Từ manga Nhật đến Hollywood Mỹ: Những tham chiếu gợi mở cho sức mạnh mềm Việt Nam

3 giờ trướcBài gốc

Diễn đàn Thời khắc Việt 2025(*) đã mở ra những đối thoại về sức mạnh mềm Việt Nam trong bối cảnh thế giới nhiều biến động. Trong phiên thảo luận buổi sáng, các diễn giả đến từ Mỹ, Nhật, Pháp… đã chia sẻ những câu chuyện điển hình về sức mạnh mềm quốc gia, gợi mở những kinh nghiệm để Việt Nam có thể học hỏi và định hình hướng đi mới trong xây dựng sức mạnh mềm – yếu tố then chốt của thương hiệu quốc gia và vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

Các diễn giả từ Pháp, Mỹ, Nhật, Việt Nam.

Là chuyên gia nghiên cứu sức mạnh mềm, từng là học giả Fulbright tại Đại học (ĐH) George Washington, giảng viên thỉnh giảng ĐH Meiji (Nhật Bản), hiện giảng dạy tại Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn – ĐH Quốc gia TP.HCM, TS. Trần Nguyên Khang cùng các diễn giả quốc tế bàn luận về giá trị của soft power (sức mạnh mềm).

Theo ông Khang, trong kỷ nguyên hội nhập và truyền thông toàn cầu, sức mạnh mềm đã trở thành khái niệm trung tâm khi giải thích cách các quốc gia tạo ảnh hưởng không bằng cưỡng ép hay sức mạnh vật chất, mà bằng sức hấp dẫn của văn hóa, giá trị và tầm nhìn phát triển.

Từ khi Joseph S. Nye đưa ra khái niệm này đầu thập niên 1990, soft power liên tục được mở rộng và tái định nghĩa, phản ánh những cách thức đa dạng để các quốc gia khẳng định vị thế. Có nơi dựa vào văn hóa đại chúng, có nơi gắn với giá trị xã hội, và cũng có nơi xuất phát từ tinh thần sáng tạo, đổi mới hay tính bền vững.

Sức mạnh mềm từ manga, anime

Ông Kunio Takahashi – nguyên Đại sứ, Phó Chủ tịch Viện Chiến lược quốc tế thuộc Viện Nghiên cứu Nhật Bản – chia sẻ về trường hợp điển hình của xứ sở hoa anh đào. Theo ông, “anime” và “manga” là minh chứng rõ nét cho sức mạnh mềm Nhật Bản. Nhiều người nước ngoài bắt đầu quan tâm đến Nhật Bản từ việc đọc manga hoặc xem anime; thậm chí giới trẻ còn học tiếng Nhật hoặc đến thăm các “thánh địa manga” nổi tiếng.

Manga tạo thiện cảm sâu sắc với Nhật Bản và ngày nay còn mang giá trị kinh tế lớn: theo Parrot Analytics và Hiệp hội Hoạt hình Nhật Bản (AJA), ngành hoạt hình Nhật đạt doanh thu 19,8 tỷ USD toàn cầu năm 2023. Vì vậy, Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản đã xem hoạt hình là ngành công nghiệp then chốt.

Ông Kunio cũng nhắc đến sức mạnh mềm Hàn Quốc, đặc biệt qua phim truyền hình lãng mạn và mỹ phẩm. Từ đó, ông cho rằng Việt Nam cũng có nhiều yếu tố tạo sức hấp dẫn, như phong cảnh hay ẩm thực và nên quan sát kỹ điều gì khiến người nước ngoài yêu mến Việt Nam.

Các câu chuyện điển hình từ Pháp, Mỹ, Nhật được trình bày tại diễn đàn Thời khắc Việt.

Châu Âu trước thách thức của AI và công nghệ

Bàn về sức mạnh mềm Pháp, ông Adam Koulaksezian – Giám đốc Phòng Thương mại & Công nghiệp Pháp tại Việt Nam (CCIFV) – nhận định: “Sức mạnh mềm là khả năng truyền cảm hứng thay vì áp đặt”. Pháp tạo ảnh hưởng không chỉ nhờ quyền lực hay quy mô, mà từ văn hóa, giáo dục, ngoại giao, sáng tạo, cùng những biểu tượng như Chanel, rượu vang hay điện ảnh.

Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh sức mạnh mềm không thể chỉ dựa vào quá khứ, bởi thế giới đang đổi thay nhanh chóng với công nghệ, AI, môi trường và địa chính trị. Châu Âu – với tư cách một cộng đồng giá trị – cũng đứng trước thách thức lẫn cơ hội mới: làm sao dệt nên một câu chuyện chung, chứa đựng sự thống nhất trong đa dạng, để truyền tải thông điệp về phát triển bền vững, cân bằng và chủ nghĩa nhân văn.

Các khách mời nhận sự cảm ơn từ ban tổ chức.

Sức mạnh mềm Hoa Kỳ và “ngọn gió đổi chiều”

Nhà văn – nhà báo Sam Korsmoe, người Mỹ từng sống ở nước ngoài từ năm 23 tuổi, cựu tình nguyện viên US Peace Corps, có thể nói tiếng Việt và từng viết nhiều sách về Việt Nam, chia sẻ quan điểm về sức mạnh mềm Hoa Kỳ. Ông cho rằng đây là một dạng sức mạnh “ít tốn kém hơn nhiều so với sức mạnh cứng”, dựa trên con người và niềm tin, không phải tiền bạc hay khí tài. Tuy nhiên, Mỹ đang đối mặt nguy cơ suy giảm soft power do nhiều niềm tin bị mất đi và sự thay đổi nhân sự cấp cao.

Theo ông, Việt Nam có thể học được nhiều từ mô hình này: “Khi con người và việc xây dựng lòng tin được đặt lên hàng đầu, những kết quả tích cực sẽ tự nhiên xuất hiện”. Ông cũng nhận định vị thế “người bạn của tất cả” của Việt Nam đòi hỏi nhiều kỹ năng mềm và sự linh hoạt ngoại giao.

Ông cũng nói về sức mạnh mềm Mỹ từ truyền thông, điện ảnh, các môn thể thao, Silicon Valley, tin tức và văn hóa đại chúng. Hollywood đã tạo nên công thức kể chuyện hấp dẫn, giúp lan tỏa giá trị Mỹ ngay cả tại những nơi chính sách hay viện trợ của Mỹ không vươn tới. Truyền thông Mỹ cũng góp phần mở rộng ảnh hưởng tiếng Anh trên phạm vi toàn cầu.

Là người Mỹ gốc Việt, từng 15 năm làm nhà sản xuất tin tức và 5 năm sản xuất phim tài liệu, Tommy Nguyễn chia sẻ góc nhìn về sự kết hợp giữa báo chí và giải trí – yếu tố giúp truyền thông Mỹ trở thành một dạng sức mạnh mềm hiệu quả. Theo anh, tin tức và phim tài liệu của Mỹ sử dụng “bộ công cụ Hollywood”: nhấn mạnh kịch tính, xung đột, sự đồng cảm để thu hút khán giả. Động cơ thương mại buộc truyền thông phải lôi cuốn người xem, từ đó biến phóng viên, MC thành “ngôi sao”, tạo ra lượng khán giả trung thành.

Tommy kể lại, trong một buổi nói chuyện tại Yan News (2019), anh từng nhấn mạnh vai trò chọn nhân vật trong một bản tin: “Nếu bạn không thu hút được các giác quan của khán giả, thì thông điệp sẽ không đến với họ”. Sức hấp dẫn đại chúng, theo anh, chính là hạt nhân của quyền lực mềm.

Tuy nhiên, Tommy nhận định “gió đang đổi chiều”. Công thức Hollywood không còn bất bại khi nhiều quốc gia đã xây dựng sức mạnh mềm riêng qua giải trí – tiêu biểu là Hàn Quốc. Khán giả trong thời kỳ toàn cầu hóa có nhiều lựa chọn hơn, minh chứng là Top 10 phim trên Netflix Việt Nam hiện rất đa dạng, không còn thiên về Hollywood như trước. Khi Mỹ thu hẹp vai trò lãnh đạo truyền thống, khoảng trống toàn cầu mở ra, tạo cơ hội cho nhiều quốc gia khác phát huy sức mạnh mềm: Hàn Quốc với âm nhạc và điện ảnh, Ả Rập Xê Út với thể thao trong khuôn khổ “Tầm nhìn Saudi 2030”, Nhật Bản với game, anime và các sản phẩm “văn hóa giải trí” thuộc sáng kiến “Cool Japan”…

Trâm Anh - Ảnh: BTC

_________________

(*) Với chủ đề Sức mạnh mềm Việt Nam – Lợi thế, thách thức, triển vọng. Diễn đàn Thời khắc Việt 2025 diễn ra vào ngày 13.11 tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế Bệnh viện Quân y 175 (TP.HCM). Sự kiện do Quỹ Hòa bình và Phát triển TP.HCM tổ chức.

Nguồn Người Đô Thị : https://nguoidothi.net.vn/tu-manga-nhat-den-hollywood-my-nhung-tham-chieu-goi-mo-cho-suc-manh-mem-viet-nam-50648.html