Nâng tầm y tế tuyến cơ sở trong bối cảnh thiếu bệnh viện, thiếu bác sĩ

3 giờ trướcBài gốc

Dự thảo Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương khóa 13 đang được đưa ra lấy ý kiến, chỉ rõ: Xây dựng hệ thống y tế công bằng, chất lượng, hiệu quả, bền vững; tập trung nâng cao chất lượng và kỹ năng trong công tác phòng bệnh, khám, chữa bệnh, kiểm soát tốt dịch bệnh.

Công cuộc sắp xếp lại đơn vị hành chính đã mang lại nhiều kết quả. Qua việc sắp xếp này, nhiều phòng ban, đơn vị dư thừa bị giải thể hoặc sáp nhập giúp giảm các đầu mối trung gian, giảm chi phí hành chính, giúp cán bộ gần dân hơn.

Tuy nhiên, dự thảo cũng nêu dịch vụ y tế còn nhiều hạn chế, nhất là y tế cơ sở, y tế dự phòng. Việc sáp nhập các đơn vị hành chính mang lại một số thách thức đáng lưu tâm.

Thách thức đặc thù với ngành y tế

Trước hết là quy mô của ngành y Việt Nam còn nhỏ bé so với nhu cầu. Thứ nhất, chúng ta đang thiếu bệnh viện. Hiện nay tỷ lệ giường bệnh trên 10.000 dân của Việt Nam đang là 32 giường, kế hoạch dự kiến nâng lên 45 giường bệnh/10.000 dân vào năm 2050. Theo số liệu năm 2022, Pháp đang có 56 giường cho 10.000 dân, Trung Quốc cũng là 56, Nga 68, Đức 75, Hàn Quốc 128, Nhật Bản 125.

Cũng như vậy, chúng ta đang thiếu bác sĩ. Số bác sĩ trên 10.000 dân của Việt Nam là 14, đặt kế hoạch đạt tới 35 bác sĩ/10.000 dân vào năm 2050. Trong khi hiện nay số bác sĩ trên 10.000 dân của Trung Quốc là 22, Mỹ 36, Australia 40, Pháp 45, Nga 51.

Vì vậy, để đạt được mục tiêu trên, trong việc sáp nhập các đơn vị hành chính, ngành y sẽ không sáp nhập hoặc giải thể các đơn vị y tế mà cần giữ nguyên hiện trạng.

Ca ghép gan tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Hà Nội). Ảnh: Lan Hương

Lúng túng thực tế do cơ cấu “bám” hành chính

Về lý thuyết thì như thế, tuy nhiên trong thực tế đang bộc lộ nhiều lúng túng. Vì sao thế? Vì đặc điểm tổ chức của ngành Y từ trước tới nay là "bám" theo cơ cấu hành chính. Mỗi tỉnh có 1 bệnh viện tỉnh, mỗi huyện có 1 bệnh viện huyện, mỗi xã có 1 trạm y tế xã.

Các đơn vị này phụ trách y tế theo địa giới hành chính và chịu sự quản lý của Ủy ban hành chính cùng cấp. Hiện nay, từ 64 tỉnh thành xuống còn 34 tỉnh thành, bỏ 700 cấp huyện, sáp nhập từ 10.035 xã phường xuống còn 3.321 xã phường. Vì vậy, sẽ có hàng nghìn bệnh viện, trung tâm y tế và trạm y tế xã phải sắp xếp theo đơn vị hành chính mới.

Giải pháp bước đầu của ngành y là giữ nguyên hiện trạng, chỉ đổi tên. Các bệnh viện tỉnh và huyện sau sáp nhập sẽ mang thêm cái tên “khu vực”. Tức là từ một địa giới hành chính cụ thể trước kia, giờ mang một cái tên chung khác. Dù sao bệnh viện huyện trước kia đã gắn bó với người dân, được dân tin cậy, thì nay dù có mang tên gì thì những bệnh nhân cũ vẫn đến khám như bình thường.

Còn các trung tâm y tế huyện cũ thì hơi khác. Đây hoàn toàn là những đơn vị hành chính sự nghiệp, "sống" bằng ngân sách nhà nước, là "cánh tay đắc lực" của chính quyền địa phương trong công tác phòng chống dịch và phong trào, nay cấp chính quyền trực tiếp không còn, họ sẽ khó khăn trong việc xác định địa bàn cụ thể để hoạt động.

Khám chữa bệnh cho người dân tại Mộc Châu, Sơn La. Ảnh: Thanh Tuyền.

Nhiều vấn đề nhất là các trạm y tế xã. Từ 10.035 xã phường nay còn 3.321, thì tất yếu sẽ phải có sự sắp xếp về mặt tổ chức. Cứ bình quân 3 xã sáp nhập làm 1, thì sẽ có 1 trạm được giữ lại làm trạm y tế chính của xã, 2 trạm còn lại sẽ ra sao? Việc này chưa thấy ngành Y hướng dẫn cụ thể.

Đề xuất cải tổ từ kinh nghiệm thực tiễn

Với kinh nghiệm nhiều năm trong ngành, tôi xin mạnh dạn có ý kiến đề xuất như sau:

Bệnh viện huyện cũ chuyển thành Bệnh viện khu vực: Hệ thống bệnh viện huyện cũ, giờ mang tên là bệnh viện khu vực, do Sở Y tế quản lý, thì việc bỏ cấp hành chính không gây ảnh hưởng gì nhiều. Thậm chí thoát khỏi ràng buộc về ranh giới hành chính mà còn khuyến khích các bệnh viện mạnh dạn đầu tư phát triển.

Trung tâm y tế huyện cũ chuyển thành sáp nhập với bệnh viện khu vực: Các trung tâm y tế huyện cũ, vốn làm công tác phong trào, thì nay mang danh phận là trung tâm y tế dự phòng khu vực, sẽ có sự mơ hồ nhất định.

Thiết nghĩ các trung tâm y tế này nên sáp nhập với bệnh viện khu vực tương ứng, thành một trung tâm y tế đúng nghĩa, vừa đảm nhiệm công tác phòng bệnh và công tác điều trị. Việc sáp nhập y tế dự phòng và điều trị về cùng một đơn vị sẽ thuận tiện trong phát huy hỗ trợ lẫn nhau, giảm bớt bộ máy lãnh đạo.

Trạm y tế xã nên chuyển thành mô hình mới như dạng phòng khám đa khoa khu vực: Khi sáp nhập các trạm y tế xã, sẽ có mức độ khó và phức tạp hơn. Ví như duy trì cả 3 trạm y tế trong 1 xã thì không ổn, mà giải thể đi chỉ giữ lại 1 thì nhiệm vụ sẽ đè nặng lên trạm y tế còn lại. Rõ ràng, đây là dịp cần thiết kế một mô hình y tế cơ sở mới, giải quyết những bất cập lâu nay của y tế xã.

Y tế xã lâu nay chỉ làm công tác phong trào, cung cấp số liệu, triển khai các đợt chăm sóc sức khỏe theo chỉ đạo của cấp trên. Việc theo dõi điều trị rất yếu, tạo nên sức ép cho y tế tuyến trên. Vì thế, đây là dịp củng cố y tế tuyến xã lên mức ngang tầm một phòng khám đa khoa khu vực; ở những xã đông dân có thể nâng lên thành bệnh viện hạng cơ bản.

Tại đây sẽ được trang bị thêm các máy xét nghiệm, máy siêu âm, X-quang… Nhân lực y tế sẽ được tính toán lại biên chế theo hướng tăng cường chuyên môn. Mỗi xã tùy quy mô dân số sẽ có từ 3-5 bác sĩ, trong đó có một bác sĩ ngoại sản, một bác sĩ nội nhi và một bác sĩ dịch tễ. Có dược sĩ trung cấp, một số điều dưỡng và kỹ thuật viên.

Trạm y tế xã kiểu mới này sẽ có phòng hành chính và phong trào, phòng khám, phòng xét nghiệm, kho dược và vắc xin, một số giường bệnh nội trú, có phòng đỡ đẻ, phòng làm thủ thuật ngoại khoa. Khi trạm y tế xã phát triển lên thành quy mô bệnh viện hạng cơ bản, thì các phòng trên sẽ là các khoa của bệnh viện.

Với nhân lực và kỹ thuật như thế, trạm y tế xã kiểu mới sẽ đủ khả năng khám và điều trị các bệnh thông thường và điều trị tiếp tục các bệnh mạn tính theo đơn của bệnh viện tuyến trên, cũng như tiếp tục thực hiện các công tác phong trào như tiêm chủng, phòng chống dịch, giáo dục sức khỏe.

Các trạm y tế của những xã cũ có thể cho y tế tư nhân thuê để mở phòng khám, phát triển thêm dịch vụ y tế. Các phòng khám tư nhân này kết nối cùng trạm y tế xã thành mạng lưới chăm sóc sức khỏe nhân dân ở cơ sở.

Trên đây là một số hình dung của cá nhân tôi về những giải pháp đáp ứng đòi hỏi của tình hình sáp nhập đơn vị hành chính, cũng như nhân cơ hội này sắp xếp lại y tế tuyến cơ sở.

Tiến sĩ, bác sĩ Quan Thế Dân

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/nang-tam-y-te-tuyen-co-so-trong-boi-canh-thieu-benh-vien-thieu-bac-si-2458752.html