Nội bộ EU rạn nứt khi chiến sự Ukraine vào giai đoạn then chốt

một ngày trướcBài gốc

Thời điểm then chốt của EU và Ukraine

Châu Âu đang đối mặt “thời điểm bước ngoặt” trong cuộc xung đột Ukraine khi phải giải quyết chia rẽ nội bộ, những cảnh báo từ Nga và cả sự lạnh nhạt công khai từ phía Mỹ, cựu Tổng thống Estonia Toomas Hendrik Ilves nhận định trong cuộc trả lời NBC News mới đây.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bắt tay Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez bên cạnh Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tại một hội nghị của EU tại Bỉ hồi tháng 3/2025. Ảnh: Reuters

Ông Ilves - người giữ cương vị lãnh đạo Estonia trong giai đoạn 2006–2016, cho biết nhiều nhà lãnh đạo châu Âu đang cảm thấy “nỗi sợ hãi và sự thiếu tin tưởng thực sự đối với Mỹ”. Bên cạnh tâm lý hoài nghi, sự chia rẽ nội khối được cho là “phơi bày điểm yếu” của EU vào thời điểm Kiev cạn nguồn lực, còn Moscow tăng cường áp lực trên cả chiến trường lẫn mặt trận ngoại giao. Ông Ilves cảnh báo về những hệ quả có thể xảy ra “nếu châu Âu không bắt đầu hành động thống nhất”.

Nhận định này được đưa ra trước cuộc họp khẩn ngày 6/12 giữa các cường quốc châu Âu nhằm duy trì nguồn hỗ trợ quân sự – tài chính cho Ukraine, cũng như trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố Chiến lược An ninh Quốc gia mới.

Trong các cuộc thương lượng mới đây tại Moscow giữa đặc phái viên Steve Witkoff, ông Jared Kushner – con rể Tổng thống Donald Trump – và Tổng thống Nga Vladimir Putin, châu Âu hoàn toàn đứng ngoài cuộc. Điều này làm dấy lên lo ngại EU đang bị gạt khỏi quá trình định hình tương lai chiến sự.

Để tránh bị đứng ngoài các nỗ lực ngoại giao, EU đang nỗ lực xây dựng đề xuất riêng, trong đó trọng tâm là kế hoạch sử dụng tài sản Nga bị đóng băng để hỗ trợ Ukraine. Đây cũng là một trong những vấn đề gây tranh luận lớn nhất trong nội bộ khối thời gian qua.

Ông Ilves đánh giá: “Đây là thời điểm then chốt cho Ukraine và châu Âu”. Các nước châu Âu lo ngại rằng nếu hòa bình được thiết lập theo hướng có lợi cho Nga, điều này có thể khuyến khích Moscow gây sức ép hoặc can thiệp sâu hơn vào các khu vực khác của châu lục, vốn thời gian qua ghi nhận nhiều vụ tấn công mạng và máy bay không người lái xâm nhập.

EU nắm đòn bẩy trong tay nhưng bất đồng cách sử dụng

Sức ép về hỗ trợ tài chính cho Kiev càng trở nên phức tạp sau khi một bản ghi cuộc điện đàm, do Kyiv Independent thu thập cho thấy lãnh đạo các nước châu Âu đã khẳng định mạnh mẽ rằng EU phải là bên duy nhất quyết định cách sử dụng tài sản Nga bị đóng băng. Nội dung bản ghi làm rõ mức độ nhạy cảm của vấn đề khi Mỹ được cho là đã vận động châu Âu dừng kế hoạch cho vay từ khối tài sản này.

Theo bản ghi, cuộc gọi diễn ra giữa Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen. Các lãnh đạo EU nhiều lần nhấn mạnh rằng việc sử dụng tài sản Nga bị phong tỏa là “quyền của châu Âu” và không chịu tác động hay sức ép từ bất kỳ bên ngoài nào.

Trước đó, EU công bố kế hoạch cho Ukraine vay tới 210 tỷ euro dựa trên lợi nhuận từ tài sản Nga bị đóng băng để giúp Kiev duy trì ngân sách đến giữa năm 2026. Tuy nhiên, Bloomberg cho biết Mỹ đã vận động Brussels hoãn kế hoạch vì Washington muốn giữ vai trò của khối tài sản này trong một thỏa thuận hòa bình tiềm năng.

Trong cuộc gọi, Thủ tướng Merz yêu cầu Tổng thống Zelensky khẳng định công khai rằng “quyền quyết định đối với tài sản bị phong tỏa hoàn toàn thuộc về châu Âu”. Tổng thống Macron cũng nhấn mạnh rằng mọi vấn đề liên quan tài sản Nga phải được xử lý “tại châu Âu”, trong khi bà von der Leyen đề nghị ông Zelensky thông báo với phía Mỹ rằng EU “đang xúc tiến” kế hoạch.

Tổng thống Zelensky cho biết ông đã nêu lập trường này trong các cuộc đàm phán hòa bình. Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb tiết lộ thêm rằng ông Jared Kushner – một trong những nhân vật tham gia quá trình thương lượng – đã đề cập đến tài sản Nga dưới góc độ tái thiết Ukraine.

Hiện khoảng 300 tỷ USD dự trữ ngân hàng trung ương Nga bị đóng băng, phần lớn trong số đó được giữ tại Bỉ. Tuy nhiên, Thủ tướng Bỉ Bart de Wever tiếp tục phản đối kế hoạch của EU, viện dẫn rủi ro pháp lý và tài chính.

Ngày 6/12, Thủ tướng Đức Merz và Chủ tịch EC von der Leyen đã trực tiếp đến Brussels để thuyết phục Bỉ thay đổi lập trường.

“Có vẻ như đây là nỗ lực cuối cùng để cố gắng mở ra một nguồn tài chính mà Ukraine rất cần, trong bối cảnh Kiev có thể cạn tiền vào tháng 4/2026”, John Lough, nghiên cứu viên cộng tác tại Chatham House, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại London, nhận định.

Thách thức tài chính và sự phụ thuộc vào Mỹ

Trong khi các nước châu Âu mở rộng hỗ trợ quân sự cho Ukraine, họ vẫn dè chừng tác động từ khủng hoảng chi phí sinh hoạt và tình trạng “mệt mỏi” với xung đột. Mỹ từng là nhà tài trợ lớn nhất của Ukraine, nhưng theo Chiến lược An ninh Quốc gia mới, Washington cho rằng các đồng minh châu Âu cần tự chủ hơn, đồng thời có thể mua vũ khí của Mỹ để cung cấp cho Kiev.

Cựu Tổng thống Estonia Ilves bày tỏ lo ngại khi quá trình thương lượng liên quan Nga và Ukraine được dẫn dắt bởi các nhân vật không thuộc ngành ngoại giao chuyên nghiệp như ông Witkoff và ông Jared Kushner. Điều này khiến nhiều nước châu Âu “cảm thấy bất an”.

Dù đang đối mặt nhiều sức ép, ông Ilves tin rằng châu Âu vẫn có vai trò then chốt. Ông nhấn mạnh EU là “khối thương mại lớn nhất thế giới”, và việc đánh giá thấp ảnh hưởng của châu Âu là “phi lý”.

Trong khi đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron khẳng định “không tồn tại sự thiếu tin tưởng” giữa Mỹ và châu Âu, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thống nhất hai bờ Đại Tây Dương trong vấn đề Ukraine.

Trong bối cảnh chiến sự kéo dài, khả năng tự quyết và thống nhất nội bộ của châu Âu – đặc biệt trong xử lý nguồn tài chính hỗ trợ Ukraine – đang được xem là yếu tố then chốt quyết định vai trò của EU trong trật tự an ninh châu lục.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo NBC News, Kyiv Independent

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/noi-bo-eu-ran-nut-khi-chien-su-ukraine-vao-giai-doan-then-chot-post1251918.vov