Trách nhiệm Nhà nước và sức mạnh cộng đồng trong quản trị rủi ro thiên tai

một giờ trướcBài gốc

Việt Nam đã xây dựng hệ thống pháp luật, chính sách hỗ trợ, quỹ phòng chống thiên tai và triển khai nhiều chương trình tái thiết quy mô lớn.

Thiên tai từ lâu đã là thách thức lớn đối với Việt Nam - quốc gia nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa và cũng là một trong những nước chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu toàn cầu. Bão, lũ, hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở… đang diễn ra với tần suất và mức độ ngày càng khốc liệt, khiến công tác bảo vệ người dân trước thiên tai càng trở nên cấp bách.

Chính trong bối cảnh đó, câu hỏi về trách nhiệm của Nhà nước và vai trò của cộng đồng liên tục được đặt ra. Có ý kiến cho rằng “mọi thứ đều có chủ, trừ mất mát của dân”, rằng Nhà nước chưa thừa nhận trách nhiệm quản trị rủi ro thiên tai. Nhận định ấy tuy xuất phát từ nỗi lo lắng chính đáng, nhưng phiến diện; bởi thực tế, Việt Nam đã xây dựng hệ thống pháp luật, chính sách hỗ trợ, quỹ phòng, chống thiên tai và triển khai nhiều chương trình tái thiết quy mô lớn. Tinh thần tương thân tương ái của Nhân dân cũng không phải sự thay thế cho Nhà nước, mà là nguồn lực đồng hành, bổ sung, tạo nên nền tảng vững chắc để đất nước vượt qua thử thách.

Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống thiên tai (năm 2013) cùng nhiều nghị định, thông tư hướng dẫn. Đây là cơ sở pháp lý khẳng định Nhà nước thừa nhận trách nhiệm quản trị rủi ro thiên tai. Bên cạnh đó, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai và các cơ quan chuyên trách ở địa phương hoạt động thường xuyên, không chỉ ứng phó sự vụ mà còn triển khai các chương trình dài hạn như xây dựng bản đồ ngập lụt, quy hoạch thủy lợi, nâng cấp đê điều. Điều này cho thấy tư duy quản trị rủi ro đã được hình thành và đang từng bước được thực thi.

Người dân xã Tây Khánh Sơn đã nhận tiền hỗ trợ của tỉnh Khánh Hòa.

Khi thiên tai xảy ra, Nhà nước không bỏ mặc người dân. Thực tế ở Khánh Hòa, hộ gia đình có nhà sập hoàn toàn được hỗ trợ 60 triệu đồng, nhà ngập hư hỏng nặng được hỗ trợ 30 triệu đồng. Mỗi nhân khẩu gặp khó khăn được hỗ trợ 1 triệu đồng, mỗi học sinh được hỗ trợ 800.000 đồng để mua sách vở, đồ dùng học tập, đồng phục. Đây là minh chứng rõ ràng rằng Nhà nước đã có cơ chế bù đắp cụ thể, không thoái thác trách nhiệm.

Không chỉ hỗ trợ tài chính, Chính phủ còn triển khai các chiến dịch tái thiết quy mô lớn. Chiến dịch "Quang Trung thần tốc" do Thủ tướng Phạm Minh Chính phát động đã nhanh chóng được khởi động, nhằm xây dựng lại hàng trăm ngôi nhà bị sập. Tại Đắk Lắk, 684 hộ dân có nhà sập được xây dựng nhà mới trị giá tối thiểu 170 triệu đồng/căn, diện tích sàn 48m², có gác lửng để tránh lũ lớn và dự kiến sẽ xong trước Tết Nguyên đán.

Lãnh đạo Công an tỉnh Khánh Hòa trao bảng tượng trưng hỗ trợ 100 triệu đồng xây nhà cho hộ ông Chamaleá Vượng (thôn Tập Lá, xã Công Hải) có nhà bị sập hoàn toàn trong đợt mưa lũ vừa qua.

Chúng ta vẫn còn nhớ, sau cơn bão Yagi năm 2024, Chính phủ đã khẩn trương dựng lại làng Nủ, để rồi từng hộ dân được trở về trong những ngôi nhà mới khang trang, vững chãi. Đó không chỉ là việc xây nhà, mà là dựng lại bình yên cho cả một cộng đồng.

Đây là hành động mang tính quản trị rủi ro lâu dài, giúp người dân có nơi ở an toàn hơn trước thiên tai.

Ngoài ngân sách nhà nước, Việt Nam còn có Quỹ Phòng, chống thiên tai - một quỹ ngoài ngân sách, được hình thành từ đóng góp bắt buộc của tổ chức, cá nhân để phục vụ phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả. Bên cạnh đó, Quỹ Cứu trợ do Mặt trận Tổ quốc các cấp thành lập, vận động quyên góp để hỗ trợ khắc phục hậu quả. Người dân từ mọi miền Tổ quốc cùng nhau đùm bọc, chia sẻ khó khăn. Đây là sức mạnh cộng đồng bổ sung cho chính sách Nhà nước, tạo nên sự gắn kết xã hội trong hoạn nạn.

Lãnh đạo Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh, phường Bắc Nha Trang và nhà tài trợ trao quà cho người dân phường Bắc Nha Trang bị thiệt hại do mưa lũ.

Có ý kiến cho rằng việc Nhân dân phải tự đùm bọc nhau là “xấu hổ”. Nhưng thực tế, đó là truyền thống đáng tự hào của dân tộc Việt Nam. Tinh thần “lá lành đùm lá rách” dĩ nhiên không thay thế trách nhiệm Nhà nước, nhưng rất cần song hành cùng chính sách hỗ trợ, tạo nên sức mạnh kép. Chính quyền địa phương phối hợp với các tổ chức xã hội để tổ chức cứu trợ, sơ tán, bảo đảm an toàn, và sau đó hỗ trợ khắc phục hậu quả.

Việt Nam đã tham gia nhiều sáng kiến quốc tế như Khung hành động Sendai về giảm nhẹ rủi ro thiên tai (2015-2030), nhấn mạnh quản trị rủi ro thay vì chỉ ứng phó. Các chương trình như “Sống chung với lũ” ở đồng bằng sông Cửu Long hay “Đô thị chống chịu thiên tai” cho thấy tư duy quản trị rủi ro đã được áp dụng. Vấn đề còn lại là nâng cao hiệu quả thực thi, tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình, chứ không phải phủ nhận toàn bộ nỗ lực hiện có.

Nói rằng Nhà nước “chưa thừa nhận trách nhiệm” là một cách nhìn chưa toàn diện. Thực tế cho thấy Việt Nam đã có luật, nghị định, cơ quan chuyên trách, chính sách hỗ trợ tài chính, chiến dịch tái thiết quy mô lớn, và các quỹ, phòng chống thiên tai. Nhà nước vừa đền bù và hỗ trợ bằng chính sách, vừa khuyến khích tinh thần đùm bọc của Nhân dân. Đây là sự kết hợp cần phát huy, bởi quản trị rủi ro thiên tai không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước, mà còn là sức mạnh cộng đồng.

Thiên tai có thể cướp đi sinh mạng và tài sản, nhưng không thể đánh bại tinh thần đoàn kết. Chính phủ và Nhân dân cùng nhau gánh vác, chia sẻ, và tái thiết - đó mới là nền tảng vững chắc để Việt Nam vượt qua thử thách, hướng tới một xã hội an toàn, nhân văn và bền vững.

VIỆT TRUNG

Nguồn Khánh Hòa : http://www.baokhanhhoa.vn/chinh-tri/bao-ve-nen-tang-tu-tuong-cua-dang/202512/trach-nhiem-nha-nuoc-va-suc-manh-cong-dong-trong-quan-tri-rui-ro-thien-tai-90a46c8/