Hà Nội phân cấp vệ sinh môi trường: Sạch từ cơ sở

một giờ trướcBài gốc

Công tác vệ sinh môi trường được thành phố Hà Nội phân cấp cho xã, phường quản lý. Ảnh: Hoàng Sơn

Chuyển giao từ quận, huyện về xã, phường

Quyết định số 69/2025/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội đã đánh dấu một bước ngoặt lớn trong tổ chức công tác duy trì vệ sinh môi trường. Theo đó, từ ngày 1-12-2025, toàn bộ 30 gói thầu vệ sinh môi trường trước đây do quận, huyện quản lý được chuyển giao nguyên trạng về cho 126 xã, phường trực tiếp làm chủ đầu tư. Đây không chỉ là sự điều chỉnh về mặt kỹ thuật quản lý, mà là sự định vị lại vai trò của chính quyền cơ sở trong bài toán môi trường. Từ chỗ chỉ phối hợp, nay xã, phường trở thành đầu mối chịu trách nhiệm toàn diện, từ giám sát chất lượng, nghiệm thu khối lượng đến thanh toán kinh phí.

Thực hiện chỉ đạo của thành phố, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã tổ chức bàn giao toàn bộ hồ sơ pháp lý, hồ sơ khối lượng, hồ sơ thanh toán, hồ sơ hạ tầng kỹ thuật của 30 gói thầu cho các xã, phường. Song song với đó, các đơn vị kỹ thuật đã hoàn thành phân khai khối lượng chi tiết duy trì vệ sinh môi trường đến từng địa bàn cụ thể.

Để bảo đảm không bị “đứt gãy” trong giai đoạn chuyển tiếp, thành phố đã tạm cấp hơn 211 tỷ đồng cho ngân sách các xã, phường để thực hiện duy trì vệ sinh môi trường trong tháng 12-2025, giúp các địa phương không bị động khi tiếp nhận nhiệm vụ mới, nhất là trong bối cảnh cuối năm lượng rác sinh hoạt tăng cao nhất.

Rác phát sinh ở đâu, giờ nào nhiều, điểm nào hay ùn ứ… chỉ xã, phường nắm rõ hơn để kịp thời xử lý. Ảnh: Ngọc Hiệp

Theo các chuyên gia môi trường, việc thành phố Hà Nội phân cấp vệ sinh môi trường lần này tạo ra bước chuyển mạnh mẽ về tư duy quản lý. Nếu trước đây rác thải được quản lý “tập trung” ở cấp quận, huyện, thì nay được “chia nhỏ” về từng xã, phường. Quyền được trao nhiều hơn, đồng nghĩa với trách nhiệm cũng nặng nề hơn.

Thực tế đặt ra ba áp lực lớn đối với chính quyền cơ sở. Chẳng hạn như năng lực quản lý hợp đồng. Phần lớn cán bộ cấp xã vốn chưa quen trực tiếp điều hành các gói thầu dịch vụ công quy mô lớn. Từ việc giám sát khối lượng, kiểm tra chất lượng đến nghiệm thu, thanh toán… đều là những nhiệm vụ mới, phức tạp, đòi hỏi tính chuyên môn cao. Tiếp đến, áp lực về tiến độ lựa chọn nhà thầu cho năm 2026.

Theo hướng dẫn của các sở, ngành, ngay sau khi tiếp nhận khối lượng duy trì vệ sinh môi trường giai đoạn 2026-2030, các xã, phường phải khẩn trương lập dự toán, xây dựng hồ sơ mời thầu, tổ chức lựa chọn nhà thầu hoặc đặt hàng theo đúng quy định. Nếu chậm trễ, nguy cơ gián đoạn thu gom rác hoàn toàn có thể xảy ra. Bên cạnh đó, sức ép đến từ người dân. Khi xã, phường là chủ đầu tư, mọi vấn đề tồn tại về rác thải, mùi hôi, nước rác rò rỉ, điểm tập kết không hợp lý… sẽ được người dân phản ánh trực tiếp tới chính quyền cơ sở.

Phân cấp cho xã, phường quản lý được kỳ vọng hạn chế "điểm đen" rác thải. Ảnh: Hoàng Sơn

Tuy vậy, chính áp lực đó cũng là động lực buộc bộ máy cơ sở phải vận hành thực chất hơn, sát dân hơn. Phân cấp, nếu được làm đúng, sẽ giúp chính quyền cấp xã linh hoạt hơn trong tổ chức thu gom, điều chỉnh thời gian, tuyến đường cho phù hợp với thực tế từng khu dân cư.

Một trong những yêu cầu xuyên suốt được thành phố đặt ra, là: Dù chuyển đổi mô hình quản lý, công tác vệ sinh môi trường tuyệt đối không được phép gián đoạn. Thực tế quá trình bàn giao cho thấy, phát sinh không ít tình huống pháp lý phức tạp. Có gói thầu còn thời hạn đến hết năm 2026, nhưng phải chấm dứt sớm để đồng bộ theo mô hình mới. Có gói thầu kết thúc vào ngày 31-12-2025, trong khi chủ đầu tư cấp xã chưa kịp hoàn tất lựa chọn đơn vị thực hiện cho năm sau.

Trước những “điểm nghẽn” này, các sở, ngành đã hướng dẫn cụ thể cơ chế sửa đổi, gia hạn, thanh lý hợp đồng theo đúng quy định của pháp luật, trên tinh thần bảo đảm liên tục dịch vụ - chặt chẽ pháp lý - không tạo kẽ hở tiêu cực.

Công tác thu gom rác thải được chính quyền cơ sở giám sát chặt chẽ hơn. Ảnh: Ngọc Hiệp

Từ góc độ cơ quan quản lý chuyên ngành, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Minh Tấn cho biết, nếu trước đây rác thải do quận, huyện quản lý tập trung thì nay từng xã, phường trở thành chủ đầu tư, chịu trách nhiệm toàn diện từ khối lượng, chất lượng đến tiến độ thu gom. Phân cấp không phải để chia việc mà để siết trách nhiệm đến tận địa bàn phát sinh rác. Đồng thời, toàn bộ khối lượng duy trì vệ sinh môi trường giai đoạn 2026-2030 đã được xây dựng xong và bàn giao cho các địa phương làm cơ sở tổ chức đấu thầu, đặt hàng. “Thành phố sẽ tăng cường hậu kiểm. Xã, phường nào để tồn đọng rác, gây ô nhiễm kéo dài sẽ phải chịu trách nhiệm trước UBND thành phố, không còn cơ chế đẩy lên quận, huyện như trước”, ông Nguyễn Minh Tấn nhấn mạnh.

Phân cấp không chỉ là chia việc, mà là đổi cách làm

Các đơn vị vệ sinh môi trường trên địa bàn thành phố phải tăng cường đưa cơ giới hóa vào làm sạch đường phố, hạn chế phát sinh rác thải gây mất mỹ quan đô thị. Ảnh: Ngọc Hiệp

Theo các chuyên gia, phân cấp vệ sinh môi trường không chỉ là sự thay đổi về cấp quản lý, mà sâu xa hơn là sự chuyển đổi trong mô hình quản trị môi trường. Bởi, không ai hiểu địa bàn bằng chính quyền cơ sở. Rác phát sinh ở đâu, giờ nào nhiều, điểm nào hay ùn ứ… chỉ xã, phường nắm rõ. Khi được trao quyền thực sự, họ sẽ có điều kiện tổ chức thu gom linh hoạt, sát thực tiễn hơn. Tuy nhiên, phân cấp mà không kiểm soát tốt sẽ rất dễ phát sinh lợi ích nhóm trong đặt hàng, chỉ định thầu. Vì vậy, điều quan trọng là phải đi kèm cơ chế giám sát độc lập, minh bạch khối lượng, đơn giá, nghiệm thu.

Theo các chuyên gia, nếu làm tốt, đây sẽ là cơ hội để thành phố Hà Nội lập lại kỷ cương vệ sinh môi trường, chấm dứt tình trạng thu gom đối phó, rác tồn kéo dài như từng xảy ra ở một số nơi.

Tại xã Kiều Phú, một địa phương chính thức tiếp nhận công tác duy trì vệ sinh môi trường từ ngày 1-12, lãnh đạo địa phương không giấu được áp lực khi cùng lúc phải gánh cả khối lượng công việc lớn lẫn yêu cầu tiến độ rất gấp. “Chúng tôi vừa tiếp nhận khối lượng rất lớn, vừa phải chuẩn bị hồ sơ lựa chọn nhà thầu cho năm 2026. Áp lực là có, nhưng đây là nhiệm vụ chính trị, không thể chậm trễ hay trông chờ”, lãnh đạo UBND xã Kiều Phú chia sẻ.

Sử dụng xe thu gom rác có nắp đậy kín để giữ cho Thủ đô sạch từ những con ngõ, từng khu dân cư. Ảnh: Ngọc Hiệp

Còn trong khu vực nội đô, thách thức lớn nhất là mật độ dân cư cao, lượng rác lớn, không gian tập kết hạn chế. Nếu chỉ trông vào xe rác thì không đủ. Do đó các phường phải làm đồng thời ba việc: Tăng tần suất thu gom, siết trách nhiệm đơn vị vận chuyển và đẩy mạnh tuyên truyền để người dân đổ rác đúng giờ, đúng nơi quy định. Nhiều phường đã thành lập các tổ tự quản vệ sinh môi trường tại từng khu dân cư, gắn trách nhiệm cụ thể cho từng tổ dân phố, từng bí thư chi bộ.

Theo Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp và môi trường Hà Nội Ngô Thái Nam, những ngày đầu chuyển giao công tác quản lý, thu gom rác thải sinh hoạt cho cấp xã, phường không tránh khỏi lúng túng, thậm chí có nơi phát sinh rác tồn cục bộ trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, điểm tích cực là các địa phương đã chủ động báo cáo, xử lý ngay, không để kéo dài thành “điểm nóng”. Đặc biệt, phân cấp lần này cũng buộc mỗi xã, phường phải tự trả lời câu hỏi về năng lực quản trị của chính mình là có đủ bản lĩnh để làm chủ một dịch vụ công ích lớn hay không, có dám chịu trách nhiệm trước dân hay không.

Khi thành phố đã trao quyền, giao tiền, giao việc, cũng đồng thời đặt ra yêu cầu rất rõ: Không để rác tồn, không để ô nhiễm kéo dài, không để tiêu cực nảy sinh trong chính những việc tưởng chừng nhỏ nhất. Giữ cho Thủ đô sạch từ những con ngõ, từng khu dân cư chính là cách bền vững nhất để khẳng định: Phân cấp không chỉ là một cuộc chuyển giao hành chính, mà là bước tiến trong quản trị hành chính theo hướng hiện đại.

Hoàng Sơn

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/ha-noi-phan-cap-ve-sinh-moi-truong-sach-tu-co-so-725374.html