Kháng kháng sinh đang vô hiệu hóa khả năng diệt khuẩn

một giờ trướcBài gốc

Ảnh minh họa

Tình trạng kháng kháng sinh đã không còn là cảnh báo xa vời. Theo WHO, mỗi năm thế giới ghi nhận gần 5 triệu ca tử vong liên quan đến các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn kháng thuốc, trong đó có 1,3 triệu ca tử vong trực tiếp. Cơ quan này cho biết cứ mỗi 6 ca nhiễm trùng do vi khuẩn thì có 1 ca không còn đáp ứng với kháng sinh tiêu chuẩn, khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn, tốn kém hơn và tiềm ẩn nguy cơ tử vong cao hơn. WHO cảnh báo rằng nếu không có hành động quyết liệt, nhiều thành tựu y học trong gần một thế kỷ có thể bị xóa bỏ.

Tại khu vực Tây Thái Bình Dương, WHO ước tính có tới 5,2 triệu người có thể tử vong do nhiễm trùng vi khuẩn kháng thuốc trong giai đoạn 2020–2030. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng gia tăng kháng thuốc, theo WHO, là lạm dụng và sử dụng quá mức kháng sinh trong y tế, trong cộng đồng và trong chăn nuôi – một thực trạng phổ biến tại nhiều quốc gia châu Á, trong đó có nước ta - một trong những quốc gia có tỷ lệ kháng thuốc kháng sinh cao nhất.

TS. BS Phạm Hùng Vân, Chủ tịch Hội Vi sinh lâm sàng TPHCM, cho biết có 25–45% trường hợp sử dụng kháng sinh trong bệnh viện là không hiệu quả, khiến vi khuẩn kháng thuốc lan rộng nhanh hơn. Ở cộng đồng, khoảng 50% người dân sử dụng kháng sinh sai cách, bất chấp quy định thuốc kháng sinh chỉ được bán khi có đơn. Việc tự mua thuốc, uống thuốc “theo kinh nghiệm”, dùng không đúng liều, bỏ thuốc giữa chừng… tạo ra điều kiện lý tưởng để vi khuẩn phát triển cơ chế đề kháng.

Tình trạng này không chỉ diễn ra trong y tế mà còn phổ biến trong ngành chăn nuôi. Theo số liệu được trình bày tại hội nghị khoa học chuyên ngành, mức độ lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi đạt 40–80% tùy loại vật nuôi, dẫn tới tồn dư kháng sinh trong thực phẩm và lây lan vi khuẩn kháng thuốc sang người.

TS. BS Phạm Hùng Vân cảnh báo: khi tỷ lệ kháng thuốc cao, nhiều loại kháng sinh sẽ không còn đáp ứng, khiến điều trị không hiệu quả, làm tăng chi phí và tạo áp lực lên hệ thống y tế.

Ở góc độ lâm sàng, tình hình càng đáng lo ngại hơn. Theo Hội Hô hấp Việt Nam, trong điều trị các bệnh hô hấp – lĩnh vực sử dụng kháng sinh nhiều nhất – đang ghi nhận nhiều chủng vi khuẩn kháng với nhóm beta-lactam và macrolide, hai nhóm kháng sinh phổ biến nhất hiện nay. Các tác nhân gây viêm phổi cộng đồng ở trẻ nhỏ và người lớn, bao gồm phế cầu và Haemophilus influenzae, ngày càng kháng thuốc mạnh.

PGS.TS.BS Trần Minh Điển, Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết tại đơn vị này, bệnh hô hấp chiếm tỷ lệ nhập viện cao nhất giai đoạn 2020–2024, và ngày càng xuất hiện nhiều chủng vi khuẩn kháng nhóm cephalosporin thế hệ 2 và macrolide.

Trong thực hành tai mũi họng, tình trạng đề kháng cũng diễn biến phức tạp. Một số dữ liệu cho thấy vi khuẩn phế cầu gây bệnh đường hô hấp có xu hướng giảm nhạy cảm với cephalosporin và macrolide – hai nhóm thuốc vốn được sử dụng rộng rãi trong điều trị viêm phổi và nhiễm khuẩn hô hấp trên.

Hội Hô hấp Việt Nam khẳng định việc ứng phó với kháng kháng sinh phải là nỗ lực tổng thể, trải rộng từ hô hấp – tai mũi họng – nhi khoa, bởi đây là các nhóm bệnh lý sử dụng kháng sinh nhiều nhất. Các chuyên gia cũng khuyến nghị đồng bộ hóa hướng dẫn điều trị, tăng cường đào tạo nhân viên y tế, chuẩn hóa xét nghiệm vi sinh và xây dựng chiến lược kê đơn phù hợp với mô hình kháng thuốc tại từng địa phương.

Trước tốc độ lan rộng kháng thuốc, WHO cảnh báo nhân loại đang đứng trước nguy cơ “kỷ nguyên hậu kháng sinh”, khi những nhiễm trùng thông thường – từ viêm phổi đến viêm họng – có thể trở nên khó kiểm soát. AMR không chỉ đe dọa sức khỏe mà còn kéo theo chi phí kinh tế khổng lồ, bởi người bệnh phải điều trị kéo dài, nhập viện nhiều lần và sử dụng các thuốc đắt tiền hơn.

Ở bình diện toàn cầu, WHO kêu gọi xây dựng các chương trình hành động quốc gia, tăng cường hệ thống giám sát và sử dụng kháng sinh có trách nhiệm. Tại hội nghị khu vực Tây Thái Bình Dương, WHO nhấn mạnh cần tăng đầu tư vào các công cụ chẩn đoán đáng tin cậy, kiểm soát nhiễm khuẩn trong bệnh viện, mở rộng truyền thông cộng đồng và quản lý chặt chẽ việc sử dụng kháng sinh trong y tế và trong sản xuất nông nghiệp.

Đức Trân

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/khang-khang-sinh-dang-vo-hieu-hoa-kha-nang-diet-khuan.html