PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường, người đưa di sản Hán Nôm thành tài sản văn hóa

4 giờ trướcBài gốc

Trong Bản tin số 238 phát hành tháng 11 năm nay, Viện Hàn lâm Văn khắc và Mỹ văn Pháp (Académie des Inscriptions et Belles-Lettres – AIBL) công bố kết quả bầu bổ sung tám viện sĩ thông tấn nước ngoài, diễn ra ngày 17 tháng 10. Trong số những học giả được vinh danh, PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường, một nhà khoa học Việt Nam, cũng là đại diện duy nhất của châu Á, đánh dấu một dấu mốc đặc biệt đối với giới học thuật Việt Nam.

Phó giáo sư Nguyễn Tuấn Cường được Viện Hàn lâm Văn khắc và Mỹ văn - Pháp, bầu làm viện sĩ thông tấn nước ngoài. Ảnh: Đại sứ quán Pháp.

Học giả nước ngoài trẻ nhất được bầu

Viện Hàn lâm Văn khắc và Mỹ văn là một trong năm viện thành viên của Viện Hàn lâm Pháp, được thành lập từ thế kỷ XVII. Với hơn 300 năm lịch sử, Viện được coi là trung tâm học thuật hàng đầu châu Âu, tập hợp những học giả xuất sắc trong việc nghiên cứu và bảo tồn di sản văn hóa, ngôn ngữ cổ điển và văn minh nhân loại.

Danh hiệu viện sĩ thông tấn nước ngoài của AIBL được trao cho những học giả quốc tế có đóng góp xuất sắc trong các lĩnh vực ngôn ngữ học, văn học cổ điển, lịch sử, khảo cổ học và nghiên cứu văn minh nhân loại. Đây là sự tôn vinh dành cho những nhà khoa học có công trình nghiên cứu có giá trị và sức ảnh hưởng vượt ra ngoài biên giới quốc gia.

Mỗi năm, AIBL chỉ bầu chọn một số rất ít học giả trên toàn thế giới, thể hiện sự ghi nhận đặc biệt đối với những cá nhân có uy tín học thuật cao. Dù không trực tiếp tham gia điều hành Viện Hàn lâm Pháp, các viện sĩ thông tấn nước ngoài đóng vai trò như những cầu nối tri thức, góp phần mở rộng hợp tác quốc tế, thúc đẩy trao đổi học thuật giữa các nền văn hóa và phát triển nghiên cứu nhân văn toàn cầu.

PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường được Viện Hàn lâm Văn khắc và Mỹ văn Pháp (Académie des Inscriptions et Belles-Lettres – AIBL) bầu vào vị trí thay thế Giáo sư Miklós Szabó, nhà khảo cổ học người Hungary, qua đời ngày 14 tháng 12 năm 2023.

Đáng chú ý, trong số tám viện sĩ thông tấn nước ngoài mới được AIBL bầu chọn, PGS Nguyễn Tuấn Cường là người trẻ nhất. Ông kém người trẻ thứ hai, GS Martinez Eugenio Luján của Đại học Complutense Madrid (Tây Ban Nha) tới 10 tuổi, cho thấy sự ghi nhận đặc biệt dành cho một học giả Việt Nam ở độ tuổi còn rất trẻ trong giới hàn lâm quốc tế và rất hiếm gặp. Trước đó, cố GS Phan Huy Lê được bầu vào vị trí này khi đã 77 tuổi.

Theo chia sẻ của Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam trên fanpage ngày 27/10: "Việc bầu PGS Nguyễn Tuấn Cường vào vị trí viện sĩ thông tấn nước ngoài của Viện hàn lâm Văn khắc và Mỹ văn thể hiện sự ghi nhận của Pháp đối với tài năng và thành tựu khoa học của một học giả Việt Nam, với công trình nghiên cứu thực sự quan trọng".

Giữ mạch nguồn văn hóa tổ tiên, biến di sản thành tài sản

PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường sinh năm 1980 tại tỉnh Thái Bình, Việt Nam. Ông là nhà nghiên cứu chuyên sâu trong lĩnh vực Đông phương học, với các hướng nghiên cứu bao gồm Việt Nam học cổ điển, ngôn ngữ học và chữ viết Việt Nam cổ, văn tự học, Nho giáo Việt – Trung, cũng như dịch thuật và tiếp nhận kinh điển Nho giáo ở Việt Nam thời trung đại.

PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường. Ảnh: VNU.

Sau khi tốt nghiệp Cử nhân Hán-Nôm tại ĐH Ngoại ngữ Hà Nội (nay là ĐH Hà Nội) và cử nhân Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQG Hà Nội năm 2003, ông tiếp tục học Thạc sĩ Hán-Nôm (2006) rồi Tiến sĩ Ngữ văn học (Hán-Nôm) tại Học viện Khoa học Xã hội năm 2012. Trong giai đoạn 2011-2012, ông theo học khóa tiếng Nhật chuyên sâu tại Viện Nhật ngữ Kansai (Quỹ Nhật Bản, Osaka) .

Các hướng nghiên cứu chính của PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường gồm: Hán học, Hán học Việt Nam; Hán văn Đông Á; Ngôn ngữ văn tự học Hán Nôm, chữ Hán, chữ Nôm; Ngữ văn học cổ điển Việt Nam và khu vực Đông Á; Nho học tại Việt Nam: phiên dịch và tiếp nhận kinh điển Nho gia, thực hành văn hóa Nho giáo, giáo dục Nho học bậc tiểu học; và Tiếng Việt lịch sử.

Ông đã công bố nhiều công trình chuyên sâu về Hán-Nôm học, văn bản học cổ Việt Nam, ngôn ngữ và văn tự học. Trong đó, công trình Diên cách cấu trúc chữ Nôm Việt (qua các bản dịch Nôm Kinh Thi) (Hà Nội 2012) được trao Giải thưởng Công trình Khoa học và Công nghệ của nhà khoa học trẻ ĐHQG Hà Nội năm 2014.

Trong một chia sẻ, PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường cho hay, việc ông đến với Hán Nôm không phải là sự tình cờ. Từ thuở nhỏ, ông đã yêu thích văn thơ cổ nhờ ảnh hưởng từ bố, người thường kể chuyện và đọc thơ cho ông nghe. Bố ông cũng là người dạy ông tiếng Anh và tiếng Trung Quốc từ cấp 2 và cấp 3, tạo nền tảng để ông học thêm các ngoại ngữ khác sau này.

Khi đứng trước lựa chọn nghề nghiệp, ông thi đỗ cả Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, và Khoa Tiếng Trung Quốc, Trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội (nay là Đại học Hà Nội). Vì yêu thích cả hai lĩnh vực, ông quyết tâm theo học cả hai với quan niệm: tiếng Trung là “nghề”, Hán Nôm là “nghiệp”; nếu Hán Nôm khó tìm việc, ông vẫn có “nghề” để nuôi dưỡng “nghiệp”.

PGS.TS Nguyễn Tuấn Cường cho rằng Hán Nôm vẫn giữ tầm quan trọng trong xã hội hiện đại, vì giúp gìn giữ và giải đọc các tư liệu tổ tiên để lại, từ đó hiểu thêm về lịch sử và văn hóa Việt Nam. Chữ Hán đặc biệt quan trọng, là phương tiện biểu đạt tri thức truyền thống ở khu vực đồng văn Đông Á, trong khi Việt Nam còn sử dụng chữ Nôm. Khi chuyển sang chữ Quốc ngữ hiện đại, có nguy cơ “đứt gãy văn hóa”, mất kết nối với nền tảng tri thức cổ. Vì vậy, học chữ Hán và chữ Nôm là cửa ngõ để tiếp cận mạch nguồn văn hóa tổ tiên.

“Xã hội nhìn nhận đó là “di sản”. Theo tôi như thế cũng đúng, nhưng chưa đủ. Tư liệu Hán Nôm không chỉ là “di sản” (heritage), mà còn là “tài sản” (property). Di sản để gìn giữ và chiêm ngưỡng về quá khứ. Còn tài sản thì có thể tạo ra giá trị mới về văn hóa, xã hội, học thuật và cả giá trị kinh tế cho hiện tại và tương lai”, ông chia sẻ.

Từ 2004 tới 2014 ông làm giảng viên Bộ môn Hán Nôm, Khoa Văn học, Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn. Từ năm 2015 ông giữ chức Viện trưởng Viện Nghiên cứu Hán Nôm (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) đến khi kết thúc hai nhiệm kỳ vào ngày 9.11.2025.

Ông cũng đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong các tổ chức và dự án học thuật quốc tế: Phó Chủ tịch Hiệp hội Mộc bản Quốc tế, Phân hội trưởng Việt Nam của Hội Hán tự học Thế giới, thành viên Ban điều hành Dự án châu Âu Vietnamica (2019 – 2024), đồng thời là giáo sư thỉnh giảng tại nhiều trường đại học ở Trung Quốc và Đài Loan (Trung Quốc).

Bên cạnh đó, ông còn là thành viên Hội đồng biên tập của nhiều tạp chí khoa học quốc tế chuyên ngành Hán tự học và Hán Nôm, góp phần thúc đẩy giao lưu học thuật và quảng bá nghiên cứu Việt Nam trên trường quốc tế.

Mai Nguyễn

Nguồn Tri Thức & Cuộc Sống : https://kienthuc.net.vn/pgsts-nguyen-tuan-cuong-nguoi-dua-di-san-han-nom-thanh-tai-san-van-hoa-post1584458.html