Trí tuệ nhân tạo mở ra kỳ vọng mới cho sàng lọc ung thư phổi

3 giờ trướcBài gốc

(Ảnh minh họa. Nguồn: Getty images)

Mỗi năm, ung thư phổi cướp đi sinh mạng của hơn 30.000 người tại Pháp và gần 50.000 ca mắc mới được phát hiện.

Điều đáng lo ngại là hơn một nửa số trường hợp được chẩn đoán ở giai đoạn muộn khi khả năng chữa khỏi rất thấp, trong khi nếu được phát hiện sớm, phẫu thuật cắt bỏ thùy hoặc phân thùy phổi có thể chữa khỏi cho 80% số bệnh nhân.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang được kỳ vọng sẽ giúp thay đổi thực trạng này bằng cách thúc đẩy các chương trình sàng lọc quy mô lớn.

Phương pháp tầm soát nền tảng hiện nay là chụp CT ngực liều thấp, không cần thuốc cản quang, ít rủi ro và chính xác hơn X-quang thông thường.

Hai nghiên cứu lớn - NLST tại Mỹ (2011) và Nelson tại châu Âu (2020), đã chứng minh rằng sàng lọc nhóm hút thuốc lá nặng có thể giảm ít nhất 20% tỷ lệ tử vong do ung thư phổi.

Tuy nhiên, sàng lọc diện rộng cũng dẫn đến nguy cơ chẩn đoán quá mức và dương tính giả, khiến bệnh nhân phải trải qua sinh thiết hoặc thậm chí phẫu thuật không cần thiết.

Giáo sư Marie-Pierre Revel, Trưởng khoa X-quang Bệnh viện Cochin, cho biết vấn đề dương tính giả trở nên nghiêm trọng khi chuyển từ nghiên cứu quy mô nhỏ sang sàng lọc quần thể lớn. Bà Revel nhấn mạnh cần giảm tối đa nguy cơ gây hại cho hơn 98% người được chụp CT ngực mà không có tổn thương ác tính nào.

Sự phát triển của AI đang mở ra cách tiếp cận mới. Các công ty công nghệ đã sử dụng cơ sở dữ liệu hình ảnh khổng lồ từ nghiên cứu NLST - gồm hàng triệu lần chụp và một triệu nốt ở 200.000 bệnh nhân, để huấn luyện thuật toán nhận diện nốt ác tính.

Công ty Pháp Median phát triển giải pháp “Eyonis LCS” trên nền tảng dữ liệu này và chứng minh được khả năng hỗ trợ bác sỹ X-quang chẩn đoán chính xác hơn. Công ty hiện kỳ vọng nhận được chứng nhận của Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) và chứng nhận CE Marking (chứng nhận sản phẩm tuân theo pháp luật của Liên minh châu Âu) vào năm 2026.

Trên thị trường, Optellum là đơn vị đầu tiên được FDA phê duyệt cho phần mềm “Phòng khám Nốt ảo” vào năm 2021. Từ năm 2023, phân tích AI này được Mỹ chi trả tới 650 USD/lần, mức được xem là bằng chứng về niềm tin của hệ thống y tế đối với vai trò của AI trong giảm chi phí và giảm tử vong do ung thư phổi.

Mỹ đã mở rộng đối tượng sàng lọc từ năm 2021 và tiếp tục nới tiêu chí vào năm 2023, đưa số người đủ điều kiện lên 19 triệu. Dù vậy, tỷ lệ tham gia thực tế vẫn dưới 20%. Trong khi đó, châu Âu triển khai chương trình Solace từ năm 2023 nhằm nghiên cứu cách tiếp cận những nhóm có nguy cơ cao nhưng khó tiếp cận như phụ nữ, người có thu nhập thấp hay các nhóm dân tộc thiểu số.

Theo Giáo sư Revel, châu Âu thận trọng nhưng không chậm trễ. Trước đây AI chưa đủ tin cậy, cho nhiều dương tính giả và chiến lược sàng lọc chưa rõ ràng; nhưng nay công nghệ đã chín muồi để có thể triển khai. Croatia đi đầu từ năm 2020, tiếp theo là Ba Lan, Cộng hòa Séc, Anh (từ tháng 10 vừa qua) và Đức (từ tháng 4/2026).

Tại Pháp, Viện Ung thư Quốc gia (INCa) triển khai chương trình thí điểm Impulsion nhằm xác định quy trình sàng lọc phù hợp trước khi triển khai toàn quốc. Chương trình sẽ đánh giá xem chẩn đoán âm tính của bác sỹ X-quang có hỗ trợ AI có cần chuyên gia thứ hai đọc lại hay không. INCa muốn “kiểm tra lại” AI trước khi đưa vào áp dụng rộng rãi.

Giáo sư Revel khẳng định AI chỉ phù hợp vai trò đọc thứ hai, không thể thay thế bác sỹ X-quang vì AI vẫn bỏ sót một số dạng ung thư.

Nghiên cứu Impulsion dự kiến bắt đầu đầu từ năm 2026 với 20.000 bệnh nhân được chụp lần đầu, sau đó chụp lại vào năm thứ nhất và năm thứ 3. Kết quả cuối cùng chỉ có được vào cuối năm 2029, đồng nghĩa với việc hoạt động triển khai sàng lọc quy mô lớn tại Pháp có thể tiếp tục bị trì hoãn.

Song song đó, dữ liệu từ nghiên cứu Cascade về sàng lọc ung thư phổi ở phụ nữ sẽ được dùng để so sánh các giải pháp AI hiện có, bao gồm “aView LCS” của công ty y tế Core:Line (Hàn Quốc) - phần mềm được Đức và Pháp lựa chọn với ưu điểm bổ sung khả năng phát hiện vôi hóa động mạch vành. Các chuyên gia đề xuất xây dựng dự án Solace2 để thống nhất tiêu chí hiệu suất tối thiểu và tối ưu cho AI sàng lọc tại châu Âu.

Dù phương án nào được lựa chọn, các chuyên gia đều nhấn mạnh sàng lọc phải đi kèm chương trình hỗ trợ cai thuốc lá vì 80% ca ung thư phổi bắt nguồn từ thói quen hút thuốc. Về lâu dài, cuộc chiến chống thuốc lá vẫn là nền tảng quan trọng nhất để giảm tỷ lệ mắc và tử vong do ung thư phổi./.

(TTXVN/Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/tri-tue-nhan-tao-mo-ra-ky-vong-moi-cho-sang-loc-ung-thu-phoi-post1076931.vnp