Thẩm tra tài chính - ngân sách ở cấp xã Bài 4: Nắm chắc căn cứ, nhận diện sớm rủi ro trong đầu tư công

7 giờ trướcBài gốc

Qua đó, rút ngắn thời gian, bảo đảm minh bạch, công khai, đúng thẩm quyền.

Đối chiếu quy trình, tính khả thi, sự phù hợp pháp lý

Thực tiễn triển khai các dự án đầu tư công tại cấp xã thời gian qua cho thấy, phần lớn là các công trình quy mô nhỏ, tổng mức đầu tư dưới 2 tỷ đồng, được thực hiện theo quy trình rút gọn, giao UBND xã làm chủ đầu tư. Các bước từ lập Báo cáo kinh tế - kỹ thuật, thẩm định, phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu đến quyết toán vốn đầu tư đều đã được quy định khá chặt chẽ tại Luật Đầu tư công 2019 (sửa đổi, bổ sung 2025), Luật Xây dựng, Luật Đấu thầu 2023 cùng các nghị định, quyết định hướng dẫn thi hành.

Giám sát đầu tư công đòi hỏi đại biểu HĐND phải có trình độ chuyên môn sâu. Ảnh Bình Nguyên

Trong bối cảnh đó, khi tiến hành thẩm tra các nội dung liên quan đến dự toán và đầu tư công, Ban Kinh tế - Ngân sách (KTNS) HĐND cấp xã cần đặc biệt lưu ý đến ranh giới thẩm quyền giữa HĐND và UBND, bảo đảm “đúng vai, đúng việc”. Theo Luật số 90/2025/QH15, HĐND xã không còn biểu quyết chủ trương đầu tư từng dự án như trước đây, mà chuyển trọng tâm sang giám sát toàn bộ quy trình đầu tư, từ khâu xác định nhu cầu, lập kế hoạch vốn, đến thi công, nghiệm thu và quyết toán công trình. Đây là bước chuyển lớn về tư duy, giúp HĐND tập trung vào “cái gốc” của kiểm soát ngân sách - đó là giám sát cách chi, cách đầu tư, thay vì chỉ dừng lại ở việc thông qua danh mục công trình.

Tuy nhiên, cần phân biệt rõ: quyết định kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm vẫn thuộc thẩm quyền của HĐND cấp xã. Theo quy định hiện hành, HĐND xã căn cứ vào nghị quyết của HĐND cấp tỉnh về kế hoạch đầu tư công trung hạn để quyết định kế hoạch đầu tư công của cấp mình; bao gồm tổng mức vốn, danh mục và mức vốn ngân sách bố trí cho từng dự án, cũng như các nhiệm vụ quy hoạch, chuẩn bị đầu tư, các đối tượng đầu tư công khác. Sau khi nghị quyết được ban hành, trong thời hạn 30 ngày, UBND cấp xã có trách nhiệm giao kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm cho các đơn vị thực hiện.

Chính vì vậy, khi thẩm tra, Ban Kinh tế - Ngân sách cần nắm chắc ràng buộc pháp lý của từng cấp ngân sách, đối chiếu kỹ giữa nghị quyết đầu tư công trung hạn và danh mục, mức vốn bố trí hằng năm, bảo đảm không có sự trùng lắp, vượt thẩm quyền hay chồng chéo nguồn vốn. Đồng thời, phải lưu ý, việc thẩm tra dự toán đầu tư công ở cấp xã không chỉ là kiểm tra con số, mà là đối chiếu quy trình, tính khả thi và sự phù hợp pháp lý của từng bước - từ chủ trương, hồ sơ kỹ thuật, lựa chọn nhà thầu đến quyết toán cuối cùng. Có như vậy, công tác thẩm tra mới thực sự góp phần giúp HĐND xã giám sát được từng đồng vốn, từng hạng mục đầu tư công, vì lợi ích thiết thực của cộng đồng dân cư.

Bảo đảm minh bạch, công khai, đúng thẩm quyền

Trong thực tiễn, nhiều Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND xã đã chủ động rà soát, phân định rành mạch giữa thẩm quyền phê duyệt của UBND cấp xã và vai trò giám sát của HĐND, bảo đảm đúng quy trình nhưng không chồng chéo. Các bước như thẩm định Báo cáo kinh tế - xã hội, phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu, nghiệm thu và quyết toán đều được phối hợp chặt chẽ giữa Phó Chủ tịch phụ trách kinh tế, Trưởng phòng Kinh tế và Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND xã.

Đây cũng là kinh nghiệm quý: thẩm tra không phải là can thiệp hành chính, mà là đối chiếu, so sánh và kiến nghị hoàn thiện hồ sơ, dự toán trên cơ sở pháp luật và thực tiễn thi công. Việc này giúp HĐND nắm chắc các căn cứ chi, nhận diện sớm rủi ro trong đầu tư công, đặc biệt với các gói thầu chỉ định rút gọn hoặc sử dụng nguồn vốn nhỏ, phân tán.

Một số địa phương đã áp dụng quy trình phối hợp “3 trong 1”: UBND lập, Ban Kinh tế - Ngân sách thẩm tra, HĐND giám sát – qua đó rút ngắn thời gian, nhưng vẫn bảo đảm minh bạch, công khai và đúng thẩm quyền. Đây là hướng làm cần tiếp tục được chuẩn hóa trong nhiệm kỳ tới.

Thực tiễn đang chứng minh, khi HĐND xã thật sự phát huy vai trò “tai mắt của dân”, mỗi bản thẩm tra của Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND xã trở thành “tấm lọc” quan trọng giúp loại bỏ những rủi ro tiềm ẩn, bảo đảm tiền ngân sách được sử dụng đúng mục đích, đúng đối tượng, đúng luật và hiệu quả. Càng sát dân, hiểu dân, càng thấu đáo từng công trình, hạng mục thì chất lượng thẩm tra càng được nâng lên, góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân vào chính quyền cơ sở – nơi mọi chủ trương, chính sách được hiện thực hóa bằng những công trình, dự án phục vụ cuộc sống hàng ngày của người dân.

Lê Hồng Hạnh, Phó trưởng Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND phường Nam Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/tham-tra-tai-chinh-ngan-sach-o-cap-xa-bai-4-nam-chac-can-cu-nhan-dien-som-rui-ro-trong-dau-tu-cong-10395301.html