Nghệ thuật múa cổ điển Khmer Nam Bộ và những giá trị văn hóa sâu sắc

một ngày trướcBài gốc

Trải qua quá trình lịch sử hàng trăm năm tồn tại, các điệu múa của đồng bào Khmer luôn trường tồn với thời gian. Sở dĩ những điệu múa uyển chuyển của người Khmer được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác là bởi ngay từ khi còn nhỏ, những điệu múa ấy đã thấm vào máu của người con qua những lần ông bà chỉ dạy.

Múa rô băm của đồng bào Khmer

Người Khmer còn có câu nói ví von: “Trẻ con Khmer biết múa, biết hát trước khi biết đọc, biết viết”. Câu nói ấy minh chứng cho sự ảnh hưởng sâu rộng của ca, múa, âm nhạc Khmer trong đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Khmer. Tiến sĩ Sơn Cao Thắng – Trường Đại học Trà Vinh, tỉnh Vĩnh Long – cho biết: “Người Khmer mình ở ĐBSCL có nghệ thuật múa rất đa dạng. Liên quan đến sinh hoạt sản xuất có các điệu múa như bắt cá, người ta gọi là múa dân gian; còn đối với các điệu liên quan đến phong tục, lễ hội, ví dụ như lễ cưới cũng có múa, cái đó gọi là múa truyền thống. Ngoài ra, có một nghệ thuật múa đặc biệt nữa mà cha ông để lại cho đến ngày nay, đó là múa cổ điển (múa rô băm). Điểm nhận biết múa cổ điển là các động tác có sự uyển chuyển, trang phục lộng lẫy và mang ý nghĩa sâu sắc”.

Múa cổ điển là loại hình nghệ thuật đặc trưng của đồng bào Khmer Nam Bộ. Điệu múa này có tiết tấu chậm rãi, điệu bộ mềm mại và thanh tao. Thông thường, múa cổ điển diễn đạt theo các tích truyện cổ trong văn học dân gian Khmer như trích đoạn Riêm Kê, Sô Vanh Mạch Chha, sự tích sấm sét,… mang những giá trị nhân văn sâu sắc nhằm hướng thế hệ mai sau đến với cái đẹp, cái thiện, tránh xa cái xấu, cái ác. Không những thế, trong múa cổ điển, những động tác uyển chuyển của đôi tay và đôi chân đều thể hiện tiếng nói riêng, mang những ý nghĩa ẩn chứa phía sau mà thế hệ cha ông đã gửi gắm.

Tiến sĩ Sơn Cao Thắng cho biết thêm: “Đối với người nghệ sĩ múa rô băm thì phải biết các động tác cơ bản. Trong đó có các động tác tay, chân, nét mặt sao cho phù hợp với bài múa. Ngoài ra, động tác tay chính là biểu trưng cho sự sinh sôi của thực vật. Đầu tiên ta thấy cái nắm tay lại, nó có nghĩa là hạt giống; sau khi hạt giống nảy mầm nó sẽ mọc lên, biểu hiện bằng ngón tay trỏ chỉ lên; sau đó có lá non, lá già, cành – biểu hiện bằng hai ngón tay; tiếp đến là kết hoa – biểu hiện bằng các ngón tay chụm lại; sau hoa là trái, trái chín sẽ rụng và sau đó sẽ tiếp tục nảy mầm. Đấy chính là vòng đời sinh trưởng trong tự nhiên”.

Cũng theo Tiến sĩ Sơn Cao Thắng – Trường Đại học Trà Vinh, tỉnh Vĩnh Long: “Ngoài các động tác ngón tay chỉ – có thể hiểu là thấy cái gì đó; động tác chíp trước ngực thì có thể hiểu người múa muốn nói "tôi đây"; hay các động tác phối hợp khác đều có ý nghĩa riêng, vì múa rô băm không có lời nói mà thông qua các động tác múa, người nghệ sĩ sẽ gửi đến người xem ý nghĩa của câu chuyện.

Có thể nói rằng, những bậc tiền bối xưa đã có công rất lớn trong việc sáng tạo nên loại hình nghệ thuật múa cổ điển độc đáo cho dân tộc mình. Qua tương tác với môi trường tự nhiên, người Khmer đã tạo nên những điệu múa mang đặc trưng riêng của dân tộc. Những động tác múa ấy không chỉ toát lên vẻ đẹp mềm mại của người nghệ sĩ múa mà còn cho thấy văn hóa ứng xử với môi trường tự nhiên của người Khmer.

Tiếp bước cha ông, hiện nay thế hệ trẻ ở đất Cần Thơ đã và đang cố gắng bảo tồn và phát huy điệu múa của dân tộc bằng nhiều hành động thiết thực. Trong đó nổi trội là các câu lạc bộ, các nhóm múa ở các điểm chùa, thu hút nhiều bạn trẻ tham gia với mong muốn bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc. Từ sân chùa đến nhà văn hóa cộng đồng, nơi đâu thuận tiện tập hợp mọi người thì CLB văn nghệ chùa Bốn Mặt sẽ lựa chọn nơi đó để tập luyện các điệu múa truyền thống của đồng bào Khmer.

Em Lâm Thị Ngọc Linh – Thành viên CLB văn nghệ chùa Bốn Mặt, xã Thuận Hòa, TP. Cần Thơ – chia sẻ: “Em yêu nghệ thuật múa từ nhỏ. Chúng em tham gia với mong muốn bảo tồn nghệ thuật múa rô băm và Rom vong để ngày một phát triển hơn”.

Múa rô băm luôn được quan tâm bảo tồn

Điệu múa cổ điển của đồng bào Khmer không chỉ là loại hình nghệ thuật biểu diễn mà còn là di sản văn hóa chứa đựng giá trị tinh thần sâu sắc của dân tộc. Qua hàng thế kỷ, điệu múa rô băm nói riêng và các điệu múa khác của người Khmer nói chung đã không ngừng phát triển, khẳng định vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa, góp phần làm nên nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Thạch Hồng-CTV Sê Rây/VOV ĐBSCL

Nguồn VOV : https://vov.vn/van-hoa/nghe-thuat-mua-co-dien-khmer-nam-bo-va-nhung-gia-tri-van-hoa-sau-sac-post1252001.vov