Nhà khoa học nào giành giải thưởng VinFuture được trao Nobel?

2 giờ trướcBài gốc

Sau bốn mùa hoạt động, VinFuture khẳng định được uy tín trong cộng đồng khoa học quốc tế nhờ tầm nhìn vượt trội và tiêu chí đánh giá toàn diện. Đến nay, nhiều nhà khoa học xuất sắc đã được vinh danh tại giải thưởng này, trong đó có 6 nhà khoa học đã nhận giải Nobel.

Cụ thể, Giáo sư Drew Weissman và Tiến sĩ Katalin Karikó được trao giải Nobel Y sinh 2023, Tiến sĩ Demis Hassabis và Tiến sĩ John Jumper nhận giải Nobel Hóa học 2024, Giáo sư Geoffrey Hinton được vinh danh với giải Nobel Vật lý 2024, và gần đây nhất là Giáo sư Omar M. Yaghi nhận giải Nobel Hóa học 2025.

GS. Drew Weissman và TS. Katalin Karikó. (Ảnh: VinFuture)

Năm 2023, TS. Katalin Karikó và GS. Drew Weissman, nhận giải thưởng Chính VinFuture mùa đầu tiên, được vinh danh ở giải Nobel Y học 2023 cho công trình nghiên cứu về các biến đổi của nucleoside, giúp phát triển vắc-xin mRNA chống lại COVID-19.

Những phát minh này mở đường cho việc phát triển vắc-xin COVID-19 hiệu quả, đồng thời tăng cường tính ổn định và giảm khả năng sinh miễn dịch của mRNA.

Đây được coi là một cột mốc quan trọng trong việc phát triển nền tảng mRNA như một lựa chọn điều trị cho các bệnh lý nghiêm trọng ở người. (Ảnh: VinFuture)

Công trình không chỉ cung cấp một biện pháp phòng vệ mạnh mẽ chống lại đại dịch COVID-19, mà còn hứa hẹn những tiến bộ trong việc phát triển vắc-xin cho các bệnh như HIV, ung thư, rối loạn tự miễn dịch và các bệnh di truyền, với tiềm năng cứu sống hàng tỷ người trong tương lai.

TS. Demis Hassabis (Anh) và TS. John Jumper (Mỹ) được trao giải thưởng Nobel Hóa học 2024 vì tạo nên mô hình AI dự đoán cấu trúc protein. Trước đó, TS. Hassabis và TS. Jumper nhận giải Đặc biệt VinFuture cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới 2022.

TS. Demis Hassabis (Anh) và TS. John Jumper (Mỹ). (Ảnh: New York Times)

Mô hình AI mang tên AlphaFold2, được công bố vào năm 2020, đã giúp các nhà khoa học dự đoán cấu trúc của gần 200 triệu protein đã được xác định. AlphaFold2 hiện đang được sử dụng bởi hơn hai triệu người từ 190 quốc gia, góp phần thúc đẩy nhiều ứng dụng khoa học quan trọng.

Nhờ vào mô hình này, các nhà nghiên cứu có thể tìm hiểu sâu về vấn đề kháng kháng sinh và tạo ra hình ảnh về enzyme có khả năng phân hủy nhựa.

Đặc biệt, AlphaFold2 đã rút ngắn thời gian xử lý công việc từ vài năm xuống chỉ còn vài ngày, thậm chí vài phút, giúp đẩy nhanh tiến độ giải quyết các vấn đề quan trọng trong đời sống.

Công trình này cũng cung cấp một cơ sở dữ liệu phong phú về cấu trúc của hơn 200 triệu protein, trở thành tài nguyên quý giá cho hàng nghìn nhà khoa học trên toàn thế giới.

Khi trao giải Đặc biệt VinFuture năm 2022, Hội đồng Giải thưởng đánh giá cao công trình này như một bước đột phá trong việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào việc giải mã protein, mở ra một cuộc cách mạng trong mô hình hóa cấu trúc protein và thúc đẩy những phát triển quan trọng trong lĩnh vực y sinh, y tế và nông nghiệp.

Giáo sư Geoffrey E.Hinton. (Ảnh: VinFuture)

Giáo sư Geoffrey E.Hinton, nhà tâm lý học nhận thức và khoa học máy tính người Anh - Canada, được công nhận rộng rãi nhờ nghiên cứu tiên phong về trí tuệ nhân tạo (AI). Giáo sư Hinton là một trong năm nhà khoa học chiến thắng giải thưởng chính VinFuture 2024.

Giáo sư Hinton cùng với người đồng nghiệp John J. Hopfield được trao Giải Nobel Vật lý năm 2024 cho những khám phá và phát minh nền tảng cho phép máy học sử dụng mạng nơ-ron nhân tạo. Việc này đã đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.

Công trình mà Giáo sư Hinton sử dụng đã phát triển nên một số nền tảng của máy học, cũng như một nhánh của khoa học máy tính. Từ đó, giúp AI bắt chước cách con người một cách hiệu quả.

Đáng chú ý, công trình giúp Giáo sư Hinton giành giải Nobel vốn dĩ đã được hoàn thành vào những năm 1980, khi khái niệm về AI còn rất xa vời so với ngày nay.

Giáo sư Omar M. Yaghi. (Ảnh: Daily Guardian)

GS. Omar M. Yaghi, nhà hóa học người Mỹ gốc Jordan, được mệnh danh là "cha đẻ của hóa học liên kết" và là người phát minh ra các vật liệu khung hữu cơ-kim loại (MOFs) và khung hữu cơ cộng hóa trị (COFs).

GS. Yaghi được nhận giải Nobel Hóa học năm 2025, cùng hai nhà khoa học Susumu Kitagawa và Richard Robson, với Công trình đoạt giải mang tên “Sự phát triển khung kim loại - hữu cơ” (metal-organic frameworks, MOFs), mở ra hướng đi mới trong lĩnh vực hóa học vật liệu.

Công trình này có tiềm năng to lớn trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu như khan hiếm nước sạch, lưu trữ năng lượng, và xúc tác hóa học.

Trước đó, GS. Yaghi đã được vinh danh tại Giải thưởng VinFuture mùa đầu tiên (2021) bởi chính công trình tiên phong khám phá ra vật liệu MOFs, tại hạng mục Giải Đặc biệt dành cho “Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới”.

Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025, diễn ra từ ngày 2 - 6/12/2025 tại Hà Nội.

Với chủ đề "Cùng vươn mình - Cùng thịnh vượng", chuỗi sự kiện quốc tế thường niên năm nay tiếp tục khẳng định sứ mệnh của VinFuture trong việc kết nối tri thức, khơi dậy khát vọng phụng sự và nâng tầm vị thế của Việt Nam như một trung tâm khuyến khích khoa học và đổi mới sáng tạo của thế giới.

Lễ trao giải VinFuture 2025 diễn ra tối ngày 5/12 tại Nhà hát Hồ Gươm.

Phan Hoàng

Nguồn VTC : https://vtcnews.vn/nha-khoa-hoc-nao-gianh-giai-thuong-vinfuture-duoc-trao-nobel-ar990424.html