Thành cổ Lệ Giang - hòn ngọc miền Tây Nam Trung Quốc

2 giờ trướcBài gốc

Thành cổ Lệ Giang được UNESCO công nhận là Di sản thế giới vào năm 1997. (Nguồn: UNESCO)

Đây là một điểm đến văn hóa, lịch sử và du lịch nổi bật, được UNESCO công nhận là Di sản thế giới vào năm 1997 nhờ giá trị kiến trúc độc đáo, lịch sử phong phú và tầm quan trọng về văn hóa.

Nằm trên đồng bằng Lệ Giang ở độ cao khoảng 2.400m, thuộc vùng Tây Nam tỉnh Vân Nam (Trung Quốc), thành cổ Lệ Giang được bao bọc bởi những dãy núi hùng vĩ và nối liền với bên ngoài qua các con đèo chiến lược từng là tuyến giao thương quan trọng vùng sơn cước. Phía Tây Bắc là núi tuyết Ngọc Long – nguồn nước chủ yếu của khu vực, chảy xuống hồ Hắc Long rồi tỏa đi khắp nơi qua hệ thống kênh rạch chằng chịt, tạo nên mạng lưới sông ngòi đặc trưng của Lệ Giang.

Thành cổ Lệ Giang gồm ba khu vực chính: thị trấn cổ Đại Nghiên, cụm dân cư (housing cluster) Bạch Sa và cụm dân cư Thúc Hà.

Núi bao bọc Lệ Giang về phía Bắc, đồng bằng trải rộng về phía Đông và Nam, tạo nên bố cục địa lý và sinh thái hài hòa. (Nguồn: UNESCO)

Hình thành từ thời Minh, thị trấn cổ Đại Nghiên từng là trung tâm thương mại sầm uất của vùng Tây Nam, nơi vẫn lưu giữ nhiều công trình mang giá trị lịch sử như Nha môn phủ Lệ Giang Quân Dân, đình Y Tư, Mộc phủ, cùng quần thể kiến trúc Ngọc Tuyền trong công viên Hắc Long.

Những ngôi nhà gỗ hai tầng mái ngói cong, mang phong cách giao thoa giữa Hán và Tạng, được xây dọc sườn núi. Cổng vòm, tường bình phong, sân trong và các xà gỗ chạm trổ tinh xảo với hoa văn hoa lá, chim muông, nhạc cụ, đồ gốm – tất cả hòa quyện thành bức tranh sinh động phản ánh tâm hồn và bản sắc văn hóa độc đáo của người Nạp Tây (Naxi).

Cụm dân cư Bạch Sa, hình thành sớm hơn từ thời Tống – Nguyên, nằm cách thị trấn cổ Đại Nghiên khoảng 8 km về phía Bắc. Khu dân cư được quy hoạch quanh một quảng trường trung tâm theo trục Bắc – Nam, thể hiện tư duy tổ chức không gian đặc trưng của người Nạp Tây. Quần thể tôn giáo tại đây lưu giữ hơn 40 bức bích họa có niên đại từ đầu thế kỷ XIII, khắc họa tinh tế các chủ đề Phật giáo, Đạo giáo và đời sống thường nhật của cư dân bản địa, đồng thời mang đậm ảnh hưởng văn hóa của người Bạch – một nét giao thoa hiếm có trong nghệ thuật cổ Trung Hoa.

Thành cổ Lệ Giang có một mạng lưới sông ngòi dày đặc. (Nguồn: UNESCO)

Cách Đại Nghiên 4 km về phía Tây Bắc, cụm dân cư Thúc Hà với vị thế nằm giữa núi và sông, tạo nên bức tranh hài hòa con người - thiên nhiên. Qua hàng thế kỷ, những khu dân cư này đã cùng nhau gìn giữ và phản ánh sự giao thoa phong phú của các nền văn hóa, phong tục và truyền thống địa phương.

Từ thế kỷ XII, Lệ Giang đã trở thành trung tâm thương mại quan trọng nối liền Tứ Xuyên, Vân Nam và Tây Tạng — nơi Con đường Tơ lụa phương Nam giao thoa với tuyến đường cổ Trà Mã huyền thoại.

Vùng đất này là điểm gặp gỡ kinh tế – văn hóa của các dân tộc Nạp Tây, Hán, Tạng và Bạch. Sự giao thoa kéo dài hơn 800 năm đã hun đúc nên một nền văn minh độc đáo, thể hiện qua kiến trúc, nghệ thuật, quy hoạch đô thị, cảnh quan, phong tục và các nghề thủ công truyền thống. Đặc biệt, những bức bích họa trong các công trình tôn giáo là minh chứng sinh động cho sự hòa quyện tinh tế giữa Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo trong đời sống tinh thần của cư dân nơi đây.

Thành cổ Lệ Giang dung hòa giữa núi, sông, cây cối và kiến trúc, hình thành một môi trường sống giao hòa giữa con người và thiên nhiên. Núi bao bọc phía Bắc, đồng bằng trải rộng về phía Đông và Nam, tạo nên bố cục địa lý và sinh thái hài hòa.

Bên cạnh đó, nước đóng vai trò trung tâm trong phong cách kiến trúc, quy hoạch đô thị và cảnh quan của Lệ Giang. Hệ thống nước phân nhánh bắt nguồn từ dãy núi tuyết, chảy qua các làng mạc và ruộng đồng. Hồ Hắc Long cùng các giếng và suối rải rác, cấu thành một hệ thống nước hoàn chỉnh, đáp ứng nhu cầu phòng cháy, sinh hoạt và sản xuất.

Không chỉ vậy, Lệ Giang còn sở hữu hệ thống cấp nước cổ xưa với kết cấu thông minh và tinh vi, vẫn hoạt động hiệu quả cho đến ngày nay.

Lệ Giang dung hòa giữa núi, sông, cây cối và kiến trúc, hình thành một môi trường sống đầy hòa hợp giữa con người và thiên nhiên. (Nguồn: UNESCO)

Công tác bảo tồn thành cổ Lệ Giang tuân thủ nghiêm ngặt Luật bảo vệ di tích văn hóa của Trung Quốc, cùng nhiều quy định liên quan về bảo vệ các đô thị, làng cổ mang giá trị lịch sử. Những năm gần đây, chính quyền cùng các cơ quan quản lý di sản các cấp đã triển khai nhiều biện pháp mới, tích cực đáp ứng yêu cầu giám sát của Ủy ban Di sản Thế giới, đồng thời mời các chuyên gia, viện nghiên cứu tham gia hoàn thiện hồ sơ khoa học và nâng cao hiểu biết về giá trị di sản.

Các kế hoạch chuyên đề như Quy hoạch tổng thể bảo tồn thành cổ Lệ Giang, Sổ tay tu sửa nhà dân, Sổ tay bảo vệ môi trường, Kế hoạch phát triển thương mại và Kế hoạch quản lý tổng thể đã được xây dựng, giúp kiểm soát chặt chẽ hoạt động du lịch và thương mại trong khu vực.

Theo đó, trong thời gian tới, công tác hoàn thiện và thực thi quy hoạch tổng thể bảo tồn sẽ tiếp tục được đẩy mạnh, đi đôi với việc tăng cường giám sát để đảm bảo các biện pháp được thực thi hiệu quả. Cơ quan quản lý di sản thành cổ Lệ Giang cũng sẽ tiếp tục được củng cố về năng lực, góp phần bảo tồn bền vững và lan tỏa giá trị của một di sản văn hóa thế giới độc đáo, nơi con người và thiên nhiên hòa quyện trong sự trường tồn của thời gian.

(theo UNESCO)

Ngọc Anh

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/thanh-co-le-giang-hon-ngoc-mien-tay-nam-trung-quoc-334078.html