Nền kinh tế Nga đang 'hụt hơi' khi xung đột với Ukraine kéo dài lâu hơn dự kiến?

5 giờ trướcBài gốc

Đầu tháng 10/2025, Chính phủ Nga công bố bản dự thảo đầy đủ về ngân sách liên bang giai đoạn 2026 - 2028, qua đó phác họa những ưu tiên chính sách trọng yếu của Moscow trong những năm tới.

Trong báo cáo gửi tổ chức nghiên cứu Free Russia Foundation và được Kyiv Independent trích dẫn, cựu cố vấn kinh tế cho chính phủ Nga Vladimir Milov nhận định tình hình ngân sách của Nga hiện nay “khá khó khăn”.

Theo Kyiv Independent, bản dự thảo ngân sách mới được xem xét kỹ nhằm trả lời câu hỏi: Liệu Moscow có đang dần cạn kiệt nguồn lực để duy trì chiến sự với Ukraine hay không?

Thành phố Saint Petersburg, Nga. Ảnh Reuters

Bảy năm thâm hụt liên tiếp

Theo báo cáo, Nga đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng ngân sách toàn diện. Nhà kinh tế Vladimir Dubrovskiy thuộc Trung tâm Nghiên cứu Xã hội và Kinh tế Ukraine cho rằng thâm hụt tài khóa là “vấn đề kinh tế – chính trị nghiêm trọng nhất” mà Nga phải đối mặt.

Dựa trên phân tích của ông Milov, Nga đã trải qua bảy năm liên tiếp thâm hụt ngân sách trên 2%, chuỗi thâm hụt kéo dài nhất kể từ năm 1999. Chính phủ nước này thậm chí đã từ bỏ mục tiêu duy trì thâm hụt dưới 1% GDP.

Năm 2025, thâm hụt ngân sách dự kiến tăng thêm 0,5 điểm phần trăm, lên 2,6% GDP. Dù chính phủ Nga kỳ vọng mức thâm hụt năm 2026 sẽ giảm còn 1,6% GDP, nhiều chuyên gia cho rằng đây là dự báo thiếu thực tế.

“Con số thâm hụt dự kiến cho năm 2025 là rất đáng kể. Dự báo năm 2026 thấp hơn, nhưng thực tế, đó chỉ là những con số trong mơ", ông Benjamin Hilgenstock, Giám đốc nghiên cứu và chiến lược kinh tế vĩ mô tại Viện KSE nhận định.

Ông Dubrovskiy cũng đồng tình rằng các dự báo này đã đánh giá thấp rủi ro thực tế.

“Nếu xung đột còn tiếp diễn, thâm hụt chắc chắn sẽ tăng mạnh. Điều đó đã từng xảy ra trước đây”, ông Dubrovskiy chia sẻ với Kyiv Independent, đồng thời nhấn mạnh rằng những ước tính hiện nay chưa tính đến tác động của các lệnh trừng phạt mới trong tương lai.

Ông Hilgenstock bổ sung rằng ngay cả mức thâm hụt 2–3% GDP cũng là gánh nặng lớn đối với Nga, bởi nước này không thể tiếp cận các nguồn tài chính quốc tế như các nền kinh tế bình thường.

Do vẫn bị loại khỏi thị trường tài chính toàn cầu bởi các lệnh trừng phạt, Moscow phải dựa vào vay nợ trong nước và lượng dự trữ hạn chế. Ngay cả Trung Quốc, từng được coi là đối tác tài chính tiềm năng, cũng đã từ chối cung cấp các khoản vay cho chính phủ Nga.

Cuộc chiến đắt đỏ

Theo The Kyiv Independent, Điện Kremlin kiềm chế tốc độ gia tăng chi tiêu quân sự nhằm giữ cho bảng cân đối ngân sách không vượt quá tầm kiểm soát. Theo kế hoạch ngân sách giai đoạn 2026 - 2028, Moscow tuyên bố giữ nguyên chi tiêu quốc phòng, với tỷ lệ giảm nhẹ so với GDP: từ 6,3% năm 2025 xuống 5,5% vào 2026–2027 và tiếp tục hạ còn 4,7% vào năm 2028.

Ông Sergey Chemezov, Tổng giám đốc tập đoàn quốc phòng Rostec, cũng thừa nhận vào tháng 8/2025 rằng “lợi nhuận từ sản xuất gần như bằng 0, thậm chí âm”, khiến doanh nghiệp không còn nhiều nguồn lực để đầu tư phát triển.

Theo ông Milov, điều này đồng nghĩa với việc Nga chỉ có thể duy trì một cuộc chiến giới hạn, cường độ thấp. Ông chỉ ra rằng giai đoạn hiện tại của chiến sự “không quá căng thẳng” về mặt sử dụng trang thiết bị hạng nặng như xe tăng, mà chủ yếu dựa vào máy bay không người lái, tên lửa và các đợt tấn công cục bộ.

Hiện nay, một số thành phố lớn như Saint Petersburg, Samara, Tatarstan và Bashkortostan đã cắt giảm mạnh tiền thưởng tuyển mộ tình nguyện viên, trong nhiều trường hợp giảm tới 5 lần. Dù các khoản chi này lấy từ ngân sách vùng, chứ không phải ngân sách liên bang, xu hướng cắt giảm cho thấy cuộc khủng hoảng ngân sách đang lan rộng khắp nước Nga.

Khi các nguồn tài trợ truyền thống dần cạn kiệt, Nga hiện chỉ còn rất ít lựa chọn khả thi để lấp đầy khoảng trống ngân sách hiện nay.

Phần thanh khoản của Quỹ Tài sản Quốc gia từng được coi là “tấm đệm an toàn” của nền tài chính Nga, nay chỉ còn 4,2 nghìn tỷ rúp (khoảng 50 tỷ USD), thấp hơn đáng kể so với mức thâm hụt dự kiến 5,7 nghìn tỷ rúp (70 tỷ USD) chỉ tính riêng trong năm 2025.

Giải pháp phát hành trái phiếu trong nước cũng trở nên gần như bất khả thi, khi lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm vượt ngưỡng 15%, khiến chi phí đi vay quá cao so với mức ngân sách có thể gánh chịu.

Theo ông Mark Stalczynski, nhà phân tích cấp cao tại RAND, Chính phủ Nga đã phải tăng thuế để bù đắp một phần chi tiêu quốc phòng kể từ khi xung đột với Ukraine bùng nổ. Tuy nhiên, hiệu quả mang lại lại rất hạn chế.

Các biện pháp thuế “mạnh tay” như tăng thuế lợi nhuận doanh nghiệp lên 25%, hay kế hoạch nâng thuế giá trị gia tăng (VAT) lên 22%, chỉ mang về một phần nhỏ so với nhu cầu tài chính khổng lồ mà Moscow đang đối mặt.

“Do đó, phát hành tiền tệ, hay nói cách khác, Ngân hàng Trung ương trực tiếp cấp tín dụng cho chính phủ dường như là phương án cuối cùng mà Điện Kremlin đang sử dụng”, ông Milov nhận định.

Nhà kinh tế Vladimir Dubrovskiy cũng cảnh báo: “Việc vay nợ trong nước với quy mô lớn sẽ chỉ khiến nền kinh tế suy yếu thêm, và lập tức gợi lại ký ức cay đắng về cuộc khủng hoảng tài chính năm 1998 – thời điểm Liên Xô sụp đổ”.

Nguyên nhân do đâu?

Theo ông Milov, cuộc khủng hoảng ngân sách và kinh tế ngày càng nghiêm trọng của Nga là hệ quả trực tiếp của các lệnh trừng phạt phương Tây.

Ông cho rằng châu Âu cần tăng tốc quá trình tách khỏi năng lượng Nga bằng cách chấm dứt nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) vào năm 2027 và dừng hoàn toàn mọi hình thức nhập khẩu năng lượng Nga trước năm 2028, nhằm ngăn Nga tiếp tục duy trì chiến sự.

“Đây là điều cực kỳ quan trọng. Nguồn cung khí đốt cho Slovakia và Hungary, cùng xuất khẩu LNG sang Tây Âu, vẫn là huyết mạch tài chính chính của Gazprom”, ông Milov nhấn mạnh.

Ông cho biết, hơn một nửa lợi nhuận của Gazprom hiện đến từ những lô hàng năng lượng này.

Nhà kinh tế Vasily Astrov thuộc Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Vienna bổ sung rằng tình hình tài chính Nga xấu đi nhanh chóng trong năm nay do hai nguyên nhân then chốt là do giá dầu toàn cầu giảm và đồng rúp bị định giá quá cao.

Ông Astrov giải thích, đồng rúp mạnh khiến doanh thu xuất khẩu năng lượng sụt giảm đáng kể khi quy đổi sang nội tệ.

Trong khi đó, ông Dubrovskiy cho rằng mức giá trần dầu mỏ - biện pháp giới hạn giá bán dầu Nga bằng đường biển, vẫn là “đòn trừng phạt quan trọng nhất”, song hiệu quả thực tế chưa đạt kỳ vọng. Trong khi đó, các biện pháp trừng phạt thứ cấp nhắm vào doanh nghiệp và ngân hàng Nga “vẫn chủ yếu mang tính biểu tượng” và chỉ tạo ra “tác động tức thời, ngắn hạn”.

“Cho đến nay, chính sự sụt giảm giá dầu toàn cầu mới là yếu tố gây tổn hại nặng nề nhất cho Nga”, ông Dubrovskiy nói.

Diệp Thảo/VOV.VN Theo The Kyiv Independent, RT

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/nen-kinh-te-nga-dang-hut-hoi-khi-xung-dot-voi-ukraine-keo-dai-lau-hon-du-kien-post1245111.vov