Liệu có phương pháp chữa khỏi HIV? Nghiên cứu mới mở ra hy vọng kiểm soát virus không cần dùng thuốc hàng ngày

một giờ trướcBài gốc

Một tín hiệu mới trong hành trình tìm "phương pháp chữa trị chức năng"

Trong hàng chục năm qua, mục tiêu chữa khỏi HIV vẫn là một thách thức lớn của y học thế giới. Mặc dù liệu pháp kháng virus (ART) giúp hàng chục triệu người sống khỏe mạnh, việc phải điều trị suốt đời đặt ra nhiều hạn chế, từ tuân thủ điều trị đến chi phí và tác dụng phụ dài hạn.

Nhân Ngày Thế giới Phòng chống AIDS năm 2025, các nhà khoa học tại Đại học California, San Francisco (UCSF) đã công bố kết quả ban đầu của một thử nghiệm lâm sàng nhỏ, cho thấy khả năng một số người nhiễm HIV có thể duy trì nồng độ virus ở mức rất thấp mà không cần dùng thuốc hàng ngày. Đây là một bước tiến đáng chú ý, góp phần làm sáng thêm hy vọng về một "phương pháp chữa trị chức năng" trong tương lai.

Thử nghiệm của UCSF được đánh giá là táo bạo bởi nó thử nghiệm kết hợp nhiều phương pháp miễn dịch tiên tiến trên nhóm rất nhỏ gồm 10 người nhiễm HIV. Sau liệu trình điều trị miễn dịch, những người tham gia được yêu cầu tạm dừng ART – điều mà thông thường sẽ khiến lượng virus tăng vọt trở lại chỉ sau vài tuần.

Một thử nghiệm lâm sàng nhỏ, cho thấy khả năng một số người nhiễm HIV có thể duy trì nồng độ virus ở mức rất thấp mà không cần dùng thuốc hàng ngày.

Tuy nhiên, kết quả lần này khác biệt hoàn toàn so với dự đoán thông thường:

7/10 người tham gia duy trì được nồng độ virus ở mức thấp trong nhiều tháng.
1 người có hệ miễn dịch kiểm soát HIV hơn 18 tháng liên tục mà không cần dùng ART – một kết quả hiếm thấy và đặc biệt ấn tượng.

Dù số lượng người tham gia rất ít, đây vẫn là một minh chứng quan trọng cho khả năng cơ thể có thể được "huấn luyện" để tự kiểm soát HIV mà không cần thuốc duy trì mỗi ngày.

Liệu pháp mà UCSF thử nghiệm là sự kết hợp của ba thành tố, nhằm tăng cường khả năng của hệ miễn dịch trong việc phát hiện, tấn công và kiềm chế HIV:

1. Vaccine thử nghiệm kích hoạt tế bào T: Vaccine này giúp tế bào T học cách nhận diện và tìm kiếm các tế bào bị nhiễm HIV – loại tế bào mà hệ miễn dịch thường khó phát hiện do HIV ẩn náu rất tinh vi.

2. Kháng thể trung hòa rộng (bNAb): Đây là nhóm kháng thể có khả năng liên kết và vô hiệu hóa nhiều chủng HIV khác nhau. bNAb được kỳ vọng hỗ trợ hệ miễn dịch kiểm soát các dạng vi-rút lưu hành trong cơ thể.

3. Thuốc kích hoạt miễn dịch: Nhóm thuốc này được dùng để "đánh thức" hệ miễn dịch, giúp nó phản ứng mạnh mẽ hơn với các dấu hiệu của HIV.

Sau khi hoàn thành liệu trình kết hợp, người tham gia được yêu cầu ngừng ART và các nhà nghiên cứu theo dõi sát sao sự thay đổi của tải lượng virus theo thời gian.

Trong điều kiện bình thường, ngừng ART sẽ khiến HIV bật trở lại nhanh chóng — đôi khi chỉ trong vòng 2–4 tuần, nhưng ở thử nghiệm này:

6 người có mức virus phục hồi chậm và duy trì ở mức thấp trong nhiều tháng.
1 người kiểm soát virus hơn 18 tháng, không cần ART.
Một số trường hợp còn lại có sự tăng trở lại của virus, dù chậm hơn so với thường lệ.

Kết quả này gợi mở rằng phản ứng miễn dịch được "tăng cường và huấn luyện" có thể giữ HIV ở mức rất thấp trong thời gian dài, dù virus chưa bị loại bỏ hoàn toàn khỏi cơ thể.

Đây chính là khái niệm "phương pháp chữa trị chức năng" — đưa HIV về trạng thái im lặng, không gây bệnh, không truyền sang người khác, không cần dùng thuốc mỗi ngày.

Nếu các phương pháp miễn dịch trị liệu như trong nghiên cứu này được chứng minh hiệu quả và an toàn ở quy mô lớn, người nhiễm HIV có thể không cần uống thuốc hàng ngày.

Vì sao phát hiện này quan trọng?

Hiện có hơn 40 triệu người trên thế giới đang sống chung với HIV. ART giúp họ sống khỏe mạnh, làm việc, sinh hoạt bình thường. Tuy nhiên:

ART đòi hỏi uống thuốc đều đặn mỗi ngày.
Không phải ai cũng luôn tuân thủ điều trị.
Một số người gặp tác dụng phụ hoặc khó tiếp cận y tế.
Điều trị suốt đời tạo áp lực lớn cho hệ thống y tế toàn cầu.

Nếu các phương pháp miễn dịch trị liệu như trong nghiên cứu này được chứng minh hiệu quả và an toàn ở quy mô lớn, người nhiễm HIV có thể:

Không cần uống thuốc hàng ngày.
Giảm gánh nặng điều trị và chi phí.
Giảm nguy cơ tác dụng phụ dài hạn.
Nâng cao đáng kể chất lượng cuộc sống.

Đặc biệt, việc hệ miễn dịch tự kiểm soát được HIV có thể thay đổi hoàn toàn cách tiếp cận hiện nay – từ ức chế virus bằng thuốc sang giúp cơ thể tự làm điều đó.

Những thách thức và giới hạn

Dù triển vọng, nghiên cứu này vẫn ở giai đoạn rất sớm và chứa nhiều hạn chế:

- Quy mô quá nhỏ (chỉ 10 người): Không thể đưa ra kết luận rộng rãi từ một nhóm nhỏ như vậy.

- Thiếu nhóm đối chứng: Không có nhóm tiếp tục dùng ART để so sánh.

- HIV có "ổ chứa" tiềm ẩn rất khó loại bỏ: Ngay cả khi tải lượng vi-rút thấp, HIV có thể ẩn trong tế bào miễn dịch dưới dạng "ngủ", khó bị thuốc hoặc hệ miễn dịch phát hiện.

- Một số người trong nghiên cứu vẫn có phục hồi virus:Điều này cho thấy phương pháp có thể chỉ hiệu quả với một số cá nhân nhất định.

Do đó, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh rằng chưa thể coi đây là phương pháp chữa khỏi HIV, nhưng nó mở ra cánh cửa cho nhiều hướng nghiên cứu mới. Nghiên cứu của UCSF chỉ là một phần trong nỗ lực toàn cầu nhằm tìm phương pháp chữa trị HIV. Các tổ chức như amfAR đang tài trợ cho nhiều hướng đi khác:

Liệu pháp miễn dịch nâng cao
Chỉnh sửa gen
Tác động lên ổ chứa virus
Hiểu sâu hơn cách HIV ẩn náu trong tế bào

Trong tương lai gần, nhóm nghiên cứu sẽ cần các thử nghiệm lớn hơn, đa dạng đối tượng hơn, nhóm đối chứng rõ rang, đánh giá tính an toàn, bền vững, và cơ chế đáp ứng của từng người.

Nếu những kết quả ban đầu tiếp tục được khẳng định, liệu pháp miễn dịch có thể trở thành một bước ngoặt: Từ "hy vọng khoa học" trở thành biện pháp giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh mà không cần dùng thuốc hàng ngày.

Mời độc giả xem thêm:

Bích Ngọc

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/lieu-co-phuong-phap-chua-khoi-hiv-nghien-cuu-moi-mo-ra-hy-vong-kiem-soat-virus-khong-can-dung-thuoc-hang-ngay-169251202202419797.htm