TPHCM sớm ban hành kế hoạch hành động: Tiên phong trở thành 'phòng thí nghiệm' xanh - số

3 giờ trướcBài gốc

Vừa là áp lực, vừa là cơ hội

Đây không chỉ là một thông điệp chính trị, mà là yêu cầu hành động mang tính chiến lược đối với thành phố đầu tàu kinh tế của cả nước. Nếu coi Diễn đàn Kinh tế mùa thu là nơi “thiết kế” khuôn khổ chính sách cho giai đoạn phát triển mới, thì TPHCM chính là nơi phải “lắp ráp” và vận hành các thiết kế ấy trong đời sống kinh tế - xã hội cụ thể.

Thủ tướng Phạm Minh Chính, Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được và các đại biểu dự Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2025. Ảnh: HOÀNG HÙNG

Thước đo của thành công không còn là số lượng phiên thảo luận hay văn kiện được thông qua, mà là bao nhiêu cơ chế mới, mô hình mới, dự án mới thực sự đi vào cuộc sống trên địa bàn thành phố trong vài năm tới.

Trách nhiệm đó vừa là áp lực, vừa là cơ hội để TPHCM khẳng định bản lĩnh tiên phong, không chỉ “đầu tàu tăng trưởng”, mà còn là “phòng thí nghiệm chính sách” của Việt Nam trong kỷ nguyên xanh - số.

Thứ nhất, TPHCM có đầy đủ điều kiện để đi đầu. Với quy mô đóng góp khoảng một phần tư GDP và nguồn thu ngân sách quốc gia, đây là nơi mọi cải cách thể chế, mọi sáng kiến mô hình đều có tác động lan tỏa mạnh nhất.

Thành phố cũng là trung tâm thương mại, dịch vụ, logistics, tài chính lớn nhất cả nước, nơi hội tụ dày đặc các doanh nghiệp tư nhân lớn, doanh nghiệp FDI, tổ chức tài chính, viện trường, trung tâm nghiên cứu, cộng đồng khởi nghiệp.

Thứ hai, về định hướng phát triển, TPHCM đã xác định rõ các ưu tiên chiến lược: thúc đẩy chuyển đổi xanh gắn với chuyển đổi số; xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm; tăng cường liên kết vùng, mở rộng hợp tác quốc tế, thu hút nguồn lực chất lượng cao.

Những định hướng này trùng khớp với tinh thần “xanh - số - sáng tạo” mà Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2025 nhấn mạnh, tạo nền tảng để thành phố cụ thể hóa thành các chương trình, đề án, dự án.

Thứ ba, thành phố đang triển khai một loạt dự án mang tính nền tảng, trong đó nổi bật là việc hình thành IFC. Đây không đơn thuần là một tổ hợp văn phòng - thương mại, mà phải được xây dựng như một “bộ não tài chính” với khung thể chế riêng, tập trung vào các dòng vốn xanh, vốn dài hạn, các sản phẩm tài chính bền vững, cùng hệ sinh thái fintech hiện đại.

Kỳ vọng đặt ra là IFC TPHCM trở thành điểm đến của dòng vốn toàn cầu cho hạ tầng xanh, đô thị thông minh, chuyển đổi năng lượng, đổi mới sáng tạo.

Nhìn từ góc độ kinh tế học phát triển, việc Thủ tướng đề nghị TPHCM sớm ban hành Kế hoạch hành động và trở thành “phòng thí nghiệm” xanh - số hàm chứa ít nhất ba tầng ý nghĩa.

Thứ nhất, đây là thông điệp “dám thử nghiệm” - dám chấp nhận rủi ro trong khuôn khổ được kiểm soát để đi trước một bước về thể chế.

Thứ hai, đây là yêu cầu “dám ràng buộc” - kế hoạch hành động không thể chung chung, mà phải gắn với chỉ tiêu, mốc thời gian và trách nhiệm cụ thể của từng sở, ngành, từng đầu mối. Thứ ba, đây là cam kết “dám lan tỏa” - những gì thành phố làm được phải trở thành kinh nghiệm, mô hình để nhân rộng ra các địa phương khác.

Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2025 đã khép lại, nhưng “mùa thu cải cách” mà diễn đàn khởi xướng mới chỉ bắt đầu.

Nếu xây dựng được một Kế hoạch hành động đủ sâu, đủ cụ thể và đủ khả thi, TPHCM không chỉ giữ vững vai trò đầu tàu kinh tế, mà còn có thể bước lên một nấc thang mới: trở thành phòng thí nghiệm chính sách của cả nước trên con đường phát triển xanh, số và hội nhập sâu vào dòng chảy kinh tế toàn cầu.

Cần một kế hoạch hành động giai đoạn 2026-2030

Để biến “đề bài” thành hành động, TPHCM cần một Kế hoạch hành động thực chất cho giai đoạn 2026-2030, với ba trục lớn: thể chế, dự án và con người.

Về thể chế, ưu tiên trước hết là xây dựng một khung sandbox rõ ràng cho các mô hình kinh tế xanh, tài chính xanh, đô thị thông minh. Sandbox không phải là “khoảng trống pháp lý” mà ngược lại, là một khung pháp lý được thiết kế riêng, trong đó xác định rõ: lĩnh vực thí điểm, tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp tham gia, giới hạn thử nghiệm, cơ chế giám sát, cơ chế thoát sandbox (khi mô hình đã chín để chuyển sang áp dụng chính thức).

TPHCM có thể lựa chọn một số lĩnh vực ưu tiên như: năng lượng tái tạo phân tán trong đô thị, giao thông xanh - xe điện - logistics thông minh, tài chính xanh và các sản phẩm đầu tư gắn với tiêu chí ESG, dịch vụ công số và GovTech phục vụ quản lý đô thị.

Song song đó, thành phố cần một “đầu mối thể chế” đủ mạnh - một tổ công tác liên ngành về sandbox đặt trực tiếp dưới sự chỉ đạo của UBND TP, vừa là “cửa một” cho nhà đầu tư, vừa là nơi điều phối với các bộ, ngành trung ương.

Càng ít “cửa”, chi phí tuân thủ của doanh nghiệp càng thấp, độ minh bạch và khả năng kiểm soát rủi ro của cơ quan nhà nước càng cao.

Về dự án, nhiệm vụ then chốt là “gắn thể chế với công trình”, không để những khái niệm như kinh tế xanh, tài chính xanh, đô thị thông minh dừng lại ở khẩu hiệu.

Trung tâm tài chính quốc tế TPHCM cần được xác định rõ là “trái tim tài chính xanh” của Việt Nam: ưu tiên thu hút các tổ chức tài chính quốc tế, quỹ đầu tư cơ sở hạ tầng, quỹ khí hậu, tổ chức xếp hạng ESG, nền tảng giao dịch carbon, các định chế tài chính đa phương…

Ngay từ đầu, IFC phải có “danh mục sản phẩm trụ cột” như trái phiếu xanh, quỹ đầu tư đô thị carbon thấp, công cụ tài chính cho năng lượng tái tạo, cơ chế bảo lãnh rủi ro khí hậu.

Cùng với đó, TPHCM nên xây dựng một “bản đồ dự án xanh - số”, công khai toàn bộ các dự án đang và sẽ kêu gọi đầu tư trong các lĩnh vực ưu tiên: hạ tầng giao thông công cộng, metro và BRT; logistics xanh; hạ tầng số và trung tâm dữ liệu; các khu đô thị thông minh, khu công nghiệp công nghệ cao với tiêu chuẩn phát thải thấp; hệ thống xử lý chất thải và kinh tế tuần hoàn.

Bản đồ này vừa là công cụ quản lý, vừa là “catalog dự án” để giới thiệu với các nhà đầu tư thông qua Trung tâm tài chính quốc tế.

Trên địa bàn, có thể lựa chọn một số khu vực để thí điểm chuỗi giải pháp đồng bộ về đô thị thông minh - carbon thấp, chẳng hạn Thủ Thiêm, TP Thủ Đức trước đây, hoặc một số trục phát triển mới. Tại đó, thành phố có thể áp dụng đồng thời các giải pháp: giao thông công cộng xanh là chủ đạo, hạn chế xe cá nhân; áp dụng chuẩn công trình xanh, tiết kiệm năng lượng; triển khai hệ thống giám sát không khí, tiếng ồn theo thời gian thực; cung cấp dịch vụ công trực tuyến với mức độ cao.

Mỗi khu thí điểm phải có bộ chỉ tiêu cụ thể, đo đếm được như: phát thải CO2 bình quân đầu người, tỷ lệ chuyến đi bằng phương tiện xanh, mức độ hài lòng của người dân, tỷ lệ dịch vụ được số hóa.

Về con người, yếu tố quyết định là xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. Sandbox sẽ không thể vận hành nếu thiếu doanh nghiệp sẵn sàng thử nghiệm, chấp nhận rủi ro và đầu tư dài hạn.

Thành phố cần tổ chức các diễn đàn đối thoại chính sách thường xuyên giữa chính quyền - doanh nghiệp - nhà khoa học, nơi doanh nghiệp có thể “đặt hàng” những thí điểm cụ thể, cùng phân tích rủi ro và cam kết trách nhiệm. Nguồn nhân lực cũng phải được chuẩn bị ở “chuẩn xanh - số”.

Điều này đòi hỏi kết nối chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp, giữa các cơ sở đào tạo với nhu cầu nhân lực của các ngành tài chính xanh, quản trị rủi ro khí hậu, dữ liệu lớn, an ninh mạng, công nghệ năng lượng, phân tích chính sách công.

TPHCM có lợi thế về mạng lưới đại học, viện nghiên cứu, trung tâm đổi mới sáng tạo; vấn đề là phải “bước thêm một bước” để hình thành các liên minh đào tạo - nghiên cứu - doanh nghiệp mang tính dài hạn, chia sẻ rủi ro và lợi ích.

Một nội dung rất quan trọng, nhưng dễ bị xem nhẹ, là truyền thông và xây dựng niềm tin xã hội. Sandbox đồng nghĩa với thử nghiệm, tức là có khả năng xảy ra thất bại từng phần. Vấn đề không phải là “không được sai”, mà là sai trong giới hạn kiểm soát được, minh bạch, có cơ chế bảo vệ người tiêu dùng, cơ chế xử lý trách nhiệm rõ ràng.

Người dân và doanh nghiệp cần được giải thích cặn kẽ về mục tiêu, lợi ích, rủi ro của các mô hình mới, đồng thời được tham gia phản biện, giám sát.

Ở đây, báo chí, trong đó có Báo Sài Gòn Giải Phóng, có thể trở thành “cầu nối niềm tin”, vừa tuyên truyền, phổ biến kiến thức, vừa phát hiện kịp thời những lệch chuẩn để góp phần điều chỉnh chính sách.

PGS-TS NGÔ TRÍ LONG, chuyên gia kinh tế

Nguồn SGGP : https://sggp.org.vn/tphcm-som-ban-hanh-ke-hoach-hanh-dong-tien-phong-tro-thanh-phong-thi-nghiem-xanh-so-post826067.html