Phản ứng trái chiều về Chiến lược an ninh quốc gia mới của Mỹ

một giờ trướcBài gốc

Thay đổi quan điểm về Nga, chỉ trích đồng minh châu Âu

Việc chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố Chiến lược an ninh quốc gia (NSS) mới vào ngày 5-12 vừa qua đã nhanh chóng tạo nên những phản ứng trái chiều trên toàn cầu. Nếu như nhiều nước châu Âu bày tỏ lo ngại sâu sắc về tương lai của chiếc ô an ninh Mỹ từng che chở họ suốt gần tám thập kỷ, thì Nga lại công khai hoan nghênh, coi đây là dấu hiệu Washington đang chuyển dịch sang quan điểm thực tế hơn và phù hợp hơn với tầm nhìn của Matxcơva.

Nga có lý do để hài lòng khi châu Âu bất an trước Chiến lược an ninh quốc gia mới của Mỹ

Tình thế “kẻ buồn, người vui” ấy phản ánh rõ ràng cách NSS mới đảo lộn những khuôn mẫu đối ngoại kéo dài nhiều thập niên, đồng thời báo hiệu sự dịch chuyển mô hình quyền lực trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương. NSS dài 33 trang đã phác thảo những ưu tiên chiến lược đối nội và đối ngoại của Mỹ trong 4 năm tới. Ngay từ phần mở đầu, ông Donald Trump khẳng định đây là “lộ trình bảo đảm nước Mỹ tiếp tục là quốc gia vĩ đại và thành công nhất trong lịch sử loài người”. Tuy nhiên, ẩn sau tuyên bố đầy tự tin đó là những điều chỉnh chiến lược có sức tác động lớn tới cấu trúc an ninh quốc tế, đặc biệt là tại châu Âu.

Nếu các đời Tổng thống Mỹ trước xem châu Âu là tuyến đầu kiềm chế Nga và coi NATO là công cụ then chốt trong chiến lược đó, thì NSS mới lại định hình một cách tiếp cận hoàn toàn khác. Tài liệu mô tả nhiều quốc gia châu Âu là “yếu kém, suy tàn”, cáo buộc các đồng minh NATO theo đuổi “những mục tiêu phi thực tế” liên quan cuộc xung đột ở Ukraine. Đáng chú ý, NSS không đề cập Nga như một mối đe dọa, trái với cách diễn đạt thường thấy trong toàn bộ chiến lược an ninh từ sau Chiến tranh Lạnh.

Về xung đột Ukraine, NSS tuyên bố lợi ích cốt lõi của Mỹ là “đàm phán một lệnh ngừng bắn nhanh chóng” nhằm giảm nguy cơ đối đầu giữa Nga và châu Âu. Thay vì quy trách nhiệm cho Matxcơva, văn bản nhấn mạnh Washington “bất đồng với các quan chức châu Âu, những người đặt kỳ vọng không thực tế vào xung đột”. Theo NSS, phần lớn người dân châu Âu mong muốn hòa bình nhưng điều này không được phản ánh trong chính sách của các chính phủ.

Bằng cách đó, NSS mới phá vỡ nền tảng chính sách kéo dài nhiều thập kỷ, đó là Mỹ vừa không chỉ trích Nga gay gắt, vừa công khai gây áp lực lên đồng minh châu Âu. Đặc biệt, việc tài liệu kêu gọi “chấm dứt mở rộng NATO” cũng đáp ứng một trong những yêu cầu then chốt của Nga vốn từng nhiều lần khẳng định quá trình NATO đông tiến là một trong các căn nguyên của xung đột Ukraine.

Chiến lược mới không chỉ là thay đổi ngôn từ mà còn là tín hiệu chính trị rõ ràng về điều chỉnh những ưu tiên của Washington. Ít nhất, dưới thời Tổng thống Donald Trump, nước Mỹ sẽ tái thiết lập ổn định chiến lược với Nga, tái cân bằng gánh nặng an ninh với châu Âu và tái định hướng nguồn lực quốc gia khỏi những “mặt trận xa xôi”.

“Chiếc ô an ninh” Mỹ sắp khép lại với châu Âu?

Kể từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai, Mỹ giữ vai trò “thần Atlas gồng gánh trật tự thế giới”, trong đó châu Âu là một trong những khu vực được Washington dành sự bảo hộ lớn nhất. Hơn 100.000 binh sĩ Mỹ đồn trú lâu dài, ngân sách khổng lồ cho NATO, cùng những cam kết an ninh cấp độ cao đã giúp châu Âu duy trì ổn định suốt gần tám thập kỷ.

Thế nhưng, NSS mới cho thấy thời kỳ đó đang dần khép lại. Chiến lược mới nêu rõ, châu Âu phải “tự chịu trách nhiệm chính đối với an ninh của mình”, còn vai trò của Mỹ sẽ thu hẹp về mức “răn đe hạt nhân” và can dự giới hạn. Bằng tuyên bố này, Washington đã gửi thông điệp không thể rõ hơn rằng, chiếc ô an ninh che chở châu Âu nay đã mở rộng quá lâu và không còn phù hợp với lợi ích chiến lược của Mỹ.

Sự điều chỉnh chiến lược của Mỹ tác động sâu sắc tới châu Âu. Các chính phủ ở bên kia bờ Đại Tây Dương buộc phải đối mặt với câu hỏi hóc búa là tiếp tục dựa vào Mỹ hay phải tăng tốc tự chủ quốc phòng, tăng chi tiêu quân sự và cải tổ NATO theo hướng ít phụ thuộc hơn? Thực tế vài năm qua, châu Âu đã cố gắng giảm phụ thuộc vào Mỹ, tăng chi quốc phòng như Đức gần đây thậm chí thông qua kế hoạch tăng quân số mạnh mẽ. Tuy nhiên, các bước đi này vẫn chưa đủ để thay thế vai trò của Mỹ trong thời gian ngắn.

Đối với các quốc gia sườn phía Đông châu Âu, họ còn cảm nhận sâu sắc nhất hơn nhiều nguy cơ an ninh trước viễn cảnh Mỹ giảm vai trò bảo hộ. Từ Ba Lan đến các nước Baltic, câu hỏi: “Ai sẽ bảo vệ chúng ta nếu Mỹ rút?” đang như bao phủ lên tất cả.

Trái ngược tâm trạng lo âu bao trùm châu Âu, Nga xem NSS mới là một tín hiệu thuận lợi. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov gọi đây là tài liệu “khác biệt sâu sắc so với các chính quyền trước” và “phần lớn tương ứng với tầm nhìn của chúng tôi”.

Matxcơva hoan nghênh việc Mỹ ủng hộ đàm phán ngừng bắn nhanh chóng ở Ukraine, phản đối mở rộng NATO và muốn tái lập ổn định chiến lược Nga - Mỹ.

Việc Washington giảm chỉ trích Nga và đẩy trách nhiệm về phía các đồng minh châu Âu không chỉ mang lại lợi thế chính trị cho Matxcơva mà còn mở cơ hội để hai cường quốc khôi phục các kênh đối thoại vốn bị gián đoạn dưới thời Tổng thống Joe Biden. Ông Dmitry Peskov nhấn mạnh rằng, NSS mang lại “hy vọng cho một tiến trình làm việc mang tính xây dựng nhằm đi tới giải pháp hòa bình cho Ukraine”.

Việc Mỹ chuyển hướng chiến lược khiến châu Âu phải lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ xem xét lại khả năng tự vệ và tính bền vững của liên minh xuyên Đại Tây Dương. Những cảnh báo trước đây của các học giả về “thời kỳ hậu Mỹ” giờ không còn là lý thuyết nữa.

Trong bối cảnh các đảng dân túy và cực hữu trỗi dậy, nhiều quan điểm bên trong châu Âu, bao gồm việc chống hội nhập sâu rộng, lại trùng khớp với tầm nhìn của NSS mới. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng thay vì đoàn kết để đối phó thách thức bên ngoài, châu Âu có thể bị chia rẽ từ bên trong. Phó Tổng thống Mỹ JD Vance từng phát biểu rằng, “mối đe dọa lớn nhất đối với châu Âu không đến từ Nga hay Trung Quốc mà đến từ chính sự suy yếu nội bộ”.

Chiến lược An ninh Quốc gia mới của Mỹ phản ánh sự thay đổi sâu sắc trong cách Washington nhìn nhận vai trò toàn cầu của mình. Nó cho thấy Mỹ muốn giảm bớt gánh nặng, muốn tái phân bổ nguồn lực về các lợi ích trực tiếp và muốn các đồng minh phải tự đứng vững hơn. Sự thay đổi này kéo theo những hệ quả lớn. Châu Âu đối mặt nguy cơ mất chỗ dựa an ninh truyền thống và buộc phải lựa chọn giữa tự chủ hay tiếp tục phụ thuộc. Trong khi, Nga hưởng lợi khi không còn bị gắn nhãn “mối đe dọa” và nhìn thấy cơ hội đối thoại mới với Mỹ. Trật tự an ninh châu Âu vì thế có thể đang đứng trước giai đoạn chuyển giao, với những bất định chưa lường hết vào lúc này. Trong bối cảnh Washington đang giảm bớt vai trò cảnh sát toàn cầu, còn các trung tâm quyền lực khác, từ EU đến Nga… phải tự điều chỉnh để thích nghi.

Hoàng Hà

Nguồn ANTĐ : https://anninhthudo.vn/phan-ung-trai-chieu-ve-chien-luoc-an-ninh-quoc-gia-moi-cua-my-post632123.antd