Tránh tình trạng Nhà nước miễn học phí nhưng chi phí giáo dục của người dân lại tăng

2 giờ trướcBài gốc

Chiều 2-12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 - 2035.

Tại phiên thảo luận, các đại biểu đánh giá đây là quyết sách có ý nghĩa chiến lược lâu dài, phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, tạo nền tảng bền vững để phát triển con người và xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong bối cảnh chuyển đổi số, hội nhập quốc tế sâu rộng.

Phân bổ vốn của hai giai đoạn chưa hợp lý

Góp ý về kinh phí thực hiện chương trình, đại biểu Chu Thị Hồng Thái (Lạng Sơn) cho rằng phân bổ vốn đang dồn quá lớn vào giai đoạn 2031–2035, với hơn 405.000 tỉ đồng (chiếm trên 70% tổng nguồn lực).

Còn giai đoạn 2026–2030 chỉ bố trí hơn 174.000 tỉ đồng (khoảng 30%), trong khi đây là giai đoạn phải hoàn thành hàng loạt mục tiêu mang tính nền tảng, như kiên cố hóa 100% phòng học; bảo đảm nhà công vụ cho giáo viên tại địa bàn khó khăn; đầu tư trọng điểm cho 18 trường cao đẳng...

ĐBQH Chu Thị Hồng Thái - Lạng Sơn. Ảnh: QH

Bà Thái cho rằng việc dồn phần lớn vốn sang giai đoạn sau dễ dẫn đến tình trạng dồn việc, dồn chỉ tiêu, tiến độ có nguy cơ không bám sát yêu cầu Nghị quyết của Quốc hội. Đặc biệt, khả năng cân đối ngân sách sau năm 2030 còn nhiều yếu tố khó dự báo.

Từ đó, đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu cơ cấu lại phân kỳ vốn theo hướng tăng tỷ trọng vốn cho giai đoạn 2026–2030, bảo đảm đủ nguồn lực để hoàn thành các mục tiêu nền tảng như kiên cố hóa trường lớp, nhà công vụ, bán trú, nội trú và bổ sung giáo viên cho địa bàn khó khăn.

Cùng với đó, quy định rõ thứ tự ưu tiên vốn, trong đó ưu tiên trước cho vùng dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới và các xã nghèo để tạo chuyển biến thực chất ngay từ đầu, tránh dồn áp lực sang giai đoạn 2031–2035.

Trường hợp nguồn lực hạn chế do thực hiện nhiều chương trình mục tiêu quốc gia cùng lúc, thì chỉ nên tập trung trong giai đoạn 2026–2030 vào những nhiệm vụ thật sự cấp bách và nền tảng.

Về nguồn vốn xã hội hóa, dự thảo nêu tỷ lệ xã hội hóa khoảng 10% đối với các dự án giáo dục mầm non, phổ thông, giáo dục nghề nghiệp - chủ yếu cho bổ sung thiết bị, không gian học tập, sân chơi, hoạt động trải nghiệm…

Đại biểu Chu Thị Hồng Thái cho rằng phần giải trình chưa đánh giá đầy đủ rủi ro tại các địa bàn khó khăn. Thực tế, tại nhiều vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa gần như không có doanh nghiệp đủ tiềm lực, người dân thu nhập thấp nên khả năng huy động xã hội hóa gần như không có.

Các đại biểu Quốc hội lắng nghe thảo luận chiều 2-12. Ảnh: QH

Nếu vẫn áp dụng cứng tỷ lệ 10% mà không huy động được từ doanh nghiệp, thì nguy cơ rất rõ ràng: các cơ sở giáo dục và chính quyền cơ sở có thể chuyển sang vận động phụ huynh đóng góp để hoàn thành chỉ tiêu về cơ sở vật chất thiết bị.

“Điều này tạo ra nghịch lý trên danh nghĩa Nhà nước miễn hoặc không tăng học phí, nhưng tổng chi phí giáo dục của người dân lại tăng lên qua các khoản thu ngoài học phí như xã hội hóa, tài trợ, trang thiết bị, trải nghiệm…"- nữ đại biểu nói và cho rằng nếu không nhận diện và kiểm soát tốt, cơ chế xã hội hóa hiện nay có thể làm giảm hiệu lực chính sách miễn giảm học phí, gây áp lực tài chính lên gia đình nghèo, nhất là vùng dân tộc thiểu số.

Từ bất cập đó, đại biểu đề nghị không áp dụng cứng tỷ lệ 10% xã hội hóa, hạn chế huy động từ phụ huynh. Chỉ xã hội hóa đối với các hạng mục bổ trợ, các hạng mục thiết yếu phải do ngân sách đảm bảo, để không làm tăng chi phí giáo dục, đặc biệt trong bối cảnh thực hiện chủ trương miễn học phí cho học sinh phổ thông.

Cần thiết lập cơ chế giám sát độc lập, chấm dứt tình trạng mua sắm lãng phí

Cũng thảo luận về nội dung này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP.HCM) cho rằng cần bổ sung cơ chế phân bổ – giải ngân gắn với các chỉ tiêu đầu ra có thể đo lường được, như số phòng học kiên cố đưa vào sử dụng; tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn; số lượng người học được hưởng các chương trình nâng cao năng lực; mức độ chuyển đổi số của các cơ sở giáo dục.

Theo ông, việc bổ sung cơ chế này nhằm giúp bảo đảm hiệu quả phân bổ và trách nhiệm giải trình. Phân bổ vốn theo đầu ra sẽ thúc đẩy tiến độ, giảm cơ chế xin cho và nâng cao hiệu quả đầu tư.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng - TP.HCM. Ảnh: QH

Về việc phân bổ vốn ngân sách trung ương, ông Hùng tán thành nguyên tắc ưu tiên các địa phương khó khăn. Tuy nhiên, để bảo đảm hiệu quả và phòng ngừa thất thoát, ông đề nghị thiết lập cơ chế giám sát độc lập đối với đầu tư cơ sở vật chất và mua sắm trang thiết bị dạy học, nhằm chấm dứt tình trạng mua sắm lãng phí, không phù hợp nhu cầu hoặc mua về nhưng không sử dụng. Đây là yêu cầu cấp thiết để bảo vệ ngân sách nhà nước và nâng cao hiệu quả đầu tư công.

“Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục lần này có quy mô lớn, tầm nhìn chiến lược và kỳ vọng chính trị – xã hội cao. Tôi mong rằng Nghị quyết khi ban hành không chỉ là khuôn khổ pháp lý, mà sẽ thực sự tạo chuyển biến mạnh mẽ trong tiếp cận giáo dục, nâng cao chất lượng đào tạo, thu hút và phát triển nhân lực chất lượng cao, rút ngắn khoảng cách vùng miền và thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong toàn ngành giáo dục”, đại biểu nêu ý kiến.

NHÓM PHÓNG VIÊN

Nguồn PLO : https://plo.vn/tranh-tinh-trang-nha-nuoc-mien-hoc-phi-nhung-chi-phi-giao-duc-cua-nguoi-dan-lai-tang-post884552.html