Cao Bằng có đường biên giới dài hơn 333 km, với nhiều cửa khẩu, lối mở, đường mòn, thuận lợi cho giao lưu, thông thương hàng hóa, nhưng cũng tiềm ẩn hoạt động buôn lậu, vận chuyển hàng hóa trái phép, nhằm trốn tránh sự kiểm soát của lực lượng chức năng, trong đó có buôn lậu thuốc lá. Thực hiện Chỉ thị số 30/CT-TTg, ngày 30/9/2014 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá, Ban Chỉ đạo (BCĐ) 389/ĐP tỉnh, các sở, ngành thành viên BCĐ và UBND các xã, phường đã bám sát tình hình địa bàn, chỉ đạo triển khai kịp thời, đầy đủ các văn bản của Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương và địa phương về công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá.
Lực lượng Quản lý thị trường tỉnh kiểm tra sản phẩm thuốc lá điện tử không có hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc hàng hóa.
Các lực lượng chức năng Công an, Hải quan, Biên phòng, Quản lý thị trường..., cơ quan chuyên môn và chính quyền địa phương tăng cường hoạt động phối hợp, góp phần nâng cao hiệu quả công tác nắm tình hình, trao đổi thông tin và triển khai đồng bộ nhiều giải pháp kiểm tra, ngăn chặn và xử lý đối với các hành vi buôn lậu vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, đặc biệt đối với mặt hàng thuốc lá điếu, nguyên liệu thuốc lá, thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng). Tổ chức vận động, tuyên truyền nhân dân khu vực biên giới không tham gia tiếp tay cho các đối tượng buôn lậu vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, gắn với kiểm tra, kiểm soát hoạt động sản xuất, kinh doanh trên địa bàn tỉnh trong việc chấp hành các quy định của pháp luật về không kinh doanh, vận chuyển thuốc lá điếu nhập lậu, thuốc lá thế hệ mới được đẩy mạnh.
Từ ngày 30/9/2014 - 30/9/2025, BCĐ 389/ĐP tỉnh phát hiện và xử lý 53 vụ/57 đối tượng vi phạm liên quan đến buôn bán, vận chuyển thuốc lá. Trong đó, xử lý vi phạm hành chính 41 vụ/41 đối tượng; khởi tố hình sự 5 vụ/9 đối tượng; xử phạt vi phạm hành chính trên 370 triệu đồng, truy thu thuế 937,06 triệu đồng, tiêu hủy 63.247 sản phẩm (bao/điếu) thuốc lá. Một số vụ việc điển hình: Ngày 23/10/2014, tại thị trấn Quảng Uyên (Quảng Hòa), nay là xã Quảng Uyên, Công an huyện bắt quả tang đối tượng Lý Quốc Khánh, trú tại tổ 8, phường Sông Hiến (Thành phố), nay là phường Thục Phán về hành vi kinh doanh hàng cấm, phát hiện và tạm giữ 100 cây thuốc lá “Hero” và 3 số “555”. Sau khi điều tra, làm rõ vụ việc, xử phạt hành chính đối với Lý Quốc Khánh, mức phạt 40 triệu đồng.
Ngày 14/6/2022, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh khởi tố vụ án, khởi tố bị can Hà Văn Thượng, sinh năm 1982, trú tại xóm Địa Long, xã Sóc Hà (Hà Quảng) cũ, về tội vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Tang vật thu giữ 2.500 cây thuốc lá sử dụng với thiết bị IQOS có giá trị trên 1,4 tỷ đồng và 34 chai nghi là rượu ngoại. Thượng là cư dân khu vực biên giới, do có mối quan hệ với một số đối tượng người Trung Quốc nên đã nhận vận chuyển trái phép hàng hóa qua đường mòn lên các khu vực mốc biên giới để tránh sự kiểm soát của các lực lượng chức năng.
Đêm 29/11/2024, lực lượng chức năng thực hiện nhiệm vụ tại km271 + 500 Quốc lộ 3, thuộc địa phận phường Sông Hiến (Thành phố), kiểm tra xe ô tô biển kiểm soát 22C - 080.21 do Lương Văn Hoàng (sinh năm 1985), thường trú tại tỉnh Tuyên Quang điều khiển, phát hiện có 10.380 bao thuốc lá điếu mang các nhãn hiệu “Chunghwa”, “Shuangxi”, “Furongwang”, “Nanjinh”. Cơ quan điều tra khởi tố vụ án, khởi tố 2 bị can về tội buôn bán hàng cấm, 1 bị can về tội vận chuyển hàng cấm.
Với sự chỉ đạo, thực hiện quyết liệt, BCĐ 389 tỉnh cùng các sở, ngành, lực lượng chức năng, trong 10 năm qua, tình hình buôn lậu, vận chuyển, kinh doanh thuốc lá điếu trên địa bàn không có diễn biến phức tạp, không xảy ra các vụ việc có tính chất, mức độ nghiêm trọng, không phát sinh những “điểm nóng”. Tuy nhiên, các vụ vi phạm diễn ra nhỏ lẻ, phương thức, thủ đoạn chủ yếu là trà trộn với các loại hàng hóa khác hoặc gửi qua xe khách, sau đó các đối tượng trực tiếp thực hiện hoặc thuê người nhận hàng để mang đi tiêu thụ.
Trong thị trường nội địa, số lượng thuốc lá điếu nhập lậu do lực lượng chức năng thu giữ tại các cửa hàng, điểm kinh doanh thường với số lượng ít. Có thể kể đến, vụ việc hồi 15 giờ ngày 8/9/2023, Đội Quản lý thị trường số 1 tỉnh tiến hành kiểm tra đột xuất hộ kinh doanh hàng tiêu dùng do bà Nông Thị D., địa chỉ thường trú tại phường Ngọc Xuân (Thành phố) nay là phường Nùng Trí Cao đại diện theo pháp luật. Tại thời điểm kiểm tra, phát hiện tại cửa hàng cất giấu 100 bao thuốc lá điếu nhãn hiệu “555” không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc nhập khẩu. Lực lượng chức năng lập biên bản vi phạm hành chính và tạm giữ toàn bộ tang vật vi phạm để tiếp tục xác minh, xử lý vụ việc theo quy định của pháp luật.
Dù đạt nhiều kết quả tích cực, song công tác chống buôn lậu thuốc lá trên địa bàn tỉnh vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Với địa hình đồi núi phức tạp, nhiều đường mòn, lối tắt qua biên giới, gây khó khăn trong công tác phòng, chống buôn lậu, trong đó có mặt hàng thuốc lá. Đời sống cư dân biên giới còn khó khăn, việc làm không ổn định, thu nhập thấp nên dễ bị lôi kéo tham gia tiếp tay cho buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Phương thức, thủ đoạn của các đối tượng ngày càng tinh vi, đặc biệt là lợi dụng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, nhóm kín để giao dịch, vận chuyển hàng lậu, gây khó khăn cho công tác kiểm tra, điều tra, xác minh, đấu tranh, ngăn chặn, xử lý của các lực lượng chức năng.
Ngoài ra, pháp luật hiện hành chưa có cơ chế quản lý và chế tài cụ thể, đủ mạnh đối với thuốc lá thế hệ mới, trong khi việc định giá tang vật còn thiếu cơ sở, gây vướng mắc trong xử lý. Một số đơn vị còn thiếu nhân lực, phương tiện kỹ thuật, trang thiết bị hạn chế. Cùng với đó, từ khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, việc hướng dẫn kiện toàn BCĐ 389 các xã, phường chưa có sự hướng dẫn thống nhất của các bộ, ngành Trung ương nên làm ảnh hưởng đến công tác lãnh đạo, chỉ đạo của BCĐ 389 tỉnh...
Cơ quan Thường trực BCĐ 389 tỉnh nhận định, những tháng cuối năm là thời điểm các cơ sở sản xuất, kinh doanh chuẩn bị tập kết hàng hóa phục vụ nhu cầu người tiêu dùng dịp Tết Nguyên đán, do đó các hành vi vi phạm trong hoạt động buôn lậu thuốc lá điếu, thuốc lá thế hệ mới sẽ có chiều hướng gia tăng.
Hoạt động kinh doanh trên không gian mạng vẫn tiềm ẩn yếu tố phức tạp về các hành vi vi phạm về kinh doanh thuốc lá điếu nhập lậu. Tỉnh xác định tiếp tục quán triệt, triển khai nghiêm các chỉ thị, nghị quyết, kế hoạch của Chính phủ và UBND tỉnh về chống buôn lậu thuốc lá là nhiệm vụ trọng tâm.
Trong thời gian tới, tiếp tục tăng cường kiểm soát trọng điểm, tập trung vào những thời điểm, địa bàn có nguy cơ cao và phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng, không để hình thành đường dây, ổ nhóm buôn lậu. Phối hợp đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục pháp luật và vận động nhân dân, nhất là cư dân vùng biên giới tích cực tham gia tố giác tội phạm, không tiếp tay cho hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, trong đó có buôn lậu thuốc lá.
Đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các ngành, địa phương, đơn vị liên quan, cán bộ, công chức, chiến sĩ, kiên quyết phòng ngừa tiêu cực và vi phạm pháp luật trong thực thi công vụ.
Với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, tỉnh đặt mục tiêu kiểm soát hiệu quả buôn lậu thuốc lá, bảo vệ thị trường và sức khỏe cộng đồng, góp phần giữ vững an ninh trật tự trên tuyến biên giới.
Bảo Bình