc tự sự về chuyện đời, chuyện người.

“Nghe trường ca có lúc buồn đến rơi nước mắt, nhưng rồi lại rộn vui đoàn tụ, vui vì hạnh phúc, vì cuộc sống ấm no”, ông Khoàng Mò Giá xúc động nói.

Dù đã già, ông Khoàng Mò Giá thú nhận giọng mình không thể hát hay như các cụ xưa. Ông cho rằng, việc đưa trường ca Hà Nhì vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và được sưu tầm ghi chép lại là “may mắn lớn”, vì nếu chỉ truyền miệng thì giá trị ấy dễ bị mai một khi lớp trẻ hiện nay đi làm ăn xa, ít còn có dịp được nghe.

Xòe Hà Nhì - điệu múa tập thể tượng trưng cho sự gắn bó, hòa thuận trong cộng đồng.

Một loại hình văn hóa tiêu biểu khác mang đậm hồn cốt của người Hà Nhì là múa xòe vòng - điệu múa tập thể tượng trưng cho sự gắn bó, hòa thuận trong cộng đồng, trở thành sinh hoạt văn hóa không thể thiếu trong các dịp lễ hội, sự kiện quan trọng của bản làng. Đây là dịp để mọi người từ già đến trẻ cùng nhau tụ họp, chia sẻ niềm vui và thắt chặt tình làng nghĩa xóm.

Nghệ nhân Lỳ Xú Hừ (bản Ló Na, xã Thu Lũm) cho biết, khác với xòe Thái là nắm tay kết vòng, xòe của người Hà Nhì vẫn tạo vòng nhưng nam và nữ thực hiện các động tác khác nhau. Nữ giới thể hiện những động tác được chắt lọc từ các điệu múa uyển chuyển, thống nhất; nam giới lại mạnh mẽ với các động tác mô phỏng công việc hằng ngày.

Một số đoạn xòe có sự xuất hiện của một nghệ nhân đứng giữa vòng để dẫn dắt nhịp trống, chiêng. Người Hà Nhì thường múa xòe trong lễ hội, lễ, Tết, lễ cầu mùa, đám cưới, mừng nhà mới hoặc trong những đêm trăng đẹp.

Hình thức xòe là sự kết hợp của múa trống, múa lên nương, múa dệt vải, múa đợi mưa, múa mùa vụ, múa trông trăng, múa giã bạn… phản ánh đầy đủ sự phong phú của đời sống tinh thần.

Trao truyền điệu múa truyền thống cho lớp trẻ Hà Nhì.

Với người Hà Nhì, mỗi vòng xòe như một câu chuyện kể không lời. Điệu xòe không chỉ là vũ điệu của đôi tay hay bước chân, mà còn là nhịp đập của trái tim người miền núi, nơi mỗi chuyển động đều chứa đựng tình cảm và khát vọng sống bình yên giữa núi rừng biên cương. Từ nương rẫy đến sân bản, từ ngày thường đến ngày hội, tiếng trống xòe vẫn vang lên, nối quá khứ với hiện tại, gắn con người hôm nay với cội nguồn cha ông.

Ông Nguyễn Trường Giang, Bí thư Đảng ủy xã Thu Lũm (Lai Châu) cho rằng, cấp ủy, chính quyền địa phương nơi gần dân nhất, có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Theo ông Nguyễn Trường Giang, xã Thu Lũm sẽ tập trung thực hiện tốt công tác gìn giữ, phát huy giá trị di sản và các phong tục, lễ hội truyền thống; đặc biệt là duy trì Tết cổ truyền và các lễ hội đặc trưng của người Hà Nhì. Việc bảo tồn không chỉ gìn giữ văn hóa mà còn góp phần thu hút du khách, thúc đẩy kinh tế phát triển.

Xòe Hà Nhì và diễn xướng “Xa Nhà Ca” - hai loại hình văn hóa tiêu biểu được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Hiện nay, xã Thu Lũm nói riêng và các địa phương có đồng bào Hà Nhì sinh sống nói chung đã được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia đối với Nghệ thuật xòe Hà Nhì và diễn xướng “Xa Nhà Ca” hai loại hình văn hóa tiêu biểu, đậm bản sắc của cộng đồng. Các nghệ nhân dân gian, những người con ưu tú của dân tộc Hà Nhì đã bền bỉ truyền dạy, lan tỏa tinh hoa văn hóa, giúp những giá trị truyền thống tiếp tục được lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Việc bảo tồn và trao truyền những giá trị văn hóa Hà Nhì không chỉ giữ mạch nguồn văn hóa mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng, là niềm tự hào của vùng biên giới Lai Châu.

TRẦN TUẤN - THÁI THỊNH

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/giu-hon-di-san-ha-nhi-noi-thuong-nguon-song-da-post926854.html