Truy xuất nguồn gốc: Khi minh bạch thị trường bắt đầu từ doanh nghiệp

2 giờ trướcBài gốc

Yêu cầu cấp bách từ thực tiễn thương mại quốc tế

Thời gian qua, vấn đề minh bạch nguồn gốc xuất xứ hàng hóa đã trở thành tâm điểm trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và thúc đẩy xuất khẩu hàng Việt. Kết luận số 207-KL/TW ngày 10/11/2025 của Ban Bí thư đã chỉ ra các hạn chế trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng như: Cơ chế pháp lý chưa đầy đủ, quản lý Nhà nước còn bất cập, trách nhiệm các bộ, ngành chưa phân định rõ, tình trạng hàng giả, hàng nhái diễn ra tinh vi, tràn lan ngay cả trong các lĩnh vực thiết yếu….

Từ thực tiễn đó, Ban Bí thư yêu cầu quy định rõ trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc bảo đảm truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa nhằm minh bạch hóa thị trường; phòng, chống hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ, kém chất lượng.

Có thể thấy, điểm mới nhất của kết luận trên đó là việc chuyển yêu cầu truy xuất nguồn gốc từ mức khuyến khích sang “trách nhiệm bắt buộc của doanh nghiệp”, coi minh bạch chuỗi cung ứng là trung tâm của công tác bảo vệ người tiêu dùng và gắn trách nhiệm doanh nghiệp với trách nhiệm pháp lý và uy tín.

Kết luận 207-KL/TW đặt yêu cầu mới về minh bạch chuỗi cung ứng và giúp doanh nghiệp tạo “hộ chiếu vàng” cho sản phẩm xuất khẩu

Các chuyên gia kinh tế đánh giá, vấn đề trên không chỉ đặt ra trách nhiệm pháp lý mới, mà còn mở ra cơ hội để cho các doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ và tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm Việt Nam trên thị trường toàn cầu.

Tại Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc – Nâng tầm hàng Việt” do Bộ Công Thương tổ chức mới đây, bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa (Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương), nhấn mạnh vai trò sống còn của minh bạch xuất xứ đối với doanh nghiệp xuất khẩu.

Theo bà Trần Thanh Bình, Việt Nam hiện tham gia 19 Hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó 17 FTA đã có hiệu lực và 2 FTA mới đang được khởi động đàm phán. Để tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan, doanh nghiệp phải tuân thủ đầy đủ quy định về xuất xứ và truy xuất nguồn gốc hàng hóa – yếu tố được xem như “tấm hộ chiếu” cho sản phẩm Việt vươn ra toàn cầu.

Bà Bình cho biết, công tác quản lý hàng hóa được chia làm hai mảng: lưu thông trong nước – tập trung vào định danh và truy xuất nguồn gốc; và xuất nhập khẩu – bắt buộc xác định xuất xứ. Hai lĩnh vực này được phối hợp chặt chẽ nhằm vừa bảo vệ người tiêu dùng trong nước, vừa đảm bảo tuân thủ cam kết quốc tế.

Các chuyên gia kinh tế cũng cảnh báo, việc gian lận xuất xứ như sử dụng chứng từ giả, làm giả C/O, hay gia công đơn giản để gắn mác “Made in Vietnam” đang gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín hàng Việt. Bởi vậy, các doanh nghiệp cần phải kê khai minh bạch, chính xác, sẵn sàng xác minh hồ sơ; chỉ khi xuất xứ trung thực, hồ sơ chuẩn mực, hàng hóa Việt mới duy trì được uy tín và hưởng ưu đãi bền vững.

Đồng thời, doanh nghiệp phải chủ động nghiên cứu FTA, đa dạng thị trường, chuẩn bị phương án ứng phó với các vụ kiện phòng vệ thương mại và biến động toàn cầu, để “hộ chiếu hàng Việt” thật sự có giá trị trên thị trường quốc tế.

Nói như vậy để thấy, vai trò chủ động trong việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa của doanh nghiệp, nhất là những doanh nghiệp xuất khẩu là rất quan trọng, đặt biệt khi yêu cầu mới được nêu trong Kết luận số 207-KL/TW.

Ứng dụng công nghệ số để minh bạch nguồn gốc, xuất xứ

Việc quy định rõ trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc bảo đảm truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa được coi là “tấm khiên” bảo vệ người tiêu dùng trong bối cảnh các sàn thương mại điện tử “lên ngôi” như thời gian qua. Đặc biệt, khi thời gian qua lực lượng quản lý thị trường phát hiện nhiều vi phạm liên quan hàng giả, xâm phạm sở hữu trí tuệ trên sàn thương mại điện tử. Các sàn đang trở thành kênh dễ tiếp cận để tiêu thụ hàng nhái, hàng kém chất lượng.

Do vậy, việc minh bạch hóa thị trường thương mại điện tử được coi là chìa khóa để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc. Bởi vì, nếu biết được người bán, nguồn gốc hàng hóa, luồng giao dịch thì việc giám sát, kiểm soát vi phạm sẽ hiệu quả hơn rất nhiều. Cùng với đó, doanh nghiệp kinh doanh thương mại điện tử phải coi minh bạch nguồn gốc là nghĩa vụ pháp lý chứ không phải tùy chọn.

Thế nhưng, theo các chuyên gia, việc truy xuất nguồn gốc phải tiến hành một cách toàn trình (đạt 3 mức độ) từ nguyên liệu đầu vào, trở thành một chuỗi cung ứng và phải giám sát được nó thì mới có thể giảm tối đa hàng giả trên môi trường trực tuyến.

Ông Nguyễn Hồng Nghi, Giám đốc Trung tâm Giải pháp số doanh nghiệp VNPT nhận định, thách thức lớn nhất hiện nay đó là thiếu liên thông dữ liệu và hành lang pháp lý đồng bộ giữa các cơ quan quản lý.

Ông Nghi nhấn mạnh, VNPT đề xuất mô hình "Liên thông định danh hàng hóa quốc gia", với ba trụ cột là chuẩn hóa mã định danh theo GS1, liên thông dữ liệu giữa các bộ ngành và xây dựng nền tảng dữ liệu quốc gia. Hệ thống này ứng dụng Blockchain, IoT, QR code và EPCIS để đảm bảo tính minh bạch và chống gian lận thương mại. Mỗi sản phẩm sẽ có một "hộ chiếu số" để người tiêu dùng truy xuất toàn bộ hành trình chỉ bằng một lần quét mã QR.

Các chuyên gia kinh tế cũng đánh giá, dữ liệu là yếu tố quyết định để triển khai trách nhiệm doanh nghiệp trong việc truy xuất nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa. Nếu doanh nghiệp thực hiện tốt và ứng dụng công nghệ hiện đại vào việc minh bạch nguồn gốc sẽ có “hộ chiếu vàng” để bước ra thị trường toàn cầu. Trái lại, doanh nghiệp chậm thích ứng sẽ bị loại khỏi cuộc chơi vì pháp luật siết chặt, quy định khắt khe từ các nước nhập khẩu và người tiêu dùng ngày càng thông minh.

Việc quy định rõ ràng trách nhiệm của doanh nghiệp trong bảo đảm truy xuất nguồn gốc không không chỉ làm minh bạch thị trường, mà còn tạo lợi thế chiến lược cho doanh nghiệp Việt trong thời kỳ kinh tế số và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Trong 9 tháng đầu năm 2025, lực lượng Quản lý thị trường đã kiểm tra 17.746 vụ, phát hiện, xử lý 15.544 vụ vi phạm; tổng số tiền xử lý vi phạm hành chính đạt 402 tỷ đồng, đã thu nộp ngân sách nhà nước gần 216 tỷ đồng, chuyển cơ quan điều tra 133 vụ có dấu hiệu tội phạm.Trước đó, trong năm 2024, toàn lực lượng Quản lý thị trường đã thanh tra, kiểm tra 68.280 vụ; phát hiện, xử lý 47.135 vụ vi phạm; chuyển cơ quan điều tra 178 vụ có dấu hiệu tội phạm. Thu nộp ngân sách nhà nước trên 541 tỷ đồng. Trị giá hàng hóa vi phạm 425 tỷ đồng.

Khôi Nguyên

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/truy-xuat-nguon-goc-khi-minh-bach-thi-truong-bat-dau-tu-doanh-nghiep-428966.html