Thách thức biến đổi khí hậu và hành động của thanh niên Việt Nam

3 giờ trướcBài gốc

Sự kiện do UNESCO phối hợp cùng Viện Nghiên cứu Đổi mới và Phát triển (IID) và Mạng lưới Thanh niên hành động vì khí hậu Việt Nam (YNet) tổ chức. Đây là cột mốc kết thúc hành trình ba tháng triển khai của Top 3 sáng kiến xuất sắc trong chương trình UNESCO Water Challenge for Young Innovators 2025. Đồng thời, sự kiện mở ra không gian kết nối, đối thoại và chia sẻ giữa thanh niên, chuyên gia, đối tác phát triển và công chúng.

Nghịch lý nước ở Việt Nam, "thừa, thiếu và ô nhiễm đồng thời"

Tại sự kiện, các nhóm tham gia trình bày kết quả triển khai, chia sẻ hành trình và bài học kinh nghiệm, đồng thời nhận phản hồi chuyên môn từ hội đồng giám khảo gồm những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực tài nguyên nước, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.

Song song với phần trình bày, Triển lãm “Sustainability for Future” giới thiệu các dự án xuất sắc, bao gồm Top 3 sáng kiến của UNESCO Water Challenge và 5 sáng kiến tiêu biểu khác, được điều phối trực tiếp bởi các nhóm thanh niên.

Phần đối thoại mở “Youth Workshop: From Ideas to Actions”. Ảnh: N.H

Trong phần đối thoại mở “Youth Workshop: From Ideas to Actions”, các diễn giả tập trung thảo luận ba chủ đề: vai trò của đổi mới sáng tạo trong bảo vệ nguồn nước; tăng cường hợp tác giữa thanh niên và doanh nghiệp để giải quyết thách thức khí hậu; cách biến các sáng kiến trẻ thành hạt nhân của hệ sinh thái phát triển bền vững.

Việt Nam có thiếu nước hay không? Theo bà Trần Lan Hương, Trưởng Ban Khoa học Tự nhiên, UNESCO Việt Nam, nếu theo dõi các báo cáo, trong đó có báo cáo của World Bank, chúng ta sẽ thấy một thực tế tưởng như nghịch lý: nước “quá thừa, quá thiếu và quá bẩn”. Điều này cho thấy tổng lượng nước và lượng mưa hàng năm của Việt Nam không hề thấp. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất lại nằm ở sự phân bố không đồng đều theo không gian và thời gian: mùa khô thiếu nước, mùa mưa lại thừa nước. Chính sự bất cân đối này khiến Việt Nam phải đối mặt với tình trạng thiếu nước trong nhiều giai đoạn, dù tổng lượng nước không phải là ít.

Một thách thức lớn khác là biến đổi khí hậu, làm gia tăng mức độ bất định của thời tiết, khiến các vấn đề về nước trở nên phức tạp và khó dự báo. Nhiều hiện tượng thiên tai bất thường về tần suất và cường độ đang gia tăng. Nhiều trận bão, lũ gần đây có cường độ được đánh giá là “1.000 năm mới xuất hiện một lần”, vượt xa các thiết kế công trình vốn chỉ dựa trên mốc tần suất 100 năm, cho thấy các hệ thống hiện tại chưa đủ khả năng ứng phó với các kịch bản cực đoan.

Xâm nhập mặn và nước biển dâng ngày càng nghiêm trọng tại các vùng ven biển, đặc biệt là Đồng bằng sông Cửu Long, tác động trực tiếp đến sinh kế, sản xuất nông nghiệp và an ninh nguồn nước của hàng triệu người dân.

Thách thức thứ ba là ô nhiễm nguồn nước, khi phát triển kinh tế – xã hội, đô thị hóa nhanh và hoạt động sản xuất khiến chất lượng nước suy giảm, tăng rủi ro đối với sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái.

Từ trải nghiệm thực tiễn đến sáng kiến cộng đồng

Lớn lên bên dòng sông Tiền và sông Hậu, những ‘dòng sông của sự sống’, bồi đắp phù sa tạo nên cánh đồng phì nhiêu, giúp Đồng bằng sông Cửu Long trở thành vựa lúa lớn của cả nước, anh Trần Nguyễn Hoàng Long, Viện Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu, Đại học Cần Thơ chứng kiến suy giảm lượng phù sa, dẫn đến an ninh lương thực bị ảnh hưởng, sinh kế người dân ven biển gặp khó khăn và khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu giảm sút.

Trong đó, có 2 mốc thời gian đáng nhớ là 2015 - 2016 và 2019 - 2020, khi xâm nhập mặn đạt mức kỷ lục và xuất hiện nhanh hơn dự báo của các nhà khoa học. Hiện nay, mùa nước nổi gần như không còn, thay vào đó là nước lũ dâng cao và cơn bão miền Trung cũng có thể gây xâm nhập mặn nhờ dòng chảy sông Mê Kông. Những biến đổi này thôi thúc anh tiếp tục triển khai sáng kiến hỗ trợ cộng đồng. Từ năm 2023, anh tham gia dự án Climate Skills của Hội đồng Anh, giữ vai trò điều phối viên và tập huấn viên địa phương, nhắn nhủ sinh viên: “Hãy mạnh dạn biến ý tưởng thành hành động thực tiễn để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu”. Bốn nguyên tắc 4W anh gửi đến sinh viên: What (làm gì); Who (ai hưởng lợi); When (khi nào thực hiện); Why (tại sao thực hiện), để biến ý tưởng thành dự án cộng đồng hiệu quả.

Ông Trần Anh Tuấn, nhà sáng lập Nature Expenditure, chia sẻ câu chuyện từ rừng Việt Nam, minh họa bằng loài vắt, một chỉ thị sinh học quan trọng. Vắt hút máu động vật nhưng lại giúp duy trì chu trình sinh thái rừng. Những năm gần đây, số lượng vắt giảm mạnh, phản ánh biến đổi sinh thái nghiêm trọng, tác động domino đến các loài khác và hệ sinh thái rừng.

“Vai trò của con người không phải là “cứu rừng trực tiếp” mà là tạo nhận thức, tiếng nói và hành động, giúp cộng đồng bảo vệ môi trường, từ đó tạo cơ sở cho rừng tự hồi phục”, anh Tuấn nói.

Phân bổ nguồn lực hay đồng thời giải quyết tất cả?

Câu hỏi đặt ra là liệu chúng ta nên phân định thứ tự ưu tiên hay phân bổ nguồn lực đồng đều để giải quyết đồng thời các thách thức? Theo bà Trần Lan Hương, đây là câu hỏi quan trọng nhưng không đơn giản. Trong chương trình ISHP 2022 - 2029, các ưu tiên chiến lược cho 8 năm tới đã được xác định, nhưng không xếp theo thứ tự quan trọng, mà đều cần thiết và ngang nhau. Việc cụ thể hóa từng ưu tiên được triển khai thông qua các hoạt động thực tiễn, thiết kế sau tham vấn với Chính phủ, các bộ ngành và cơ quan địa phương.

Chẳng hạn, thách thức về tài nguyên nước và hoạt động trao quyền cho thanh niên đều nằm trong danh mục ưu tiên. Đây không chỉ là nỗ lực hỗ trợ từ UNESCO mà còn là cách trao quyền cho thế hệ trẻ chủ động tham gia và triển khai các giải pháp trong cộng đồng. Các hoạt động này phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước, các bộ ngành, đoàn thanh niên và trường học, nhằm tăng cường nhận thức, khuyến khích nghiên cứu và thúc đẩy vai trò chủ động của thanh niên.

Ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, nhấn mạnh: “Cần trao quyền cho thanh niên trở thành những người gìn giữ nguồn nước, bởi chính sự sáng tạo và cam kết của họ sẽ định hình tương lai bền vững cho tất cả chúng ta”.

Với thông điệp “Waves of Change”, ông Jonathan Baker sự kiện kỳ vọng kết nối ý tưởng đổi mới sáng tạo về nước, truyền cảm hứng để thanh niên hình dung vai trò của bản thân trong quá trình chuyển đổi xanh và thúc đẩy chia sẻ giữa thanh niên, chuyên gia và các tổ chức cùng chung tầm nhìn phát triển bền vững.

Top 3 sáng kiến của UNESCO Water Challenge 2025 gồm: GREEN WARRIORS (Đại học Bách Khoa Hà Nội) áp dụng hệ thống công nghệ lọc màng hiện đại, kiểm soát và giảm thiểu Amoni, Nitrat và Nitrit gây hại cho sức khỏe trong nước sinh hoạt; MD4ISLAND (Đại học Đà Lạt) máy lọc nước biển MD cải tiến bằng màng siêu kỵ nước, đem đến nguồn nước sạch bền vững cho đảo An Bình, Quảng Ngãi; STARS WATER (Đại học Trà Vinh) Eco-Park Wetlands. Từ nước thải thành tài nguyên. Ứng dụng thực vật bản địa và vật liệu tái chế trong xử lý nước thải sinh hoạt.

Nguyễn Hạnh

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/thach-thuc-bien-doi-khi-hau-va-hanh-dong-cua-thanh-nien-viet-nam-430469.html