Những cuộc di dời chiến lược

7 giờ trướcBài gốc

Bắc Kinh: tái thiết trung tâm bằng chiến lược “dịch chuyển chức năng”

Trong gần một thập kỷ qua, Bắc Kinh kiên định theo đuổi chiến lược di dời các chức năng gây áp lực lớn ra khỏi khu trung tâm, từ công nghiệp, kho vận đến một phần dịch vụ công. Đây là nỗ lực quy mô lớn nhằm đưa những hoạt động tiêu tốn nhiều không gian và hạ tầng sang các địa bàn phù hợp hơn tại Hà Bắc và Thiên Tân.

Từ năm 2014 đến 2023, TP đã đóng cửa hoặc di dời hơn 3.200 cơ sở sản xuất gây ô nhiễm và chuyển đổi, nâng cấp gần 1.000 chợ cùng trung tâm logistics. Nhà máy thép Thủ Cương - một điểm nóng ô nhiễm ở vị trí đắc địa - được đưa toàn bộ hoạt động về Cao Phi Điền (Hà Bắc). Khu đất cũ được tái thiết thành Công viên Thủ Cương, tổ hợp sáng tạo từng phục vụ một số hạng mục của Thế vận hội Mùa Đông 2022.

Với nhóm chợ đầu mối, Bắc Kinh triển khai cùng lúc nhiều quyết định di dời để giảm tình trạng xe hàng đổ dồn vào nội đô. Các cụm quy mô lớn như Đại Hồng Môn hay khu chợ quanh Sở Thú Bắc Kinh lần lượt được chuyển sang Hà Bắc và Thiên Tân. Những mặt bằng rộng sau di dời được quy hoạch lại thành các khu công nghệ, không gian công cộng và dự án đô thị mới, thay thế cảnh kho bãi và xe tải từng tạo áp lực lên khu dân cư.

Nhà máy thép Thủ Cương sau khi di dời về Cao Phi Điền (Hà Bắc - Trung Quốc) được tái thiết thành Công viên Thủ Cương, tổ hợp sáng tạo từng phục vụ các hạng mục Thế vận hội Mùa Đông 2022. Ảnh: Beijing.gov.cn

Trong lĩnh vực y tế và giáo dục, Bắc Kinh chọn cách mở rộng mạng lưới ra ngoại thành thay vì di dời toàn bộ cơ sở. Các bệnh viện và trường đại học lớn mở chi nhánh mới tại các quận xa hơn, trong đó nhiều đơn vị đã chuyển hoạt động sang Thông Châu - khu vực được quy hoạch trở thành đầu mối hành chính mới của TP. Đây là cách phân bổ lại dịch vụ công theo hướng “dịch chuyển chức năng” mà không gây xáo trộn lớn cho hệ thống hiện hữu.

Để bảo đảm các bước di dời diễn ra trật tự, TP áp dụng cơ chế kiểm soát tăng tải tại khu lõi: ban hành danh mục ngành nghề hạn chế đầu tư mới và yêu cầu các dự án không phù hợp chuyển hướng ra vùng ven. Bước đi mang tính biểu tượng là việc bốn cơ quan chủ chốt của TP dời trụ sở sang Thông Châu từ năm 2019. Việc dân số thường trú tại sáu quận nội đô giảm 15% sau giai đoạn này cho thấy hiệu quả rõ rệt của chính sách di dời có lộ trình.

Singapore: di dời cảng biển để tạo dựng không gian đô thị thế hệ mới

Singapore đang nỗ lực “làm nhẹ” khu trung tâm bằng cách dịch chuyển dần các hoạt động công nghiệp, cảng biển và hậu cần ra vùng ngoại vi, qua đó tạo thêm quỹ đất cho những chức năng đô thị giá trị cao hơn.

Thay vì để xe container tiếp tục đổ dồn vào khu thương mại, đảo quốc chọn hướng đi mạnh mẽ hơn: đưa toàn bộ hoạt động cảng container về Tuas ở phía Tây, nơi có không gian và điều kiện phù hợp để phát triển một siêu cảng hợp nhất.

Kế hoạch này được định hình rõ từ năm 2012, khi Chính phủ Singapore thông báo chủ trương hợp nhất hoạt động tại các bến Tanjong Pagar, Keppel và đảo Brani. Bộ trưởng Giao thông khi đó, ông Lui Tuck Yew, lý giải việc duy trì nhiều bến rải rác buộc container phải trung chuyển liên tục bằng xe tải, gây lãng phí thời gian, tăng chi phí và làm trầm trọng thêm tình trạng ùn tắc trong nội đô.

Theo ông, tập trung toàn bộ về Tuas là giải pháp giúp hệ thống vận hành gọn hơn, hiệu quả hơn và giảm đáng kể áp lực lên trung tâm TP.

Cơ quan Hàng hải và Cảng biển Singapore (MPA) triển khai dự án theo 4 giai đoạn, ưu tiên xây dựng năng lực mới trước rồi mới rút hoạt động ở trung tâm. Giai đoạn 1 của Tuas Port gồm 21 cầu cảng nước sâu, dự kiến vận hành đầy đủ vào 2027, với công suất khoảng 20 triệu TEU (1 TEU tương đương 20 feet) mỗi năm. Khi các hạng mục mới hoàn thành, các bến cũ sẽ lần lượt đóng lại theo đúng lộ trình.

Theo kỹ sư trưởng MPA Tham Wai Wah, mô hình cảng hợp nhất cho phép cắt giảm đáng kể khối lượng vận chuyển nội bộ bằng xe tải, đồng thời tăng tốc độ xử lý và giảm chi phí cho hãng tàu. Ông cho rằng một cảng quy mô lớn, tập trung sẽ mang lại hiệu suất vượt trội so với hệ thống bến nhỏ phân tán như trước đây.

Sau năm 2027, quá trình gom cảng tiếp tục tiến thêm một bước. Pasir Panjang, bến container lớn nhất còn lại, sẽ chuyển về Tuas vào giai đoạn đầu những năm 2040. Khi toàn bộ dự án hoàn tất, Tuas Port sẽ đạt thiết kế 65 triệu TEU mỗi năm, trở thành một trong những siêu cảng container lớn nhất thế giới.

Di dời cảng biển không chỉ tối ưu logistics, mà còn mở ra một giá trị đô thị hiếm có. Khoảng 2.000ha đất ven biển phía Nam - vốn bị giới hạn bởi hoạt động cảng trong nhiều thập kỷ - sẽ được giải phóng để phát triển Greater Southern Waterfront, một không gian đô thị hoàn toàn mới, kết hợp nhà ở, thương mại và công viên ven biển. Nhờ đó, Singapore vừa giảm tải cho trung tâm, vừa tạo cơ hội tái thiết diện mạo đô thị theo tiêu chuẩn hiện đại, bền vững hơn.

Tokyo: theo đuổi hướng giảm tải mang tính dài hạn

Tokyo nhiều năm qua đã chủ động điều chỉnh cấu trúc đô thị, từng bước đưa những chức năng chiếm dụng nhiều mặt bằng hoặc tạo áp lực lớn lên giao thông ra khỏi khu lõi trung tâm. Cách làm này không ồ ạt, mà được triển khai theo từng dự án cụ thể, nhưng vẫn tạo hiệu quả giảm tải rõ rệt cho khu trung tâm vốn đã dày đặc hoạt động thương mại, dịch vụ và du lịch.

Trường hợp điển hình nhất là việc di dời chợ đầu mối Tsukiji. Nằm sát khu Chuo - Ginza, Tsukiji từng là trung tâm hải sản lớn nhất Tokyo, nhưng cơ sở vật chất xuống cấp cùng mật độ vận chuyển dày đặc khiến TP buộc phải xem xét lại mô hình vận hành.

Tháng 10/2018, khu bán buôn của Tsukiji chính thức đóng cửa và toàn bộ hoạt động được chuyển sang chợ Toyosu ở quận Koto. Toyosu khai trương ngày 11/10/2018, được xây dựng như một tổ hợp hiện đại, khép kín, có khu đấu giá trong nhà, kho lạnh lớn và luồng bốc xếp tách biệt theo chuẩn an toàn thực phẩm mới. Nhờ vậy, Tokyo giảm được lượng xe tải vốn đổ dồn vào khu trung tâm mỗi ngày, đồng thời có thêm không gian để quy hoạch lại khu vực Tsukiji.

Do Toyosu nằm xa trung tâm hơn, TP cũng phát triển thêm các dịch vụ hỗ trợ để giữ sức hút của khu vực mới. Đầu năm 2024, Tokyo đưa vào vận hành khu phức hợp Toyosu Senkyaku Banrai ngay cạnh chợ, nhằm thu hút khách tham quan và xây dựng lại hệ sinh thái dịch vụ từng rất sôi động ở Tsukiji. Điều này cho thấy di dời không chỉ là sự thay đổi địa điểm, mà còn là quá trình tổ chức lại toàn bộ mô hình hoạt động và dịch vụ đi kèm để địa điểm mới phát huy hiệu quả.

Song song với việc chuyển các đầu mối lớn như chợ Tsukiji ra ngoài khu lõi, Tokyo còn theo đuổi một hướng giảm tải mang tính dài hạn: đưa dần các cơ sở nghiên cứu và đào tạo ra khỏi trung tâm. Mô hình nổi bật nhất cho cách làm này là TP khoa học Tsukuba.

Kế hoạch xây dựng TP khoa học này được Chính phủ Nhật Bản thông qua từ năm 1963 và trở thành dự án quốc gia sau khi có đạo luật riêng vào năm 1970. Theo tài liệu của Tsukuba Network, đến năm 1980 đã có 43 viện nghiên cứu và trường đại học chuyển từ Tokyo và vùng phụ cận về Tsukuba.

Tsukuba được quy hoạch đầy đủ hạ tầng kỹ thuật, ký túc xá, nhà ở và các dịch vụ thiết yếu, tạo điều kiện để giới khoa học sinh sống và làm việc ổn định mà vẫn kết nối thuận tiện với Tokyo. Mô hình này cho thấy việc giảm tải cho Thủ đô không chỉ là chuyển bớt hoạt động ra xa, mà là xây dựng những trung tâm mới đủ năng lực để chia sẻ vai trò với khu lõi đô thị.

Tùng Lâm

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/nhung-cuoc-di-doi-chien-luoc.927381.html