Xu hướng nhiễm HIV mới đáng lo ngại, 70% lây qua đường tình dục

3 giờ trướcBài gốc

Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn phát động lễ mít tinh hưởng ứng 35 năm Việt Nam ứng phó HIV/AIDS. Ảnh: Nguyễn Thuận.

Ngày 29/11, Sở Y tế TP.HCM tổ chức mít tinh cấp quốc gia hưởng ứng 35 năm Việt Nam ứng phó với HIV/AIDS và Ngày Thế giới phòng, chống AIDS năm 2025, với sự tham gia của 1.700 đại biểu đại diện các bộ ngành, tổ chức quốc tế và cộng đồng người sống chung với HIV.

Lễ mít tinh không chỉ nhìn lại hành trình ba thập kỷ rưỡi nỗ lực chống dịch, mà còn khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc đạt mục tiêu chấm dứt AIDS vào năm 2030.

Những nỗi đau phía sau kỳ thị

Tại buổi lễ, câu chuyện của chị Phạm Thị Huệ (ngụ TP Hải Phòng) khiến nhiều người lặng đi. Chị Huệ kể, từ khoảnh khắc nhận kết quả dương tính HIV, cuộc đời rẽ sang một hướng sâu thẳm của nỗi cô lập và cự tuyệt.

"Khi người ta biết tôi bị ‘Sida’ họ đuổi, không cho tôi tiếp xúc. Tôi tuyệt vọng, đã ba lần tìm đến cái chết", chị Huệ nghẹn lại.

Có lúc, chị và chồng vì cùng bị kỳ thị đến mức nghĩ tới chuyện chấm dứt cuộc đời. Khi mua thịt cá về để nấu một bữa cơm gia đình, hai vợ chồng từng bàn nhau bỏ thuốc độc vào bát canh.

Đã có người từng ý định tự tử vì bị kỳ thị khi nhiễm HIV. Ảnh: HCDC.

Họ định để con uống trước, vì nếu bố mẹ mất trước để lại con thì tội nghiệp. Nhưng ngay phút cuối, đứa trẻ bỗng khóc thét.

"Khoảnh khắc đó khiến tôi bừng tỉnh, tôi biết mình phải sống bằng mọi cách", chị Huệ nói.

Câu chuyện khác đến từ chị Nguyễn Thị Thu Hồng (ngụ TP.HCM), được chẩn đoán nhiễm HIV từ năm 1990. 35 năm chung sống với HIV, chị vẫn khỏe mạnh nhờ điều trị ARV liên tục. Tải lượng virus giảm xuống mức thấp cho phép chị làm việc và cống hiến cho xã hội.

"Có thuốc là may mắn. Với các bạn đang nhiễm HIV, xin hãy uống thuốc đều đặn, giữ tinh thần vui tươi. Chúng ta sẽ kéo dài sự sống", chị Hồng chia sẻ.

Những câu chuyện tại lễ mít tinh một lần nữa nhấn mạnh HIV không còn đồng nghĩa với “án tử” nếu người bệnh được điều trị và tiếp cận dịch vụ y tế sớm.

Việt Nam từ tâm dịch đến điểm sáng toàn cầu

Theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM (HCDC), HIV/AIDS xâm nhập vào Việt Nam từ đầu thập niên 1990 và nhanh chóng lan rộng đến 100% tỉnh, thành; hơn 80% xã, phường. Năm 2003 là đỉnh của dịch với hàng chục nghìn ca nhiễm mới mỗi năm, chủ yếu qua đường tiêm chích ma túy.

Từ sau 2005, số ca nhiễm mới bắt đầu giảm. Tính đến năm 2024, cả nước ghi nhận 245.762 người nhiễm HIV còn sống, 116.400 trường hợp tử vong lũy tích. Việt Nam đang tiến sát các mục tiêu 95-95-95 toàn cầu, thậm chí vượt trung bình khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Mục tiêu 95-95-95 là bộ chỉ số toàn cầu do UNAIDS đề ra để chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030, gồm: 95% người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm của mình; 95% người đã được chẩn đoán HIV được điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV); 95% người điều trị ARV đạt tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện, đồng nghĩa với khả năng lây truyền qua đường tình dục gần như bằng 0 (Không phát hiện = Không lây truyền – U=U).

Tuy nhiên, thách thức mới đang xuất hiện và ngày càng rõ rệt. Hình thái lây nhiễm HIV đã thay đổi mạnh so với hơn một thập niên trước. Nếu năm 2010, 47% ca nhiễm xuất phát từ đường máu, thì đến năm 2024 tỷ lệ này giảm còn 6,5%.

GS Trần Văn Thuấn phát biểu tại buổi lễ. Ảnh: Nguyễn Thuận.

Ngược lại, HIV lây qua đường tình dục tăng từ 47% lên tới 70% và trở thành hình thái lây truyền chính. Đáng lo ngại hơn, tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ đồng giới (MSM) tăng nhanh, đặc biệt ở nhóm trẻ tuổi, vốn dễ chịu tác động của thay đổi hành vi tình dục và áp lực xã hội.

Trong nhiều năm, phần lớn dịch vụ phòng chống HIV/AIDS tại Việt Nam từ cung cấp bơm kim tiêm sạch, bao cao su đến điều trị dự phòng trước phơi nhiễm PrEP, đều được triển khai miễn phí nhờ nguồn tài trợ quốc tế.

Tuy nhiên, các nguồn lực này đang bị cắt giảm đột ngột. Khi cộng đồng chưa kịp chuẩn bị và người thụ hưởng chưa sẵn sàng chi trả, chỉ số tiếp cận dịch vụ bắt đầu có xu hướng giảm, tạo khoảng trống đáng lo ngại trong công tác dự phòng HIV.

TP.HCM đang quản lý khoảng 66.000 người nhiễm HIV còn sống, mỗi năm phát hiện gần 5.000 ca nhiễm mới, trong đó nhóm MSM chiếm hơn 50%. Tỷ lệ kết nối điều trị đạt trên 98%, một chỉ số cao hàng đầu cả nước.

Lãnh đạo Bộ Y tế, các sở ban ngành kích hoạt chương trình hành động ứng phó với HIV/AIDS. Ảnh: Nguyễn Thuận.

Theo ông Nguyễn Công Vinh, Phó chủ tịch UBND TP.HCM, năm 2025 là cột mốc quan trọng khi thành phố chính thức vận hành mô hình đô thị mới sau hợp nhất, với hơn 14 triệu dân và thách thức y tế lớn chưa từng có.

TP.HCM đang triển khai nhóm giải pháp trọng tâm để đạt mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS 2030:

Xóa kỳ thị - tăng truyền thông giáo dục sức khỏe, đặc biệt ở thanh thiếu niên.
Mở rộng phát hiện sớm ca nhiễm thông qua tự xét nghiệm và xét nghiệm cộng đồng.
Tập trung dự phòng cho nhóm nguy cơ cao như MSM và người sử dụng ma túy; mở rộng điều trị PrEP.
Bảo đảm tài chính bền vững, kết hợp ngân sách, BHYT, xã hội hóa và hợp tác quốc tế.

"Kết quả 3 mục tiêu của TP.HCM hiện là 94 - 92 - 99, tiệm cận mức lý tưởng", ông Vinh nói.

Phát biểu tại sự kiện, GS.TS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Y tế, cho biết mỗi năm chương trình tư vấn và xét nghiệm HIV phục vụ 3,4 - 3,5 triệu lượt người, qua đó phát hiện khoảng 13.300 trường hợp mới.

GS Thuấn nhấn mạnh dịch vụ PrEP đang phát triển mạnh mẽ với hơn 129.000 người điều trị dự phòng trước phơi nhiễm, đưa Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu khu vực châu Á - Thái Bình Dương năm 2023.

"Khi cả hệ thống chính trị chung ý chí, khi cộng đồng đồng lòng và khoa học được ứng dụng mạnh mẽ, thì mục tiêu chấm dứt HIV/AIDS vào năm 2030 hoàn toàn có thể trở thành hiện thực", Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.

Nguyễn Thuận

Nguồn Znews : https://znews.vn/xu-huong-nhiem-hiv-moi-dang-lo-ngai-70-lay-qua-duong-tinh-duc-post1606874.html