Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim bên cạnh chiếc xe điện đầu tiên của nước này
Mô hình "pin dịch vụ" (battery as a service) này phản ánh chiến lược sáng tạo trong việc loại bỏ rào cản tài chính lớn nhất đối với xe điện, đồng thời giúp Malaysia tiến gần hơn đến mục tiêu xe điện chiếm 15% tổng doanh số vào năm 2030.
Mô hình kinh doanh đột phá: Tách bạch xe và pin
Mẫu xe QV-E, viết tắt của "Quest for Visionary Electric Vehicle" (Hành trình cho tầm nhìn xe điện), sẽ có giá từ 80.000 ringgit (19.350 USD hay 510 triệu VND) chưa bao gồm chi phí thuê pin, công ty cho biết trong một tuyên bố. Chiếc xe sẽ sử dụng pin lithium sắt photphat, cho phép phạm vi di chuyển lên đến 445 kilômét. Pin sẽ được cho thuê theo khái niệm được gọi là "pin dịch vụ".
Giám đốc điều hành Zainal Abidin Ahmad giải thích: "Khái niệm này là giải pháp của chúng tôi để giảm lo lắng khi sở hữu xe điện pin. Bằng cách cung cấp dịch vụ này, chúng tôi sẽ có thể cung cấp bảo hành suốt đời cho pin để khách hàng yên tâm". Tuyên bố này nhấn mạnh hai lợi ích chính của mô hình: giảm chi phí mua xe ban đầu và loại bỏ rủi ro giảm giá trị pin theo thời gian, một trong những mối quan tâm lớn nhất của người tiêu dùng về xe điện.
Mô hình kinh doanh này không hoàn toàn mới trong ngành ô tô toàn cầu. Một số công ty như Nio ở Trung Quốc và Renault ở châu Âu đã thử nghiệm các biến thể của "battery as a service", nhưng việc áp dụng nó ở thị trường Đông Nam Á với các đặc điểm kinh tế và hạ tầng riêng là một sáng kiến đáng chú ý. Với thu nhập bình quân đầu người thấp hơn nhiều so với các thị trường phát triển, việc giảm chi phí mua xe ban đầu có thể là yếu tố quyết định sự thành công hay thất bại của xe điện tại Malaysia.
Zainal cho biết chi phí phát triển xe là 800 triệu ringgit và sẽ được sản xuất tại cơ sở sản xuất mới nhất của Perodua. Sản lượng ban đầu sẽ là 500 xe mỗi tháng, với mục tiêu tăng sản xuất lên 3.000 xe mỗi tháng vào quý ba năm 2026. Lộ trình sản xuất này phản ánh cách tiếp cận thận trọng nhưng có tham vọng, cho phép công ty học hỏi từ thị trường và điều chỉnh theo phản hồi của khách hàng trước khi mở rộng quy mô đáng kể.
Perodua là nhà sản xuất ô tô Malaysia thứ hai công bố xe điện. Proton, thuộc sở hữu 49,9% của Geely Automobile Holdings của Trung Quốc, đã công bố thương hiệu xe điện riêng vào tháng Sáu năm ngoái. Mẫu xe e.MAS 5 của Proton là mẫu xe điện rẻ nhất ở Malaysia, với giá khởi điểm là 56.800 ringgit. So sánh này cho thấy QV-E của Perodua đắt hơn đáng kể trước khi tính chi phí thuê pin, nhưng với bảo hành suốt đời và không phải lo lắng về suy giảm pin, tổng chi phí sở hữu có thể cạnh tranh hơn trong dài hạn.
Bức tranh thị trường và chiến lược nội địa hóa
Mức độ thâm nhập xe điện ở Malaysia đang tăng lên, với số lượng đăng ký trong 10 tháng đầu năm 2025 đạt 40.679 xe, so với 28.048 xe cho cả năm 2024. Sự tăng trưởng ấn tượng này, gần 45% so với cùng kỳ, cho thấy thị trường xe điện Malaysia đang ở giai đoạn bùng nổ. Malaysia hướng đến mục tiêu xe điện chiếm 15% tổng doanh số vào năm 2030 để giúp đạt được tham vọng đạt phát thải carbon ròng bằng không vào năm 2050.
Mục tiêu 15% vào năm 2030 là đầy tham vọng nhưng có thể đạt được nếu xu hướng hiện tại tiếp tục. Với tốc độ tăng trưởng hiện tại, kết hợp với các ưu đãi chính phủ và sự cải thiện liên tục của công nghệ pin, Malaysia có thể đạt hoặc thậm chí vượt mục tiêu này. Sự tham gia của các nhà sản xuất nội địa như Perodua và Proton, cùng với sự hiện diện ngày càng tăng của các thương hiệu quốc tế, đang tạo ra một thị trường cạnh tranh và đa dạng.
Công ty đang làm việc với các nhà cung cấp trong nước để nội địa hóa các bộ phận của xe điện lên hơn 50% vào đầu năm 2026 và lên 70% vào năm 2030. Chiến lược nội địa hóa này rất quan trọng vì nhiều lý do. Thứ nhất, nó giúp giảm chi phí sản xuất bằng cách loại bỏ chi phí vận chuyển và thuế nhập khẩu. Thứ hai, nó tạo ra việc làm và phát triển năng lực công nghiệp trong nước, góp phần vào sự phát triển kinh tế rộng hơn. Thứ ba, nó giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu, làm cho sản xuất ít dễ bị ảnh hưởng hơn bởi gián đoạn quốc tế.
Tuy nhiên, đạt được mức độ nội địa hóa 70% sẽ là một thách thức đáng kể. Nhiều linh kiện xe điện tiên tiến, đặc biệt là hệ thống quản lý pin, động cơ điện và điện tử điều khiển, hiện chủ yếu được sản xuất ở một số ít quốc gia có năng lực công nghệ cao. Malaysia sẽ cần đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển, cũng như đào tạo lực lượng lao động có kỹ năng cao để xây dựng hệ sinh thái cung ứng linh kiện xe điện toàn diện.
Perodua, chính thức được biết đến với tên Perusahaan Otomobil Kedua Sdn., thuộc sở hữu 38% của UMW Holdings, một đơn vị của Sime Darby Bhd. Daihatsu Motor Co. nắm giữ 25% cổ phần trong nhà sản xuất ô tô trong khi Mitsui & Co. sở hữu 7% lợi ích. Cấu trúc sở hữu này phản ánh mối quan hệ lịch sử lâu dài giữa ngành công nghiệp ô tô Malaysia và Nhật Bản, mang lại cho Perodua quyền tiếp cận công nghệ và chuyên môn sản xuất của Nhật Bản.
Sự tham gia của Daihatsu đặc biệt có ý nghĩa vì công ty này có nhiều thập kỷ kinh nghiệm trong việc sản xuất xe nhỏ gọn, tiết kiệm nhiên liệu, chính xác là phân khúc mà Perodua nhắm đến với QV-E. Chuyên môn này có thể đã đóng góp vào việc phát triển một chiếc xe điện phù hợp với nhu cầu và điều kiện địa phương của thị trường Malaysia.
Thành công của QV-E sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố: giá thuê pin hằng tháng, mạng lưới trạm sạc, độ tin cậy của xe, và quan trọng nhất là liệu người tiêu dùng Malaysia có chấp nhận mô hình "pin dịch vụ" hay không. Nếu thành công, mô hình này có thể trở thành bản thiết kế cho các nhà sản xuất xe điện khác ở các thị trường mới nổi, nơi chi phí ban đầu là rào cản lớn nhất đối với việc áp dụng xe điện.
Bùi Tú