Từ 2026, kê khai thuế thay khoán, chấm dứt trốn thuế dưới vỏ bọc hộ kinh doanh

4 giờ trướcBài gốc

Quy định mới được xem là bước ngoặt quan trọng nhằm loại bỏ tình trạng núp bóng hộ khoán để trốn thuế, vốn trở nên phổ biến trong bối cảnh kinh doanh trực tuyến và giao dịch điện tử phát triển mạnh.

Ngày 4.10.2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) đã khởi tố vụ án liên quan đến hệ thống doanh nghiệp và hộ kinh doanh do Hoàng Thị Hường, thường gọi là Hoàng Hường, điều hành. Kết quả điều tra ban đầu cho thấy Hường đã chỉ đạo nhân viên dồn doanh thu vào các hộ và cá nhân đăng ký kinh doanh để tránh nghĩa vụ thuế. Từ năm 2021 đến giữa năm 2025, số doanh thu bị bỏ ngoài sổ sách lên tới gần 1.800 tỷ đồng và doanh thu kê sai thuế giá trị gia tăng lên tới hơn 2.100 tỷ đồng. Vụ việc không chỉ cho thấy sự tinh vi của hành vi trốn thuế, mà còn phản ánh rõ những hạn chế kéo dài của cơ chế thuế khoán, nơi doanh thu được ước tính thay vì được xác định bằng số liệu thực tế.

Cơ quan CSĐT Bộ Công an khởi tố, bắt tạm giam TikToker Hoàng Hường

Cơ chế khoán hiện nay dựa trên ước lượng của cơ quan thuế, hộ kinh doanh không xuất hóa đơn cho từng giao dịch, nên để người kinh doanh có thể khai hạ thấp doanh thu nhằm giảm số thuế phải nộp. Khi hoạt động kinh doanh có quy mô lớn nhưng vẫn khoác vỏ bọc hộ khoán, việc thất thu thuế là điều khó tránh khỏi.

Những vụ việc trốn thuế trong kinh doanh online bị phát hiện gần đây tại Hà Nội cho thấy nhiều người có doanh thu lớn mỗi ngày nhưng vẫn cố tình đăng ký là hộ cá thể để né khai thuế và né hóa đơn. Đây là ranh giới mong manh giữa hoạt động kinh doanh chân chính và hành vi vi phạm pháp luật.

Trong bối cảnh nền kinh tế số bùng nổ, mô hình khoán bộc lộ hàng loạt bất cập. Thương mại điện tử diễn ra trên TikTok, Shopee, Facebook cùng các hình thức thanh toán số khiến doanh thu thay đổi từng ngày, trong khi khoán lại cố định mức thuế, không phản ánh đúng biến động thị trường. Điều đó tạo ra sự bất bình đẳng khi người kinh doanh lớn và người kinh doanh nhỏ có thể phải chịu mức thuế tương tự nhau. Vì vậy, chuyển sang phương pháp kê khai được xem là yêu cầu tất yếu nhằm đảm bảo công bằng và minh bạch. Các quốc gia phát triển đã từ bỏ cơ chế “ước đoán doanh thu” từ lâu và quản lý thuế dựa trên hóa đơn bắt buộc, máy POS và dữ liệu giao dịch. Việt Nam cần bắt nhịp xu hướng này để tránh tụt hậu.

Việc áp dụng kê khai thuế không chỉ giúp cơ quan quản lý nắm rõ số liệu mà còn tạo môi trường bình đẳng cho hộ kinh doanh. Những người thu nhập thấp sẽ không còn chịu mức khoán cao do ước lượng sai, trong khi hộ kinh doanh lớn buộc phải nộp thuế đúng theo doanh thu thực tế. Vụ Hoàng Hường là minh chứng rõ rệt: khi doanh thu hàng nghìn tỷ đồng bị “thổi bay” khỏi sổ sách chỉ vì núp bóng hộ khoán, hệ thống thuế khoán đã không còn phù hợp với thực tiễn.

Chủ trương bỏ thuế khoán đã được nêu rõ trong Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết 138/NQ-CP của Chính phủ và Nghị quyết 198/2025/QH15 của Quốc hội. Đây là bước đi nhằm hiện đại hóa nền kinh tế, thúc đẩy minh bạch, tăng tính trách nhiệm và giảm rủi ro trong quản lý. Sau hơn ba thập kỷ vận hành, mô hình khoán trở thành thói quen của nhiều hộ kinh doanh, khiến không ít người e ngại thay đổi. Tuy nhiên, trong thời đại giao dịch điện tử và kinh tế số, việc duy trì cơ chế này chỉ khiến công tác quản lý thêm khó khăn và tạo ra nhiều kẽ hở pháp lý.

Chuyển sang kê khai sẽ giúp hộ kinh doanh xây dựng một phong cách quản lý mới, khoa học và chuyên nghiệp hơn. Các hộ kinh doanh sẽ hình thành thói quen sử dụng hóa đơn điện tử, thanh toán số và báo cáo minh bạch, qua đó nâng cao uy tín, dễ tiếp cận vốn, ký hợp đồng lớn và giảm nguy cơ bị xử phạt vì thiếu chứng từ. Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 cũng yêu cầu cung cấp hóa đơn và thông tin rõ ràng cho khách hàng, điều mà mô hình khoán khó có thể đáp ứng.

Khi áp dụng phương pháp kê khai, hộ kinh doanh mới có thể tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật liên quan như thuế thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng, giao dịch điện tử hay hóa đơn điện tử. Đây là cơ hội để hộ kinh doanh nâng cấp hoạt động, mở rộng quy mô và thậm chí phát triển lên doanh nghiệp khi đủ điều kiện.

Việc chuyển từ khoán sang kê khai không chỉ là thay đổi một phương thức thuế, mà là bước chuyển về tư duy của cả nền kinh tế. Trong bối cảnh thanh toán số, AI và dữ liệu giao dịch phát triển mạnh, đây là thời điểm vàng để hộ kinh doanh chủ động thích ứng, rũ bỏ thói quen cũ và tiến tới một môi trường kinh doanh minh bạch, bền vững hơn.

Tuấn Linh/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/kinh-te/tu-2026-ke-khai-thue-thay-khoan-cham-dut-tron-thue-duoi-vo-boc-ho-kinh-doanh-post1250525.vov