Khi điện lưới là thước đo mới của thôn bản vùng sâu

10 giờ trướcBài gốc

Chính phủ mới đây ban hành Nghị định số 272/2025/NĐ-CP về phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026–2030. Điểm đáng chú ý của nghị định là lấy tiêu chí “tỷ lệ hộ gia đình có hợp đồng mua bán điện dưới 90%” làm một trong những căn cứ để xác định thôn bản đặc biệt khó khăn.

Việc đo mức độ khó khăn của thôn, bản qua tiêu chí tiếp cận điện lưới không chỉ giúp nhận diện rõ đời sống người dân ở vùng sâu, vùng xa mà còn phản ánh độ phủ của điện lưới quốc gia. Đây là căn cứ quan trọng để ưu tiên nguồn lực đầu tư cho những địa bàn còn “trắng” điện, góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển.

Giai đoạn 2021-2025, từ các chương trình, dự án trong đó có Chương trình MTQG 1719, điện lưới quốc gia tiếp tục được kéo về vùng sâu, vùng xa. (Ảnh minh họa)

Chương trình MTQG 1719 mang điện về vùng sâu

Thôn Ủ Đon, xã Yên Phong, tỉnh Thái Nguyên (trước khi sáp nhập thuộc xã Yên Mỹ, huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn) có 137 hộ dân sinh sống tại ba khu dân cư, trong đó khu Khuổi Tạo gồm 25 hộ.

Mặc dù chỉ cách trung tâm xã Yên Phong vài cây số, nhưng đời sống người dân Khuổi Tạo rất khó khăn. Trước năm 2025, đường giao thông vào khu dân cư chưa được cứng hóa, chưa có điện lưới quốc gia.

Tháng 7/2024, từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2025 theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg (Chương trình MTQG 1719), tuyến đường vào Khuổi Tạo đã được bê tông hóa.

Cũng từ nguồn vốn này, UBND huyện Chợ Đồn (cũ) đã phê duyệt dự án đầu tư xây dựng đường điện quốc gia vào Khuổi Tạo với thời gian thực hiện 2 năm.

Trong 5 dân tộc có dân số dưới 1.000 người (Si La, Pu Péo, Brâu, Ơ Đu, Rơ Măm) thì 4 dân tộc có 100% hộ đã được sử dụng điện lưới quốc gia, riêng dân tộc Pu Péo đạt 99,1%. (Điều tra thông tin kinh tế - xã hội của 53 dân tộc thiểu số lần thứ III năm 2024)

Theo ông Chu Văn Triều, Chủ tịch UBND xã Yên Phong, trước đây dự án do Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng huyện Chợ Đồn làm chủ đầu tư. Sau sáp nhập, chính quyền xã tiếp nhận và đang đốc thúc nhà thầu đẩy nhanh tiến độ để hoàn thành vào cuối năm nay, giúp bà con Khuổi Tạo có điện lưới đón Tết Bính Ngọ.

Dự án kéo điện lưới quốc gia cho Khuổi Tạo, dù chưa đóng điện, nhưng đã “thắp sáng” niềm tin và hy vọng cho 25 hộ dân nơi đây.

Theo ông Lường Văn Lạ, người dân Khuổi Tạo, bao năm nay, nguồn điện thắp sáng trong khu dân cư chủ yếu từ những chiếc máy phát mini đặt bên con suối chảy qua bản. Điện chập chờn, mùa khô suối cạn thì phải dùng đèn năng lượng hoặc đèn dầu.

“Bà con chỉ mong sớm có điện lưới quốc gia. Điện kéo về không chỉ mang lại ánh sáng, mà còn thắp lên niềm tin về một cuộc sống mới", ông Lạ chia sẻ.

Còn 1% hộ chưa tiếp cận điện lưới quốc gia

Cũng như khu dân cư Khuổi Tạo, giai đoạn 2021-2025, vốn Chương trình MTQG 1719 đã góp phần quan trọng kéo điện lưới quốc gia về vùng sâu, vùng xa, thắp lên hy vọng về một cuộc sống mới cho người dân ở vùng khó khăn.

Theo báo cáo tổng kết giai đoạn 1 của Bộ Dân tộc và Tôn giáo, trong 5 năm, Chương trình MTQG 1719 đã đầu tư 442 công trình cung cấp điện tại các địa bàn đặc biệt khó khăn, qua đó nâng tỷ lệ hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia và các nguồn điện khác phù hợp đạt 99% vào cuối năm nay.

Điện lực huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn (cũ) kéo điện về vùng sâu. (Nguồn ảnh: Điện lực Chợ Đồn)

Nhưng điều này cũng đồng nghĩa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi hiện vẫn còn 1% hộ chưa tiếp cận điện lưới quốc gia. Đây đều là những hộ sinh sống ở những địa bàn vùng sâu, vùng xa, địa hình chia cắt.

Tà Làng là một trong những thôn khó khăn nhất của xã Đồng Văn, tỉnh Tuyên Quang (trước khi sáp nhập thuộc xã Pải Lủng, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang). Thôn có 44 hộ, với gần 400 nhân khẩu, thuộc các dân tộc Tày, Giáy, Mông.

Tà Làng nằm lọt thỏm dưới thung sâu, bốn bề là núi đá. Con đường mòn gần 8km dẫn xuống thôn dốc đứng lởm chởm đá, đến tháng 1/2019 mới được bê tông hóa. Khó khăn nhất của Tà Làng là chưa có điện lưới quốc gia. Để có điện phục vụ sinh hoạt, sản xuất kinh doanh, một số hộ có điều kiện kinh tế khá trong thôn đã chung tiền mua máy phát điện mini, nhưng nguồn điện chập chờn.

Theo chia sẻ của ông Lù A Tỷ, người dân thôn Tà Làng, trước đây, bà con trong thôn ao ước có một con đường, nay đường bê tông đã có. Ông mong mỏi, nếu có thêm điện lưới thì Tà Làng sẽ phát triển hơn nữa.

“Thôn nằm cạnh sông Nho Quế, có hẻm Tu San là hẻm vực sâu nhất Đông Nam Á, khách du lịch đến tham quan, trải nghiệm ngày càng nhiều. Nếu điện lưới quốc gia kéo về thì đời sống bà con sẽ khấm khá hơn” - ông Tỷ nói.

Hiện vẫn còn một số dân tộc có tỷ lệ số hộ được sử dụng điện lưới quốc gia thấp hơn mức bình quân chung của 53 dân tộc thiểu số như: Cờ Lao (82,4%), Chứt (83,8%), Pà Thẻn (93,8%), Mông (94%), Mảng (94,5%),… (Điều tra thông tin kinh tế - xã hội của 53 dân tộc thiểu số lần thứ 3 năm 2024)

Không riêng thôn Tà Làng mà người dân ở nhiều thôn, bản trên địa bàn tỉnh Hà Giang (cũ) vẫn đang “ngóng” điện. Trước khi sáp nhập với Tuyên Quang, toàn tỉnh vẫn còn 64 thôn, bản chưa được đầu tư hạ tầng để tiếp cận điện lưới quốc gia.

Tập trung nguồn lực cho vùng còn “trắng” điện lưới

Những thôn, bản chưa có điện lưới quốc gia đang có nguy cơ bị bỏ lại phía sau trong xu thế chuyển đổi số toàn diện. Đây cũng là “khoảng trống” trong nỗ lực phủ điện lưới quốc gia từ các chương trình, dự án đầu tư công.

Giai đoạn 2021–2025, ngoài các chương trình mục tiêu quốc gia, ngành điện còn triển khai Chương trình cấp điện nông thôn, miền núi và hải đảo theo Quyết định số 1740/QĐ-TTg. Tuy nhiên, việc kéo điện về thôn bản vùng sâu, nơi dân cư sống rải rác vẫn là bài toán khó.

Tại xã Yên Thổ (trước thuộc xã Thái Sơn, huyện Bảo Lâm, tỉnh Cao Bằng), 5 xóm đặc biệt khó khăn gồm: Bản Lìn, Bản La, Sáng Xoáy, Lũng Chang và Khau Dề với 346 hộ dân, vẫn chưa có hộ nào được sử dụng điện lưới quốc gia.

Theo Điện lực Cao Bằng, để cấp điện cho 5 xóm này cần đầu tư 26,1km đường dây 35kV và 32km đường dây 0,4kV, tổng kinh phí hàng trăm tỷ đồng. Việc đầu tư cấp điện cho các cụm dân cư nhỏ lẻ là khó thực hiện vì mức đầu tư rất lớn.

Đầu tư kéo điện lưới quốc gia về các thôn bản đặc biệt khó khăn, địa hình chia cắt cần nguồn lực rất lớn. (Nguồn ảnh: Điện lực Chợ Đồn)

Trong bối cảnh đó, Chương trình MTQG 1719 tiếp tục là nguồn lực quan trọng để xóa các thôn bản còn "trắng" điện lưới. Dự kiến từ năm 2026, 10 dự án thành phần của chương trình sẽ được cơ cấu lại trong hợp phần thứ hai của Chương trình MTQG chung giai đoạn 2026 - 2035.

Để tiếp tục bảo đảm nguyên tắc ưu tiên, tập trung đầu tư cho vùng “lõi nghèo”, ngày 16/10/2025, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 272/2025/NĐ-CP. Trong đó, tiêu chí “tỷ lệ hộ gia đình có hợp đồng mua bán điện dưới 90%” được sử dụng làm căn cứ nhận diện thôn bản đặc biệt khó khăn, thay thế quy định cũ của Quyết định số 39/2020/QĐ-TTg, vốn chỉ dựa vào tỷ lệ hộ chưa có điện lưới (dưới 30% số hộ).

Theo luật sư Nguyễn Cao Thông, Trưởng Văn phòng Luật Cao Thông và Cộng sự (Đoàn Luật sư Hà Nội), điện lưới quốc gia là một trong những dịch vụ cơ bản nhất, cùng với giao thông, nước sinh hoạt, thông tin, y tế, giáo dục… “Khi dưới 90% hộ có hợp đồng mua bán điện, điều đó cho thấy hạ tầng năng lượng chưa đầy đủ, người dân chưa tiếp cận dịch vụ thiết yếu. Vì vậy, tiêu chí đưa ra giúp nhà nước nhận diện đúng các thôn, bản thiếu nền tảng phát triển để ưu tiên đầu tư", ông Thông đánh giá.

Theo luật sư Thông, khi tỷ lệ hộ có hợp đồng điện thấp, đó là dấu hiệu của mức sống thấp, thiếu cơ hội việc làm và dịch vụ. Vì vậy, tiêu chí này sẽ giúp “đo” mức độ khó khăn bằng dữ liệu thực tế.

Hợp phần thứ hai thuộc Chương trình MTQG chung giai đoạn 2026-2035 dự kiến có 5 nội dung thành phần và 23 hoạt động, trong đó đầu tư công trình điện phục vụ sinh hoạt và sản xuất là hoạt động số 2 của nội dung thành phần số 1. Mục tiêu hướng tới năm 2035, trên 85% xã, thôn vùng dân tộc thiểu số có đủ hạ tầng thiết yếu để phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống người dân.

Sỹ Hào

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/khi-dien-luoi-la-thuoc-do-moi-cua-thon-ban-vung-sau-2458098.html