Trung Quốc sử dụng thương chiến để vượt Mỹ

7 giờ trướcBài gốc

Loạt bài này đánh dấu một bước ngoặt: Bắc Kinh nhận ra rằng thương chiến không chỉ xoay quanh sự tổn thương trước những đòn thuế, mà còn là xác định điểm yếu của mình và Mỹ.

Sự bắt chước có học hỏi

Một kết quả mà tầm nhìn trên mang lại là các hình thức cưỡng ép kinh tế lấy cảm hứng từ chính Mỹ (nhưng hiệu quả hơn) và sự bắt chước có học hỏi này đã trở thành một vũ khí mạnh mẽ của Trung Quốc. Một minh chứng có thể được thấy vào cuối nhiệm kỳ của ông Biden: 24 giờ sau khi Mỹ công bố hạn chế mới với hoạt động xuất khẩu chip sang Trung Quốc, nước này đã cấm xuất sang Mỹ gali, germani và antimon - tất cả đều dùng trong sản xuất công nghệ cao.

Trung Quốc sử dụng thương chiến để vượt Mỹ

Gần hơn, sau khi Tổng thống Trump công bố sắc thuế vào Ngày Giải phóng hồi tháng 4, Mỹ - Trung đã lao vào trả đũa, khiến mức thuế cả hai áp lên nhau vượt quá 100%. Dù sự leo thang chiếm trọn các tít báo, điều quan trọng hơn về lâu dài là sự hạn chế xuất khẩu 7 nguyên tố đất hiếm và nam châm được dùng trong vũ khí, ô tô và thiết bị điện tử từ Trung Quốc. Các nhà xuất khẩu cần giấy phép để chuyển đất hiếm ra nước ngoài, và kết quả của hành động trên là người mua Mỹ hoàn toàn bị đóng băng.

Dưới thời ông Trump và Biden, Washington áp các biện pháp kiểm soát xuất khẩu ngày càng chặt - điều khiến Bắc Kinh kết luận rằng Mỹ không có ý hòa giải. Bắc Kinh cũng dần tin rằng ông Trump có xu hướng phản ứng với áp lực, hơn là với sự nịnh bợ hay khoan nhượng. Nên, dù luôn lặp lại quan điểm rằng "nếu muốn đánh, chúng tôi sẽ đánh đến cùng, còn nếu muốn đàm phán, cửa của chúng tôi luôn mở", trọng tâm của Trung Quốc đã chuyển sang chiến đấu.

Đất hiếm: Điểm nghẽn quan trọng của Mỹ

Một điểm nghẽn nghiêm trọng cho Mỹ được Bắc Kinh xác định là đất hiếm, xuất hiện trong hầu hết sản phẩm công nghệ cao. Trung Quốc thống trị hoạt động khai thác và gần như độc quyền tinh chế nên khi lượng hàng tồn ngoài Trung Quốc giảm và doanh nghiệp (DN) liên tục cảnh báo nhà máy phải sớm đóng cửa, Mỹ đã nhượng bộ. Kết quả, như một phần của thỏa thuận đình chiến 90 ngày, Mỹ đồng ý giảm thuế với hàng Trung Quốc và thỏa thuận sau đó tiếp tục được gia hạn. Ngược lại, Trung Quốc cũng giảm thuế với hàng Mỹ và cho phép đất hiếm chảy lại.

Tháng qua, quân bài này tiếp tục cho thấy sức mạnh. Cuối tháng 9/2025, cơ quan quản lý trừng phạt Mỹ mở rộng danh sách đen ra cả công ty con được DN bị cấm sở hữu. Dù giới chức Mỹ nói chỉ đang vá lỗ hổng, Trung Quốc xem đây là sự leo thang vì gây ảnh hưởng đến hàng nghìn DN. Hơn nữa, Mỹ cũng áp các khoản phí mới với tàu do Trung Quốc sản xuất tại cảng Mỹ, bất chấp sự phản đối của nước này. Để đáp trả, Trung Quốc ngày 9/10/2025 nâng biện pháp kiểm soát xuất khẩu lên tầm cao mới, thiết lập chế độ cấp phép toàn cầu cho hầu hết loại đất hiếm lẫn công nghệ sản xuất đất hiếm và pin lithium-ion. Nếu thực hiện cứng rắn, Trung Quốc gần như có thể quyết định loại hàng công nghệ cao nào được sản xuất ngoài biên giới của mình và bởi ai.

Bình luận việc này, Sean Stein của Hội đồng DN Mỹ - Trung nói Trung Quốc đang gây hấn với Mỹ. Các hạn chế của Mỹ với xuất khẩu chất bán dẫn được thiết kế để ngăn Trung Quốc sản xuất chip nhỏ hơn 14nm. Còn các biện pháp kiểm soát mới của Trung Quốc tăng thêm sự giám sát trên xuất khẩu đất hiếm để sử dụng trong việc sản xuất các loại chip như vậy. "Họ đang gửi một thông điệp rằng đã đến lúc phải trả đũa", ông Stein nói.

Với đất hiếm, Mỹ hiện chỉ có 1 mỏ đang hoạt động và hầu như không có năng lực tinh chế. Dù quan hệ đối tác với Úc đã được ký nhằm thay đổi điều này, cơ sở khai thác và chế biến mới có thể mất 5 năm để đi vào hoạt động. Nói cách khác, việc kiểm soát chip của Mỹ gây đau đầu cho Trung Quốc, nhưng việc kiểm soát đất hiếm của Trung Quốc làm tê liệt Mỹ. Ngoài ra, một yếu tố khác trong các biện pháp kiểm soát mới là pin lithium-ion, vốn rất cần thiết cho xe và lưới điện. Nên, nếu muốn vũ khí hóa sức mạnh công nghiệp của mình, Trung Quốc có thể làm nhiều hơn chỉ dựa vào đất hiếm.

Nền tảng vững chắc để chiến đấu

Nền tảng để kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc có hiệu quả là sức mạnh công nghiệp của nước này. Trung Quốc chiếm 35% tổng sản lượng sản xuất toàn cầu, gấp 3 lần Mỹ và vượt qua mức của 8 nước kế tiếp cộng lại. Cho đến đầu những năm 2000, Trung Quốc phụ thuộc nguồn đầu vào từ Mỹ nhiều hơn chiều ngược lại. Nhưng đến năm 2020, tình hình đã đảo ngược và thậm chí còn tệ hơn: Mỹ phụ thuộc nguồn đầu vào từ Trung Quốc gấp 3 lần, theo nhà kinh tế thương mại Richard Baldwin.

Cần biết rằng, sắc thuế chính quyền Trump áp lên Trung Quốc một phần đến từ niềm tin rằng nền kinh tế nước này đang trong tình trạng tồi tệ và áp lực bên ngoài sẽ khiến họ nhún nhường. Cả Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent và Trump đều nói đối thủ hoặc đã rơi vào suy thoái, hoặc có thể sớm suy thoái nếu không lùi bước. Nhưng, thực tế là họ đã nhầm, vì dù đang sa lầy trong khủng hoảng bất động sản và chịu tình trạng giảm phát, kinh tế Trung Quốc vẫn có điểm sáng.

Giống Mỹ, Trung Quốc đang trong giai đoạn bùng nổ AI, với chi tiêu cho mọi thứ liên quan đến AI tăng vọt. Chỉ số 300 cổ phiếu lớn nhất nước này tăng gần 20% năm nay, đảo ngược hoàn toàn so với thời điểm bắt đầu thương chiến. Thị trường chứng khoán không phải thứ duy nhất để nói về nền kinh tế, nhưng rõ ràng hiệu suất của nó hoàn toàn trái với lời đồn về một cuộc suy thoái sâu sắc.

Đương nhiên, Trung Quốc vẫn có điểm yếu: Mỹ có thể chặn các lô hàng động cơ máy bay hoặc hạn chế xuất khẩu phần mềm tiên tiến cần có để thiết kế chất bán dẫn. Nhưng, điều đáng lo ngại nhất là Trung Quốc không có câu trả lời cho quyền lực của Mỹ với tài chính toàn cầu. Mỹ có thể làm gián đoạn dòng chảy thương mại và đầu tư quốc tế của Trung Quốc bằng cách chặn các ngân hàng lớn của nước này giao dịch bằng USD.

Thêm vào đó, Trung Quốc phải vượt qua 2 thách thức. Thứ nhất, việc thúc đẩy tự lực đòi hỏi khoản chi khổng lồ, làm chuyển hướng nguồn lực khỏi tiêu dùng và thương chiến càng làm trầm trọng điều này. Đến một lúc, Bắc Kinh sẽ phải chọn giữa việc ưu tiên tự cung, tự cấp và thúc đẩy chi tiêu người tiêu dùng theo cách có thể ổn định tăng trưởng. Thứ hai, Trung Quốc giờ phải đối mặt với việc làm thế nào tận dụng lợi thế mới mà không khiến các nước khác cảm thấy bị dồn vào chân tường và đẩy họ vào vòng tay Mỹ.

"Nếu Trung Quốc duy trì kiểm soát đất hiếm và bóp nghẹt nguồn cung cho nhà sản xuất bất cứ khi nào họ muốn, thì đó sẽ là một khẩu súng chĩa vào nền kinh tế Mỹ. Không một tổng thống nào có thể chấp nhận điều đó", Rush Doshi - một quan chức an ninh quốc gia trong chính quyền Biden, nói.

Bảo Quân

Nguồn DNSG : https://doanhnhansaigon.vn/trung-quoc-su-dung-thuong-chien-de-vuot-my-328583.html