Vấn đề nóng của Hà Nội
Trên địa bàn Hà Nội hiện có 6,9 triệu xe máy và gần 1,5 triệu xe máy của các tỉnh khác thường xuyên hoạt động, trong đó 70% xe máy đang lưu hành là xe cũ. Mô tô, xe máy chiếm 95% lượng phương tiện xe cơ giới.
Các nghiên cứu thống kê đã chỉ rõ rằng xe máy cũ là nguồn phát thải chính tại đô thị. Cụ thể, xe máy gây ra 94% lượng hydrocarbon (HC), 87% khí CO, 57% NOx và 33% bụi mịn PM10 từ giao thông. Đây là những con số đáng lo ngại.
Theo tính toán của Viện Khoa học và Công nghệ giao thông vận tải, lượng phát thải từ xe máy là rất lớn, với khoảng 470.000 tấn CO/năm và 38.000 tấn HC/năm, tương đương lần lượt với tổng trọng lượng của khoảng 31.000 và 2.500 chiếc xe buýt lớn.
Việc tiếp tục sử dụng hàng triệu xe máy cũ không chỉ làm ảnh hưởng đến môi trường của Hà Nội mà còn làm suy giảm chất lượng không khí, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân, chưa kể vấn đề về tai nạn giao thông.
Buổi tọa đàm “Hà Nội cấm xe máy xăng theo giờ: Tính toán nào cho hạ tầng và sinh kế?” do báo Dân trí phối hợp với Văn phòng UBND TP Hà Nội tổ chức chiều ngày 9/12 với sự có mặt của ông Đào Việt Long - Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội; bà Lê Thanh Thủy - Phó trưởng Phòng Quản lý môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội và chuyên gia giao thông Phan Lê Bình.
Ngày 12/7, Thủ tướng Chính phủ đã có Chỉ thị số 20/CT-TTg về một số nhiệm vụ, giải pháp cấp bách bảo vệ môi trường, cải thiện chất lượng không khí tại các đô thị lớn.
Theo đó, Thủ tướng yêu cầu TP Hà Nội thực hiện các giải pháp, biện pháp để các tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện, lộ trình đến ngày 1/7/2026 không có xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1.
Bên cạnh đó, từ ngày 1/1/2028, Hà Nội không có xe mô tô, xe gắn máy, hạn chế xe ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1, Vành đai 2; từ năm 2030 tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3, theo yêu cầu của Thủ tướng.
TP Hà Nội đã giao các cơ quan liên quan nghiên cứu những cơ chế, chính sách để hỗ trợ người dân chuyển đổi phương tiện cũng như đầu tư hạ tầng để sớm thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng.
Ông Đào Việt Long - Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội phát biểu tại buổi tọa đàm.
Phát biểu tại buổi tọa đàm “Hà Nội cấm xe máy xăng theo giờ: Tính toán nào cho hạ tầng và sinh kế?” do báo Dân trí phối hợp với Văn phòng UBND TP Hà Nội tổ chức chiều ngày 9/12, bà Lê Thanh Thủy - Phó trưởng Phòng Quản lý môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho biết: “Qua các nghiên cứu, chúng ta có thể thấy rằng giao thông là nguồn phát thải chính. Hà Nội có mật độ phương tiện giao thông cao, xe máy chạy bằng xăng đang lưu hành rất nhiều trên địa bàn. Đó là một phần nguyên nhân, nhưng không phải tất cả. Ô nhiễm không khí là nguồn di động, xuyên biên giới”.
Vì thế có hai nhóm nguyên nhân chính. Nguyên nhân đầu tiên là nguồn nội tại, Hà Nội như một lòng chảo, đang phải gánh chịu các hoạt động rất lớn từ mật độ giao thông cao, xây dựng cao, hoạt động sản xuất cao, rồi còn có tình trạng đốt rơm rạ, đốt rác ở khu dân cư. Ngoài ra còn một nguồn nữa, ô nhiễm ở Hà Nội còn tới từ các tỉnh lân cận.
Bà Lê Thanh Thủy cho rằng, Chỉ thị số 20/CT-TTg được coi là đột phá trong công tác quản lý, phát triển đô thị xanh, sạch. Ngay sau khi Thủ tướng ban hành Chỉ thị 20, thành phố đã vào cuộc rất sớm, quyết liệt, đồng bộ và có lộ trình rõ ràng. Trong đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội được giao vai trò nòng cốt trong tham mưu, đưa ra chính sách tổ chức thực hiện các giải pháp kiểm soát ô nhiễm, đặc biệt là ô nhiễm không khí.
“Với vai trò cơ quan tham mưu, chúng tôi đã triển khai 4 nhóm giải pháp chính. Thứ nhất, chúng tôi xác định tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân, coi đây là nền tảng của mọi chính sách. Thứ hai, hệ thống chính sách - pháp lý được xây dựng đồng bộ và hoàn thiện nhanh chóng. Thứ ba, thành phố đã chuẩn bị rất tốt trong việc tổ chức thực hiện phân cấp, phân quyền; vai trò chính, nòng cốt của các cấp phường, xã làm sao để công tác thực hiện chính sách và các giải pháp kỹ thuật khác đồng bộ ở các cấp. Cuối cùng, các nội dung về hạ tầng đã được thực hiện song song với các vấn đề pháp lý, kỹ thuật, kiểm soát phát thải từ hoạt động giao thông, xây dựng, hệ thống đốt mở, hoạt động dân sinh khác được Sở Nông nghiệp và Môi trường tham mưu xác định rõ ràng.
Chuẩn bị kỹ lưỡng
Cũng tải buổi tọa đàm, ông Đào Việt Long - Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội cho rằng, việc hình thành vùng phát thải thấp không phải là một giải pháp đơn lẻ, mà là một bước đi tổng hợp, gắn với hai vấn đề trọng tâm mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra cho Hà Nội là ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường, không khí.
Bà Lê Thanh Thủy - Phó trưởng Phòng Quản lý môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội thông tin về kế hoạch triển khai vùng phát thải thấp.
Phó Giám đốc sở Xây dựng Đào Việt Long cho rằng, việc chuyển đổi từ xe máy xăng sang xe máy điện là một trong những nội dung có tác động rộng nhất, liên quan đến hàng triệu người dân. Cho nên ngay từ đầu, Thành phố đã xác định phải chuẩn bị kỹ, đặc biệt là hành lang pháp lý, cơ chế hỗ trợ, hạ tầng đi kèm, và phương án tổ chức giao thông.
“Công tác xây dựng chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện là nền tảng quan trọng nhất. Sở Xây dựng đang xây dựng dự thảo Quy định một số chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông đường bộ, sử dụng năng lượng sạch và một số biện pháp hạn chế sử dụng phương tiện giao thông đường bộ phát thải gây ô nhiễm môi trường trên địa bàn Hà Nội và sẽ trình HĐND thành phố vào thời gian phù hợp” – ông Đào Việt Long thông tin.
Ông Long thông tin, Sở Xây dựng cũng đang hoàn thiện dự thảo Nghị quyết về chính sách khuyến khích đầu tư bến xe, bãi đỗ xe, cùng với Đề án tổng thể phát triển giao thông tĩnh giai đoạn 2026-2030. Đồng thời, nghiên cứu đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng trạm sạc tại các khu vực dân cư đảm bảo mật độ, số lượng theo yêu cầu (gắn với các vị trí bãi đỗ xe Park and Ride) kết hợp hoàn thiện các tiêu chuẩn, quy chuẩn liên quan đến trạm sạc điện cũng như phương án cấp điện cho hệ thống trạm sạc.
Vùng phát thải thấp sẽ hiệu quả hơn khi có hệ thống bãi đỗ xe ngoại vi, các điểm trung chuyển, cũng như tổ chức không gian giao thông hợp lý để người dân có thể gửi phương tiện và chuyển sang phương tiện sạch trong khu vực Vành đai 1.
Chuyên gia giao thông Phan Lê Bình đóng góp ý kiến tại buổi tọa đàm.
“Chúng tôi coi việc tăng cường mạnh mẽ hệ thống giao thông công cộng là trụ cột quan trọng nhất của ngành, khi triển khai vùng phát thải thấp. Việc chuẩn bị cho vùng phát thải thấp và chuyển đổi xe máy xăng sang xe máy điện là một nhiệm vụ lớn nhưng Hà Nội đã và đang triển khai bài bản, đầy đủ, từ chính sách, hạ tầng, phương tiện công cộng đến giải pháp thay thế cho các nhóm đối tượng khác nhau” - ông Đào Việt Long khẳng định.
Liên quan đến vấn đề này, chuyên gia giao thông Phan Lê Bình cho rằng, lộ trình và kế hoạch của Sở Xây dựng đưa ra đã rất thuyết phục. Đây cũng là thời điểm quyết định, là cơ hội để Hà Nội đẩy mạnh người dân hạn chế sử dụng phương tiện cá nhân, thay thế bằng phương tiện công cộng.
Ông Phan Lê Bình cũng cho rằng, nếu mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp chuyển đổi từ phương tiện sử dụng xăng sang sử dụng điện thì chúng ta giảm được ô nhiễm không khí nhưng không giảm được ùn tắc giao thông. 2 vấn đề quan trọng của TP Hà Nội là giải quyết ùn tắc giao thông và ô nhiễm không khí. Do đó, mỗi người chuyển đổi từ phương tiện cá nhân sang phương tiện công cộng mới là chuyển đổi bền vững giúp chúng ta giải quyết cùng lúc 2 bài toán.
“Về lộ trình mở rộng vùng phát thải thấp ra Vành đai 2, Vành đai 3, tôi cho rằng việc này là hợp lý khi thực hiện theo từng bước. Khi chúng ta có các lộ trình theo từng khu vực, tôi nghĩ trong quá trình áp dụng vào Vành đai 1, các biện pháp hỗ trợ từ chính quyền, kết hợp với sự phối hợp của doanh nghiệp, người dân, sẽ thể hiện ra được sự hiệu quả. Từ đó, chúng ta sẽ rút được kinh nghiệm là biện pháp nào tạo được cú hích lớn, sự chuyển đổi lớn đối với người dân; những biện pháp nào còn hạn chế và việc áp dụng đem lại hiệu quả gì, để điều chỉnh trong thời gian tới, khi mở rộng ra Vành đai 2” – ông Phan Lê Bình chia sẻ.
Theo ông Phan Lê Bình, quá trình tiến hành, chắc chắn cơ quan quản lý Nhà nước rất cần những ý kiến đóng góp từ xã hội, người dân để hoàn thiện chính sách sao cho sự chuyển đổi được công bằng, minh bạch và thuận lợi.
Phạm Công