Người nhạc sĩ mặc áo lính và ca khúc đi cùng năm tháng 'Vì nhân dân quên mình'

3 ngày trướcBài gốc

Nhạc sĩ Doãn Quang Khải sinh năm 1925, quê Ngọc Mỹ, Quốc Oai, Hà Nội. Tháng 8/1945, tròn 20 tuổi người thanh niên trẻ Doãn Quang Khải nhập ngũ và năm 1947, cùng đoàn quân Tây Tiến cơ động lên Tây Bắc thực hiện nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào bảo vệ biên giới Việt - Lào, tiêu hao sinh lực quân Pháp ở Thượng Lào, Tây Bắc. Công tác, chiến đấu trong điều kiện hết sức gian khổ, nhưng Doãn Quang Khải cùng đồng đội luôn lạc quan, yêu đời, sẵn sàng cống hiến, hy sinh để hoàn thành nhiệm vụ. Năm 1948, Doãn Quang Khải được cử đi học lớp đào tạo đại đội trưởng tại Trường Võ bị Trần Quốc Tuấn (nay là Trường Sĩ quan Lục quân I). Năm 1950, khi chuẩn bị tốt nghiệp, nhà trường tổ chức phát động sáng tác thơ, ca, nhạc, họa… cổ vũ tinh thần cuộc “kháng chiến toàn dân, toàn diện”. Có chút năng khiếu cùng đam mê sáng tác âm nhạc từ nhỏ, nhưng học viên Doãn Quang Khải chưa hình dung cụ thể về ý tưởng, đề tài. Đang trăn trở chưa biết làm thế nào thì vừa may vô tình bắt gặp dòng chữ “Vì nhân dân phục vụ” dưới măng séc tờ báo “Vệ Quốc Đoàn” (nay là Báo Quân đội nhân dân) khiến học viên Doãn Quang Khải bỗng lóe lên ý tưởng: “Quân đội ta từ nhân dân mà ra, vì nhân dân hy sinh”… Ngay đêm đó, Doãn Quang Khải vừa viết, vừa dùng khèn Harmonica để soạn và ghi những khuôn nhạc của ca khúc “Vì nhân dân quên mình”. Hôm sau, Doãn Quang Khải hát cho anh em học viên nghe thử và thật bất ngờ chỉ sau vài ba lần, mọi người đã thuộc và hào hứng đồng thanh hát theo.

Ảnh bài hát Vì nhân dân quên mình và tác giả Doãn Quang Khải tại Khu Di tích lịch sử Tây Tiến ở thị trấn Mộc Châu, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La. Ảnh: Tạp chí Văn nghệ quân đội

Tại lễ bế mạc khóa cán bộ quân sự Trường Võ bị Trần Quốc Tuấn (ngày 1/5/1951), bài hát “Vì nhân dân quên mình” của sĩ quan trẻ Doãn Quang Khải được chọn biểu diễn trước toàn thể cán bộ, giáo viên, học viên. Tiếp đó, năm 1952, bài hát “Vì nhân dân quên mình” của Doãn Quang Khải được gửi về Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam tham dự cuộc thi sáng tác văn học, nghệ thuật toàn quốc và đạt giải nhì (không có giải nhất). Từ đó đến nay, trải qua hơn bảy thập kỷ, bài hát “Vì nhân dân quên mình” luôn được phổ biến rộng rãi và được ví như một bài “quân ca” của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Bao thế hệ ông, cha, con cháu… qua nhiều thời kỳ cách mạng từng nối tiếp nhau gia nhập quân đội đã, đang và sẽ còn hát mãi khúc “quân ca” với giai điệu tự hào và những ca từ “đi cùng năm tháng” ấy: “Vì nhân dân quên mình/Vì nhân dân hy sinh/Anh em ơi, vì nhân dân quên mình”. Và tên tuổi cùng những cống hiến của người nhạc sĩ mặc áo lính Doãn Quang Khải cũng luôn được tôn vinh, lưu danh trong nền âm nhạc cách mạng Việt Nam.

“Vì nhân dân quên mình/Vì nhân dân hy sinh/Anh em ơi vì nhân dân quên mình/Đoàn Vệ quốc chúng ta ở nhân dân mà ra/Được dân mến, được dân tin muôn phần/Thề vì dân suốt đời, thề tranh đấu không ngừng/Vì đất nước thân yêu mà hy sinh/Thề diệt hết đế quốc kia/Giành tự do, hòa bình/Đoàn Vệ quốc quên mình vì nhân dân”... Với khúc thức đơn giản, giai điệu gần gũi, ca từ mộc mạc, ca khúc “Vì nhân dân quên mình” đã thể hiện thành công hình ảnh người lính “Bộ đội Cụ Hồ”, mặc dù trên mỗi bước đường kháng chiến đầy gian lao, thử thách nhưng tâm hồn luôn phơi phới niềm lạc quan cách mạng. Chưa từng được đào tạo về nhạc lí mà lại sáng tác thành công một bài hát “đi cùng năm tháng” về hình ảnh người lính “Bộ đội Cụ Hồ”. Điều đó chỉ có thể lý giải bởi người lính mang tâm hồn nghệ sĩ Doãn Quang Khải cùng đồng đội trong đoàn quân Tây Tiến đã từng trải nghiệm sâu sắc bao khó khăn thử thách, trải nghiệm sâu sắc mối quan hệ gắn bó keo sơn và những tình cảm, sự đùm bọc, che chở ân tình của nhân dân:“Thề noi gương Bác Hồ/Vì nhân dân gian lao/Trong bao năm Người tranh đấu không ngừng/Người chỉ biết có dân, ngày ngày lo sao cho toàn dân ấm, toàn dân no, được học hành/Người chỉ vui khi nào toàn dân hết đau thương/Người tranh đấu đem tương lai về cho dân/Đoàn vệ quốc chúng ta là con yêu của Người/Thề noi gương suốt đời vì nhân dân”.

Năm 2016, tên bài hát “Vì nhân dân quên mình” của nhạc sĩ Doãn Quang Khải đã được trân trọng lấy làm nhan đề cho một chương trình giao lưu nghệ thuật nhân kỷ niệm 70 năm Ngày Toàn quốc kháng chiến (19/12/1946 - 19/12/2016).

Thời điểm bài hát ra đời và nhanh chóng phổ biến trong toàn quân cũng chính là thời điểm bộ đội chủ lực của Việt Nam mang tên Vệ quốc quân được đổi thành Quân đội nhân dân. Có lẽ chính sự kiện chính trị, lịch sử trọng đại này cùng với tình cảm, sự gắn bó máu thịt giữa quân đội với nhân dân và sự tin yêu của nhân dân với quân đội... đã trở thành nguồn cảm hứng mãnh liệt để người nhạc sĩ mặc áo lính Doãn Quang Khải sớm hoàn thành tác phẩm âm nhạc “đi cùng năm tháng” của mình. “Vì nhân dân quên mình/Vì nhân dân hy sinh/Anh em ơi vì nhân dân quên mình/Đoàn Vệ quốc chúng ta ở nhân dân mà ra/Được dân mến, được dân tin muôn phần/Thề vì dân suốt đời, thề tranh đấu không ngừng/Vì đất nước thân yêu mà hy sinh/Thề diệt hết đế quốc kia, giành tự do, hòa bình/Đoàn vệ quốc quên mình vì nhân dân”.

Được nhận giải thưởng cao quý của Hội Văn nghệ Việt Nam nhưng có lẽ phần thưởng lớn hơn, cao quý hơn đối với nhạc sĩ Doãn Quang Khải chính là việc “Vì nhân dân quên mình” trở thành bài hát truyền thống của Quân đội nhân dân Việt Nam, được sử dụng làm nhạc hiệu cho các Chương trình Phát thanh Quân đội nhân dân và Truyền hình Quân đội nhân dân. Mấy chục năm qua, cứ mỗi lần đến khung giờ phát sóng chương trình Quân đội nhân dân của Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, những âm hưởng hào hùng của ca khúc “Vì nhân dân quên mình” lại ngân vang rộn rã, làm nức lòng các thế hệ cựu chiến binh, cán bộ, chiến sĩ và nhân dân: “Thề noi gương Bác Hồ/Vì nhân dân gian lao/Trong bao năm Người tranh đấu không ngừng/Người chỉ biết có dân, ngày ngày lo sao cho toàn dân ấm, toàn dân no, được học hành/Người chỉ vui khi nào toàn dân hết đau thương/Người tranh đấu đem tương lai về cho dân/Đoàn Vệ quốc chúng ta là con yêu của Người/Thề noi gương suốt đời vì nhân dân”.

“Vì nhân dân quên mình” của nhạc sĩ Doãn Quang Khải cũng được đánh giá là ca khúc đầu tiên, ca khúc rất đặc biệt trong số những ca khúc viết về người chiến sĩ Việt Nam thời kỳ sau năm 1945. Ca khúc mà từ tiêu đề đến nội dung ca từ đều thể hiện nhất quán, rạng ngời phẩm chất, ý chí và mục tiêu chiến đấu của bộ đội cũng như mối quan hệ gắn bó máu thịt cùng tình cảm “quân dân cá nước” giữa quân đội và các lực lượng vũ trang với nhân dân. “Vì nhân dân quên mình” cũng là ca khúc có sức lay động, truyền cảm hứng, động viên, cổ vũ mạnh mẽ phong trào sáng tác âm nhạc đối với đội ngũ nhạc sĩ chuyên nghiệp và không chuyên trong nước ở giai đoạn đẩy mạnh công cuộc “kháng chiến toàn dân toàn diện” đánh đuổi thực dân Pháp xâm lược cũng như nhiều năm sau này.

Có một điều hết sức đặc biệt là chỉ sau khi ca khúc “Vì nhân dân quên mình” được phổ biến rộng rãi và được tôn vinh với hàng loạt giải thưởng của nhà nước, của quân đội, nhạc sĩ Doãn Quang Khải mới được đông đảo thính giả yêu âm nhạc biết đến. Ca khúc “Vì nhân dân quên mình” và nhạc sĩ Doãn Quang Khải cũng đã được ghi danh trong cuốn "Từ điển Bách khoa Quân sự Việt Nam". Năm 2016, tên bài hát “Vì nhân dân quên mình” của nhạc sĩ Doãn Quang Khải đã được trân trọng lấy làm nhan đề cho một chương trình giao lưu nghệ thuật nhân kỷ niệm 70 năm Ngày Toàn quốc kháng chiến (19/12/1946 - 19/12/2016). Ca khúc “Vì nhân dân quên mình” và hình ảnh nhạc sĩ, trung tá quân đội Doãn Quang Khải cũng đang được lưu giữ, trưng bày trang trọng trong phòng lưu giữ những tư liệu, hình ảnh, kỉ vật về Trung đoàn 52 Tây Tiến huyền thoại tại Khu di tích lịch sử - văn hóa Tây Tiến (thị trấn Mộc Châu, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La).

(*) Ngày 16/3/1959, Đài Tiếng nói Việt Nam chính thức phát sóng Chương trình Phát thanh Quân đội nhân dân; bài hát “Vì nhân dân quên mình” được chọn là nhạc hiệu của chương trình.

Thế Vĩnh

Nguồn Hà Nam : https://baohanam.com.vn/ho-so-tu-lieu/nguoi-nhac-si-mac-ao-linh-va-ca-khuc-di-cung-nam-thang-vi-nhan-dan-quen-minh-142637.html