Tái cấu trúc ngành chip toàn cầu và cơ hội bứt phá cho Việt Nam

2 giờ trướcBài gốc

Intel đã có sẵn cơ sở quy mô tại Việt Nam

Nếu Intel trở thành nhà gia công chip cho các sản phẩm hàng đầu của Apple, điển hình là iPhone, đây không chỉ đơn thuần là một thỏa thuận thương mại giữa hai tập đoàn lớn. Đó còn là một bước ngoặt mang tính địa chính trị, đe dọa làm thay đổi hoàn toàn cán cân cạnh tranh đã được định hình vững chắc trong nhiều năm qua giữa Intel với hai ông lớn sản xuất hợp đồng là TSMC của Đài Loan (TQ) và Samsung của Hàn Quốc.

Trong trường hợp Intel thành công trong việc sản xuất chip A-series cho Apple, chuỗi cung ứng chip toàn cầu sẽ chứng kiến sự dịch chuyển mạnh mẽ về phía Tây, tập trung vào Mỹ và châu Âu nhằm củng cố an ninh nguồn cung và chủ quyền công nghệ.

Tuy nhiên, chính sự tái cấu trúc thượng nguồn này lại tạo ra những khoảng trống chiến lược và cơ hội vàng, mở đường cho Việt Nam tận dụng lợi thế của mình để thu hút đầu tư vào các khâu lắp ráp, đóng gói, kiểm thử và phát triển năng lực thiết kế phần mềm, qua đó nâng tầm vị thế trong chuỗi giá trị bán dẫn toàn cầu.

Việt Nam đứng trước cơ hội vàng từ làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng

Viễn cảnh Intel tham gia vào thị trường sản xuất hợp đồng cho Apple mang ý nghĩa cực kỳ quan trọng đối với Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh các tập đoàn công nghệ lớn đang ráo riết thực thi chiến lược Trung Quốc cộng một để phân tán rủi ro.

Nếu kịch bản Apple chuyển sang dùng chip Intel sản xuất tại Mỹ dưới sự bảo trợ của các đạo luật trợ cấp công nghệ trở thành hiện thực, các chuỗi cung ứng hạ nguồn sẽ buộc phải dịch chuyển theo để đảm bảo tính kịp thời và tối ưu hóa chi phí vận chuyển.

Trong tình huống đó, Việt Nam với kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực lắp ráp thiết bị điện tử chính xác và là nơi đặt nhà máy lắp ráp, kiểm thử chip lớn nhất toàn cầu của Intel tại TP.HCM, sẽ trở thành điểm đến lý tưởng nhất.

Khi các tấm wafer được sản xuất tại Mỹ hoặc châu Âu, chúng cần được chuyển đến một địa điểm có chi phí hợp lý nhưng đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật cao để đóng gói và kiểm thử trước khi lắp vào thiết bị cuối cùng. Việt Nam hoàn toàn có thể củng cố vị thế để trở thành một trung tâm đóng gói và kiểm thử đáng tin cậy không chỉ cho chip di động mà còn cho các dòng chip phức tạp khác.

Hơn thế nữa, sự dịch chuyển này sẽ kéo theo các nhà cung ứng cấp hai và cấp ba của Apple như các nhà sản xuất linh kiện thụ động, bảng mạch in hay vật liệu đóng gói tăng cường đầu tư vào Việt Nam để duy trì sự gần gũi về mặt địa lý với các cơ sở lắp ráp cuối cùng. Việt Nam có thể tận dụng Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương cùng các hiệp định thương mại tự do khác để trở thành cứ điểm sản xuất vật liệu phụ trợ cho ngành bán dẫn.

Điều này giúp nền kinh tế Việt Nam từng bước tiến sâu hơn vào chuỗi cung ứng thượng nguồn vốn phức tạp và khó tiếp cận, thay vì chỉ dừng lại ở việc gia công đơn thuần. Một hệ sinh thái bán dẫn hoàn chỉnh hơn sẽ dần hình thành, từ đó tạo ra sức hút tự nhiên đối với các dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài chất lượng cao.

Không chỉ dừng lại ở phần cứng, viễn cảnh hợp tác giữa Intel và Apple còn mở ra cơ hội phát triển năng lực thiết kế chip và phần mềm điều khiển. Chip di động hiện đại đòi hỏi sự tối ưu hóa cực cao giữa phần cứng và phần mềm điều khiển firmware. Việt Nam với lợi thế về nguồn nhân lực công nghệ thông tin trẻ, dồi dào và nhạy bén với công nghệ, có thể nắm bắt cơ hội để phát triển các dịch vụ kỹ thuật cao như thiết kế bán dẫn chuyên biệt, thiết kế các hệ thống nhúng và đặc biệt là phát triển firmware tối ưu hóa cho các dòng chip mới.

Việc thu hút các trung tâm nghiên cứu và phát triển của Apple, Intel hay các công ty thiết kế chip không có nhà máy lớn như Qualcomm hay Broadcom là mục tiêu hoàn toàn khả thi, biến Việt Nam từ một trung tâm lắp ráp thành một trung tâm chất xám mới nổi trong khu vực Đông Nam Á.

Những rào cản mang tính cấu trúc và áp lực cạnh tranh gay gắt

Bên cạnh những triển vọng tươi sáng, Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức mang tính cấu trúc nghiêm trọng nếu muốn thực sự tận dụng được cuộc đại dịch chuyển này và không muốn mãi dừng lại ở vai trò gia công giá rẻ.

Thách thức lớn nhất và cấp bách nhất chính là sự thiếu hụt trầm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao. Ngành công nghiệp bán dẫn, đặc biệt là các khâu thiết kế, kiểm thử và vận hành dây chuyền sản xuất tiên tiến như các phòng sạch, đòi hỏi đội ngũ kỹ sư có chuyên môn sâu, được đào tạo bài bản về vật lý bán dẫn, kỹ thuật vi điện tử và khoa học vật liệu.

Thực tế cho thấy Việt Nam hiện đang đối mặt với sự thiếu hụt nghiêm trọng cả về số lượng và chất lượng kỹ sư bán dẫn chuyên biệt. Nếu chỉ tập trung vào việc thu hút đầu tư mà không có đội ngũ nhân lực sẵn sàng, các nhà đầu tư lớn như Apple hay Intel sẽ gặp vô vàn khó khăn trong việc mở rộng quy mô hoạt động nghiên cứu phát triển hay các khâu sản xuất phức tạp tại đây. Sự thiếu hụt này sẽ là trần kính vô hình giới hạn Việt Nam ở khâu lắp ráp thủ công vốn có giá trị gia tăng thấp nhất trong chuỗi giá trị.

Một thách thức không kém phần quan trọng khác là sự hạn chế về cơ sở hạ tầng chuyên biệt. Sản xuất và kiểm thử bán dẫn yêu cầu môi trường vận hành cực kỳ khắt khe và chính xác. Việc xây dựng các phòng sạch đạt tiêu chuẩn quốc tế, hệ thống điện lưới ổn định tuyệt đối không được phép ngắt quãng hay biến động điện áp, cùng hệ thống cấp nước siêu tinh khiết là yêu cầu bắt buộc mà nhiều khu công nghiệp hiện tại chưa thể đáp ứng đầy đủ.

Chi phí đầu tư cho cơ sở hạ tầng chuyên biệt này là rất lớn, đòi hỏi sự cam kết và đầu tư đồng bộ từ phía Chính phủ và các nhà phát triển hạ tầng. Nếu cơ sở hạ tầng không theo kịp tốc độ phát triển của ngành, Việt Nam sẽ mất điểm cạnh tranh nghiêm trọng so với các đối thủ trong khu vực.

Ngoài ra, rủi ro cạnh tranh khu vực và sự thiếu bền vững trong chính sách cũng là những trở ngại đáng kể. Cuộc chiến thu hút đầu tư bán dẫn đang diễn ra khốc liệt trên toàn cầu với các ưu đãi khổng lồ từ Mỹ, châu Âu và ngay cả các quốc gia láng giềng. Malaysia đang tăng cường mạnh mẽ năng lực đóng gói và kiểm thử cũng như thiết kế. Thái Lan và Ấn Độ đang nỗ lực hết mình để thu hút các công ty sản xuất xe điện và chip liên quan.

Việt Nam cần đảm bảo rằng các chính sách ưu đãi đầu tư, thuế quan và thủ tục hành chính phải thực sự cạnh tranh và ổn định trong dài hạn. Nếu chính sách thay đổi liên tục hoặc thiếu nhất quán, các tập đoàn lớn sẽ ngại ngần trong việc đưa ra những quyết định đầu tư hàng tỷ đô la mang tính chiến lược lâu dài tại Việt Nam.

Chiến lược hành động để Việt Nam nắm bắt thời cơ lịch sử

Để biến cuộc đại dịch chuyển của chuỗi cung ứng bán dẫn thành cơ hội bứt phá, Việt Nam cần triển khai một chiến lược toàn diện và quyết liệt. Đầu tiên và quan trọng nhất là phải đầu tư đột phá vào nguồn nhân lực chất xám. Đây là yếu tố then chốt quyết định vị thế của Việt Nam trong tương lai.

Ngành giáo dục cần củng cố chương trình quốc gia dài hạn để đào tạo hàng chục nghìn kỹ sư bán dẫn chuyên sâu thông qua hợp tác chiến lược với các trường đại học kỹ thuật hàng đầu của các cường quốc công nghệ.

Chúng ta cần khuyến khích các công ty bán dẫn lớn đang hoạt động tại Việt Nam mở rộng các trung tâm đào tạo và nghiên cứu tại chỗ, đồng thời có chính sách ưu đãi tài chính mạnh mẽ như học bổng hay lương khởi điểm cạnh tranh để thu hút sinh viên giỏi theo học ngành bán dẫn và giữ chân các chuyên gia người Việt ở nước ngoài về nước cống hiến.

Tiếp theo, Việt Nam cần quy hoạch và xây dựng cơ sở hạ tầng chuyên dụng cùng hệ sinh thái hỗ trợ hoàn chỉnh. Các khu công nghiệp công nghệ cao chuyên biệt cho ngành bán dẫn cần được đầu tư đồng bộ về điện, nước, khí hiếm và xử lý chất thải độc hại theo tiêu chuẩn quốc tế nghiêm ngặt nhất. Chính phủ cần có cơ chế ưu tiên vốn đầu tư công hoặc vốn ODA cho các dự án hạ tầng trọng điểm này.

Bên cạnh đó, việc phát triển hệ sinh thái hỗ trợ bao gồm các công ty dịch vụ logistics chuyên ngành, các phòng thí nghiệm kiểm định chất lượng độc lập và các quỹ đầu tư mạo hiểm tập trung vào lĩnh vực thiết kế chip và trí tuệ nhân tạo là điều kiện cần thiết để tạo nên sức hấp dẫn tổng thể cho môi trường đầu tư.

Cuối cùng, việc thiết lập cơ chế chính sách ưu đãi và quản lý minh bạch là yếu tố không thể thiếu. Việt Nam cần đưa ra các gói ưu đãi thuế và đất đai cạnh tranh hơn nữa, đặc biệt nhắm vào các khâu có giá trị gia tăng cao như nghiên cứu phát triển, thiết kế chip và sản xuất vật liệu phụ trợ. Quan trọng hơn, cần thiết lập một cơ chế một cửa hiệu quả giữa Chính phủ và các nhà đầu tư chiến lược để giải quyết nhanh chóng các thủ tục hành chính, cấp phép và các vấn đề về đất đai.

Sự minh bạch và ổn định trong thực thi pháp luật sẽ là tấm khiên vững chắc để Việt Nam tạo dựng niềm tin chiến lược với các tập đoàn công nghệ toàn cầu. Tóm lại, nếu thương vụ Intel và Apple thành hiện thực, đây sẽ là tín hiệu mạnh mẽ nhất cho thấy chuỗi cung ứng đang tái cấu trúc và Việt Nam cần chuẩn bị sẵn sàng để trở thành mắt xích không thể thiếu trong trật tự mới đó.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/tai-cau-truc-nganh-chip-toan-cau-va-co-hoi-but-pha-cho-viet-nam-242103.html