Matcha Nhật Bản: Sắc xanh chinh phục toàn cầu

14 giờ trướcBài gốc

Matcha gắn với nghi thức cầu kỳ của trà đạo, nay trở thành thức uống được ưa chuộng trên toàn cầu. (Nguồn: Getty Images)

"Cơn sốt" toàn cầu

Matcha, loại trà xanh dạng bột có lịch sử hàng thế kỷ, đang trở thành một trào lưu toàn cầu. Tại Uji, miền Tây Nhật Bản, quê hương của matcha, du khách nước ngoài đổ về đông chưa từng có, biến các buổi hướng dẫn pha trà truyền thống thành “tấm vé khó kiếm”.

Theo The Guardian, tại Chazuna, công viên và bảo tàng trà của thị trấn, các lớp học đều kín chỗ suốt hai tuần, 90% là khách quốc tế. Giám đốc Naoto Sakayori cho biết: “Giờ mọi thứ đều xoay quanh matcha… Ai đến Kyoto cũng muốn thử”.

Nắm bắt trào lưu, doanh nghiệp địa phương đưa matcha vào đủ loại món ăn: Takoyaki, gyoza sốt matcha, ramen xanh, bánh ngọt và cả quà lưu niệm. Những quán cà phê nhỏ luôn đông khách, bất kể mưa nắng, giúp địa phương tăng doanh thu sau thời gian dài gián đoạn vì đại dịch.

Trên mạng xã hội, matcha tiếp tục bùng nổ. TikTok và Instagram tràn ngập nội dung về hương vị, lợi ích sức khỏe và màu xanh bắt mắt của loại trà này. Nhiều người chọn matcha thay cho cà phê vì lượng caffeine nhẹ, giúp tỉnh táo mà không gây bồn chồn; thậm chí có du khách đến Uji đổi luôn thói quen đồ uống sau khi trải nghiệm matcha Nhật Bản.

Matcha được quảng bá là thức uống có lợi cho gan và não, giúp giảm nguy cơ ung thư, bệnh tim và hỗ trợ giảm cân. (Nguồn: Nikkei Asia)

Không phải ai cũng yêu thích matcha ngay từ đầu. Một du khách Đức thừa nhận từng không thích matcha, nhưng trải nghiệm tại Uji, đặc biệt khi dùng cùng món tráng miệng, đã “thay đổi hoàn toàn cảm nhận”. Những câu chuyện như vậy cho thấy matcha đang mở rộng sức hút và chinh phục cả những người vốn hoài nghi.

Cung không đủ cầu

Theo Nikkei Asia và Hội đồng Xúc tiến xuất khẩu trà Nhật Bản, nhu cầu matcha toàn cầu tăng mạnh khiến ngành trà Nhật Bản đối mặt tình trạng thiếu hụt nguyên liệu chưa từng có. Tiêu thụ lá trà trong nước giảm, trong khi Mỹ, châu Âu và Australia liên tục “vét” nguồn cung.

Năm 2024, xuất khẩu trà xanh đạt 8.798 tấn, gấp 10 lần hai thập kỷ trước, trong đó trà bột, chủ yếu là matcha, chiếm 58%. Sang năm 2025, chỉ trong tám tháng đầu năm, trà bột xuất khẩu 5.162 tấn, giá trị 27,1 tỷ Yen, tăng 170% so với bốn năm trước.

Nguồn cung vẫn chưa theo kịp. Nhiều nông dân chuyển từ sencha, loại lá trà được hấp, cán mỏng và sấy khô để pha uống trực tiếp, sang tencha, loại lá trà được trồng và xử lý qua nhiều công đoạn để nghiền thành matcha. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi kéo dài hai năm và đòi hỏi kỹ thuật cao. Dù sản lượng tencha năm 2023 đạt kỷ lục 4.176 tấn, con số này vẫn quá nhỏ so với nhu cầu quốc tế đang bùng nổ.

Khách du lịch Mỹ thưởng trà tại Nakamura Tokichi Honten ở Uji. Matcha tại cửa hàng thường hết sạch chỉ sau 15 phút mở cửa. (Nguồn: Nikkei Asia)

Tại Kyoto, hiện tượng “cháy hàng” trở nên phổ biến. Một cửa hàng ở Uji bán sạch sản phẩm matcha chỉ sau 15 phút, thương hiệu Ippodo Tea gần hết hàng trực tuyến, trong khi các cửa hàng Marukyu Koyamaen phải giới hạn mỗi khách một sản phẩm.

Nikkei Asia nhận định, áp lực còn lớn ở các cơ sở chế biến. Máy móc trở thành điểm nghẽn trong chuỗi cung ứng khi nhu cầu tăng vượt khả năng sản xuất. Tại Shizuoka, nhà sản xuất SOMA có kho đầy tencha nhưng công suất nghiền không theo kịp, nhà máy công suất 300 tấn mỗi năm phải mở rộng thêm 100 tấn. Công ty đồ uống Ito En cũng tăng công suất lên 630 tấn mỗi năm và thuê thêm đối tác ngoài ngành, song vẫn không đáp ứng đủ đơn hàng.

Bên cạnh đó, thời tiết bất lợi tại Aichi khiến công ty Aiya giảm 20 phần trăm sản lượng tencha. Giá tencha tiếp tục tăng và hiện ở mức cao nhất trong nhiều năm, phản ánh sức ép lớn lên chuỗi cung ứng và các nhà sản xuất nhỏ.

Lựa chọn chiến lược

Dù xuất khẩu matcha liên tục lập kỷ lục, nhiều nông dân vẫn thận trọng mở rộng sản xuất. Việc trồng lá trà nguyên liệu tốn thời gian, chi phí cao và phụ thuộc nhiều lao động thủ công. Ở Uji, nhiều nông dân duy trì phương pháp truyền thống như phủ rơm và hái lá bằng tay, cần khoảng 20 người mỗi mùa. Chủ trang trại Jintaro Yamamoto cho biết: “Thách thức lớn nhất là thiếu người hái trà” và ông không định mở rộng dù nhu cầu tăng.

Bên cạnh đó, thách thức già hóa lao động càng làm vấn đề trầm trọng. Nhiều nông dân trồng trà trên 65 tuổi, thiếu người kế thừa, trong khi thế hệ trẻ ít mặn mà với nghề. Một số chuyên gia gọi cơn sốt matcha là “bong bóng” vì tăng trưởng quá nhanh nhưng không bền vững.

Chủ nông trại trồng trà Jintaro Yamamoto che cây bằng rơm theo cách truyền thống tại Uji. (Nguồn: Nikkei Asia)

Dù sản lượng lá trà nguyên liệu đạt kỷ lục nhưng vẫn khó theo kịp nhu cầu toàn cầu. Thêm nữa, matcha Nhật Bản còn chịu cạnh tranh từ Trung Quốc và Hàn Quốc.

Sự đổ bộ của du khách quốc tế, sức lan tỏa của mạng xã hội và xu hướng dùng matcha thay cà phê đang thúc đẩy mức tiêu thụ toàn cầu. Một số chuyên gia tin rằng matcha đã trở thành một “danh mục ổn định”, không nằm trong nhóm trà hay cà phê mà là lựa chọn riêng biệt.

Hiện tại, thị trường Mỹ chiếm 44% lượng xuất khẩu và tiếp tục mở rộng. Các nhà nhập khẩu đánh giá chất lượng matcha cao nhờ nông trại chú trọng hái thủ công, quy trình truyền thống và xây dựng thương hiệu.

Trong khi đó, Nhật Bản đối diện câu hỏi lớn: Mở rộng sản xuất hay giữ gìn bản sắc thủ công. Uji vẫn là trung tâm matcha “nghi lễ” tinh tế, trong khi Kagoshima thích hợp cho sản phẩm tiêu dùng đại trà như đồ uống đóng chai, kem và socola.

Tình nguyện viên hái trà tại một trang trại ở Wazuka. (Nguồn: Nikkei Asia)

Matcha không chỉ là sản phẩm nông nghiệp mà còn là biểu tượng văn hóa và nguồn sống của nhiều cộng đồng. Những người trẻ như Katrina Wild, từ Latvia sang Nhật học làm trà sau một buổi workshop trực tuyến, cho thấy matcha tiếp tục chinh phục thế giới bằng câu chuyện văn hóa của chính mình.

Có thể thấy, cơn sốt matcha toàn cầu đem lại cơ hội lớn nhưng cũng đặt ngành trà Nhật Bản trước sức ép chưa từng có, đó là thiếu nguồn cung, khan hiếm lao động, cạnh tranh quốc tế và yêu cầu mở rộng sản xuất. Việc giữ vững chất lượng hay tăng tốc quy mô sẽ là lựa chọn chiến lược của ngành. Dù hướng đi nào được chọn, matcha đã trở thành biểu tượng mới của văn hóa Nhật Bản trong thế kỷ XXI, tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ với sắc xanh đặc trưng của mình.

Kha Ninh

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/matcha-nhat-ban-sac-xanh-chinh-phuc-toan-cau-336258.html