Phân biệt tình tiết 'người già yếu' và 'người từ đủ 70 tuổi' trong Bộ luật Hình sự qua một vụ án

2 giờ trướcBài gốc

Ảnh minh họa.

Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) hiện có nhiều quy định liên quan đến độ tuổi của người bị hại và người bị kết án. Trong đó, tình tiết “phạm tội đối với người già yếu” là tình tiết định khung hình phạt được quy định tại Điều 134 BLHS; còn tình tiết “phạm tội đối với người từ đủ 70 tuổi trở lên” lại được xác định là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo Điều 52 BLHS.

Bên cạnh đó, khái niệm “đã quá già yếu” cũng xuất hiện tại Điều 64 BLHS và được hướng dẫn cụ thể trong Nghị quyết số 03/2024/NQ-HĐTP ngày 10/6/2024 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao. Sự tồn tại song song của nhiều quy định liên quan đến độ tuổi và tình trạng sức khỏe dẫn đến không ít lúng túng cho các cơ quan tiến hành tố tụng khi áp dụng vào thực tiễn.

Để hiểu rõ hơn vấn đề, chúng ta cùng xem xét vụ án sau đây: Vào khoảng 17 giờ ngày 10/6/2025, tại xã T, tỉnh H, Nguyễn Văn L do có mâu thuẫn từ trước, đã dùng tay đẩy bà Nguyễn Thị M (71 tuổi) ngã xuống mương nước cạn, gây gãy đầu dưới xương cẳng tay phải, tỷ lệ thương tổn 11%. Qua xác minh, bà M ngoài việc làm nội trợ còn tham gia trồng trọt, chăn nuôi và có thu nhập trung bình hàng tháng khoảng 7.500.000 đồng. Bà không mắc bệnh nền, chỉ sử dụng thuốc bổ định kỳ để tăng cường sức khỏe. Đến tháng 8/2025, bà M có đơn xin rút yêu cầu khởi tố vụ án và khởi tố bị can đối với Nguyễn Văn L.

Trong quá trình giải quyết vụ án, giữa các cơ quan tiến hành tố tụng đã xuất hiện hai quan điểm khác nhau:

Quan điểm thứ nhất cho rằng, cần áp dụng Khoản 9 Điều 2 Nghị quyết 03/2024/NQ-HĐTP, theo đó “người bị kết án đã quá già yếu” được hiểu là người từ đủ 70 tuổi trở lên. Với cách hiểu này, hành vi của Nguyễn Văn L khi gây thương tích cho bà M (71 tuổi) được coi là phạm tội “đối với người già yếu” theo điểm đ khoản 2 Điều 134 BLHS, và vì vậy, việc bà M rút yêu cầu khởi tố không có căn cứ để chấp nhận.

Ngược lại, quan điểm thứ hai lập luận rằng, tại thời điểm xảy ra hành vi, bà M tuy trên 70 tuổi nhưng vẫn lao động, có thu nhập ổn định và không cần người chăm sóc thường xuyên. Dựa vào hướng dẫn nghiệp vụ của VKSND cấp cao tại Hà Nội (Câu hỏi số 39, năm 2024), khái niệm “người già yếu” tại điểm c khoản 1 Điều 134 BLHS phải đồng thời bao gồm hai yếu tố: từ 70 tuổi trở lên và có tình trạng sức khỏe yếu, cần sự chăm sóc của người khác. Do đó, hành vi của Nguyễn Văn L chỉ thuộc khoản 1 Điều 134 BLHS, đồng thời áp dụng tình tiết tăng nặng “phạm tội đối với người từ đủ 70 tuổi trở lên” theo điểm i khoản 1 Điều 52 BLHS. Từ đó, việc bà M rút đơn yêu cầu khởi tố cần được giải quyết theo khoản 2 Điều 155 BLTTHS để đình chỉ vụ án.

Đồng tình với quan điểm thứ hai, bởi lẽ “người già yếu” và “người từ đủ 70 tuổi trở lên” là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau, không thể đồng nhất. Trong khi “người từ đủ 70 tuổi” chỉ phản ánh yếu tố tuổi tác, thì “người già yếu” phải đáp ứng thêm điều kiện về tình trạng sức khỏe và khả năng tự chăm sóc bản thân. Thực tế, vụ án Nguyễn Văn L cho thấy, nếu chỉ dựa vào tuổi để xác định tình tiết “già yếu” thì sẽ không phản ánh đúng tình trạng cụ thể của người bị hại.

Việc áp dụng không đúng tình tiết có thể dẫn đến hệ quả nghiêm trọng, như: định khung hình phạt sai, tăng nặng trách nhiệm hình sự không phù hợp hoặc hạn chế quyền tự định đoạt của người bị hại trong các vụ án khởi tố theo yêu cầu. Do đó, pháp luật cần sớm quy định rõ hơn về tiêu chí đánh giá sức khỏe, khả năng tự vệ của người già yếu; đồng thời ban hành hướng dẫn thống nhất khi áp dụng tình tiết tăng nặng “người từ đủ 70 tuổi” – vốn chỉ dựa trên yếu tố tuổi tác. Các Điều tra viên, Kiểm sát viên và Thẩm phán cũng cần căn cứ vào hồ sơ y tế, kết luận giám định và chứng cứ khách quan để đánh giá chính xác, bảo đảm việc xử lý được công bằng và phù hợp.

Vụ án Nguyễn Văn L là minh chứng rõ nét cho sự cần thiết phải phân biệt một cách rành mạch ba khái niệm: “người già yếu”, “người đủ 70 tuổi trở lên” và “người quá già yếu” trong BLHS. Việc hoàn thiện, thống nhất cách hiểu và hướng dẫn áp dụng sẽ góp phần nâng cao chất lượng xét xử, bảo đảm công bằng và hiệu quả trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Đặng Thị Huệ - VKS Khu vực 3 Hưng Yên

Nguồn BVPL : https://baovephapluat.vn/cai-cach-tu-phap/dien-dan/phan-biet-tinh-tiet-nguoi-gia-yeu-va-nguoi-tu-du-70-tuoi-trong-bo-luat-hinh-su-qua-mot-vu-an-188558.html