Pháp luật không dung thứ cho kẻ tranh thủ thiên tai để phạm tội

11 giờ trướcBài gốc

TAND Tối cao vừa công bố Nghị quyết 04/2025 của Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao về hướng dẫn áp dụng thống nhất các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, các tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại Điều 51 và Điều 52 Bộ Luật Hình sự. Nghị quyết có hiệu lực thi hành kể từ ngày 15-11-2025.

Khái niệm "lợi dụng hoàn cảnh" được làm rõ

Một trong những hướng dẫn của Nghị quyết là làm rõ và định lượng nghiêm khắc đối với các hành vi phạm tội mang tính cơ hội, trục lợi từ sự hỗn loạn, thiên tai, hay đại dịch. Nghị quyết đã cung cấp cơ sở pháp lý vững chắc để xử lý nghiêm khắc hơn các tội phạm phát sinh trong thời kỳ khủng hoảng.

Nghị quyết hướng dẫn chi tiết tình tiết tăng nặng tại điểm l, khoản 1, Điều 52 Bộ luật Hình sự: "Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để phạm tội".

Ảnh minh họa tình trạng bão lũ - AI

Theo Nghị quyết, các hoàn cảnh được xác định để áp dụng tình tiết tăng nặng bao gồm: Hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp như bạo loạn vũ trang, tình trạng di cư ồ ạt, khủng hoảng lương thực… Ngoài ra là thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác như động đất, sóng thần, bão lũ, hạn hán, hỏa hoạn, đại dịch…

Một điểm hướng dẫn quan trọng là tòa án không đòi hỏi hành vi phạm tội phải xảy ra đúng lúc đang có thiên tai, dịch bệnh. Yếu tố then chốt là người phạm tội lợi dụng hậu quả hoặc sự hỗn loạn, mất cảnh giác do các sự kiện này gây ra để thực hiện hành vi trục lợi.

Nghị quyết đưa ra ví dụ minh họa điển hình.

Theo đó, lợi dụng hoàn cảnh người dân đang đi sơ tán khẩn cấp để tránh bão lũ, Nguyễn Văn A đã trộm cắp tài sản là chiếc xe máy trị giá 20 triệu đồng.

Trong trường hợp này, hành vi của Nguyễn Văn A sẽ bị áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại điểm l khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự. Điều này đồng nghĩa với việc mức án đối với tội "Trộm cắp tài sản" của A sẽ cao hơn đáng kể so với một vụ trộm cắp tài sản cùng giá trị xảy ra trong điều kiện bình thường.

Làm rõ tình tiết "phạm tội vì động cơ đê hèn"

Hướng dẫn về tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "phạm tội vì động cơ đê hèn" được quy định tại điểm đ, khoản 1, Điều 52 Bộ luật Hình sự cũng đã được Nghị quyết 04/2025 làm rõ.

Theo Nghị quyết, tình tiết "phạm tội vì động cơ đê hèn" được áp dụng trong các trường hợp người phạm tội thực hiện hành vi nhằm mục đích trả thù (phạm tội để trả đũa cá nhân); trốn tránh trách nhiệm của bản thân (phạm tội nhằm phủi bỏ trách nhiệm cá nhân); phạm tội đối với người mà mình mang ơn (phạm tội với người đã từng giúp đỡ, nuôi dưỡng, hoặc có ân nghĩa với mình); những hành vi phạm tội khác thể hiện sự bội bạc, phản trắc.

Nghị quyết cung cấp các ví dụ minh họa rõ ràng về những hành vi được coi là phạm tội vì động cơ đê hèn, bao gồm: Giết người nhằm mục đích lấy vợ hoặc chồng nạn nhân; giết tình nhân đã có thai với mình để trốn tránh trách nhiệm nuôi con; giết người đã cho vay, giúp đỡ mình khi gặp khó khăn, hoạn nạn nhằm trốn nợ…

Khi tòa án xác định hành vi phạm tội thuộc một trong các trường hợp trên, người phạm tội sẽ bị áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự "vì động cơ đê hèn".

Trần Thái

Nguồn NLĐ : https://nld.com.vn/phap-luat-khong-dung-thu-cho-ke-tranh-thu-thien-tai-de-pham-toi-196251102133530538.htm