10 đầu sách văn hóa nổi bật năm 2025

2 giờ trướcBài gốc

Trong bối cảnh đời sống tinh thần ngày càng được quan tâm, dòng sách văn hóa - nghệ thuật năm 2025 ghi nhận nhiều công trình đáng chú ý. Các tác phẩm giúp người đọc hiểu sâu hơn về chính mình và cộng đồng từ những góc độ lịch sử, thẩm mỹ và xã hội.

Hậu khoa cử: Nam tính và thẩm mỹ hiện đại ở Việt Nam thời thuộc địa (Ben Trần - Mai Thị Thu Huyền, Đặng Thị Thái Hà dịch)

PGS.TS Ben Tran nghiên cứu thời kỳ chuyển tiếp đầy biến động trong văn học Việt Nam đầu thế kỷ 20. Ảnh: Omega+.

Cuốn Hậu khoa cử của PGS.TS Ben Tran nghiên cứu thời kỳ chuyển tiếp đầy biến động trong văn học Việt Nam đầu thế kỷ 20. Khi chế độ khoa cử chấm dứt, chữ quốc ngữ lan rộng và phụ nữ bắt đầu bước vào không gian in ấn, một thế hệ nhà văn mới xuất hiện. Họ là những trí thức từng lớn lên trong môi trường Nho học nhưng phải thích nghi với hệ thống giáo dục và văn hóa thuộc địa. Văn chương giai đoạn này thể hiện rõ tâm thế chênh vênh, băn khoăn về bản sắc nam tính và vai trò của người viết trong xã hội đang đổi thay.

Ben Tran phân tích cách các nhà văn nhìn nhận phụ nữ như một yếu tố định hình thẩm mỹ hiện đại nói riêng và văn hóa nói chung. Nhân vật nữ không chỉ là đề tài mà còn là tấm gương để phơi bày sự bất ổn trong căn tính nam giới thời hậu khoa cử. Tác phẩm cho thấy bước ngoặt văn chương không nằm ở thể loại hay phong cách, mà ở cách những người viết đặt lại vị trí của mình trước đời sống thường nhật và độc giả ngày càng đa dạng.

Thần Long Kích Thủy - Thuyền chiến Việt Nam qua các thời kỳ (Đông Nguyễn, Kaovjets Ngujens)

Công trình nghiên cứu về thuyền chiến Việt Nam. Ảnh: NXB Kim Đồng.

Tác phẩm của Đông Nguyễn và Kaovjets Ngujens là một nỗ lực hiếm hoi trong việc phục dựng lịch sử thủy chiến Việt Nam bằng hình ảnh minh họa 3D và tranh vẽ chi tiết. Dựa trên sử liệu, khảo cổ học và tư liệu dân gian, nhóm tác giả đã tái hiện hình dạng, cấu trúc và chiến thuật của các loại thuyền chiến từng góp mặt trong những trận đánh vang danh như Bạch Đằng.

Cuốn sách giúp người đọc hình dung trực quan về lịch sử hàng hải đồng thời góp phần lấp đầy khoảng trống tư liệu hình ảnh về văn hóa sông nước Việt. Là kết quả của hơn ba năm nghiên cứu và cố vấn từ các chuyên gia, Thần Long Kích Thủy trở thành công trình đáng giá cho độc giả yêu lịch sử, đặc biệt là thế hệ trẻ muốn hiểu rõ hơn về cách cha ông từng “kích thủy” để giữ vững giang sơn.

Tri thức văn hóa cổ truyền Việt Nam (Maurice Durand, Pierre Huard - Nguyễn Thị Hiệp, Philippe Papin, Marcus Durand dịch)

Tác phẩm được đánh giá là cánh cửa để học giả phương tây hiểu sâu về Việt Nam. Ảnh: NXB Tổng hợp TP.HCM.

Cuốn sách là kết quả hợp tác giữa nhà Việt Nam học Maurice Durand và bác sĩ Pierre Huard, lần đầu xuất bản tại Pháp năm 1954, tái bản tại Việt Nam nhân dịp kỷ niệm 100 năm Viện Viễn Đông Bác cổ. Công trình mở ra một bức tranh toàn diện về văn hóa truyền thống người Việt, từ lối sống, tín ngưỡng, lễ nghi, kỹ thuật đến thế giới quan, trên nền tảng khảo cứu liên ngành kết hợp giữa nhân học, sử học, y học và dân tộc học.

Trong sách, Maurice Durand nhìn nhận người Việt, đặc biệt với người ở vùng nông thôn, là cộng đồng có đời sống tinh thần giàu có dù vật chất còn hạn chế. Ông cũng nhấn mạnh khả năng tiếp biến linh hoạt của văn hóa Việt trước các luồng ảnh hưởng từ bên ngoài trong khi vẫn giữ vững lõi truyền thống. Từ nhiều thập kỷ qua, cuốn sách được xem là một cánh cửa để giới học giả phương Tây tiếp cận và hiểu sâu hơn về căn tính văn hóa Việt Nam.

Hà Nội 1987 (Jean-Charles Sarrazin)

Sách ảnh Hà Nội 1987 kể câu chuyện về TP Hà Nội trong thời kỳ Đổi mới qua lăng kính một người nước ngoài. Ảnh: Nhã Nam.

Những bức ảnh ghi lại khoảnh khắc đời thường ở Hà Nội năm 1987 từ tàu điện, xích lô đến xe đạp, mang đến một cái nhìn mộc mạc, gần gũi về thủ đô trong những ngày đầu Đổi Mới. Qua ống kính của nhiếp ảnh gia người Pháp Jean-Charles Sarrazin, thành phố hiện lên yên ả, trầm lặng với những cụ bà đi chợ, bác xích lô ngủ gật, anh lính trẻ nhìn ra cửa sổ tàu.

Là sinh viên nước ngoài đầu tiên nhận học bổng đến Việt Nam năm 1987, Sarrazin không chỉ chụp ảnh mà còn ký họa và viết lại những cảm nhận của mình về Hà Nội. Những hình ảnh ông ghi lại từ tàu điện, qua cửa kính nứt hay góc phố vắng lặng đã lưu giữ một giai đoạn Hà Nội đang chuyển mình, đầy chất thơ nhưng cũng chân thực.

Tên xưa gợi nhớ (Lê Đức Quý, Huỳnh Ái Thy)

Sách được ra mắt trong bối cảnh sáp nhập tỉnh thành ở Việt Nam. Ảnh: NXB Tổng hợp TP.HCM.

168 địa danh hành chính tại TP.HCM mới mang theo dấu tích của lịch sử khai phá, phản ánh mối quan hệ giữa con người với môi trường sống, tín ngưỡng, ký ức cộng đồng và những biến động xã hội suốt nhiều thế kỷ. Nhiều tên gọi bắt nguồn từ địa hình như Gò Vấp, Hóc Môn, Rạch Dừa… hoặc gợi nhắc quê gốc, sản vật địa phương, nhân vật lịch sử. Một số mang âm hưởng Hán Việt, Khmer, thể hiện sự giao thoa văn hóa trong quá trình mở cõi.

Cuốn Tên xưa gọi nhớ là khảo cứu hệ thống hóa ý nghĩa và nguồn gốc các địa danh ở TP.HCM sau điều chỉnh địa giới năm nay. Tác phẩm còn ghi nhận xu hướng định danh tích cực với các tiền tố phổ biến như Tân, Bình, An, Phú, cùng cách định vị không gian (Đông, Tây...) và tên ghép linh hoạt. Đây là tư liệu hữu ích góp phần bảo tồn ký ức đô thị và nhận diện bản sắc văn hóa địa phương.

Chung một ngôi nhà - Atlas 54 dân tộc Việt Nam (Võ Thị Mai Chi, Hồ Quốc Cường)

Chung một ngôi nhà - Atlas 54 dân tộc Việt Nam ra mắt vào tháng 8. Ảnh: NXB Kim Đồng.

Chung một ngôi nhà là ấn phẩm giới thiệu văn hóa 54 dân tộc Việt Nam bằng hình thức minh họa sinh động và ngôn ngữ dễ tiếp cận, hướng tới bạn đọc trẻ. Tác phẩm được nhóm tác giả trẻ thực hiện trong gần 3 năm với sự cố vấn của các chuyên gia dân tộc học nhằm mang lại cái nhìn toàn cảnh nhưng không khô cứng về bản sắc Việt trong thời đại toàn cầu hóa.

Cuốn sách khơi gợi sự quan tâm đến văn hóa dân tộc qua những biểu tượng đời thường, từ trang phục, lễ hội đến món ăn, phong tục… Không chỉ dành cho thiếu nhi, tác phẩm còn phù hợp với bất kỳ ai đang tìm cách kết nối với cội nguồn. Đây là nỗ lực đáng chú ý trong việc xây dựng tài liệu nhập môn về văn hóa Việt cho thế hệ mới.

Nếp nhà - Từ Gốc Rễ Đến Ngọn Gió (Nguyễn Hồng Phương)

Nếp Nhà của Nguyễn Hồng Phương là một lời nhắc dịu dàng về sức mạnh gia đình. Ảnh: Saigonbooks.

Giữa thời đại công nghệ và nhịp sống ngày càng rời rạc, Nếp Nhà của Nguyễn Hồng Phương là một lời nhắc dịu dàng nhưng sâu sắc về sức mạnh âm thầm của gia đình. Từng trang sách đưa người đọc trở về những điều giản dị như một góc bếp, tiếng cha gọi con, ánh mắt của mẹ. Song, đó lại là nền móng cho nhân cách và kết nối giữa các thế hệ.

Với văn phong mộc mạc, nhiều trải nghiệm thực tiễn và suy ngẫm mang tính gợi mở, tác phẩm hướng dẫn cách gìn giữ và làm mới “nếp nhà” theo cách riêng của mỗi gia đình trong xã hội hiện đại.

Du Khảo Rực Rỡ Sắc Màu Trang Phục Phụ Nữ Các Dân Tộc Việt Nam (Nguyễn Bông Mai)

Sách là kết từ từ hành trình 99 ngày của nhà báo, đạo diễn Nguyễn Bông Mai. Ảnh: Omega+.

Quyển du khảo là kết tinh từ hành trình 10.000 km trong 99 ngày của nhà báo, đạo diễn Nguyễn Bông Mai qua 44 tỉnh thành để ghi lại dấu vết của 35 dân tộc, 54 bộ nữ phục truyền thống. Không đơn thuần là tập hợp hình ảnh, cuốn sách như một cuốn nhật ký thị giác sống động, ghi lại cách dệt, thêu, in, đính họa tiết trên từng bộ váy áo.

Mỗi trang phục được giới thiệu qua câu chuyện thực địa từ địa điểm, người gặp, đến bối cảnh văn hóa và ý nghĩa hoa văn. Qua đó, sách giúp người đọc hình dung rõ về kỹ thuật chế tác, cấu trúc và linh hồn trang phục. Tác phẩm là nguồn tư liệu thiết thực cho những người làm thiết kế, nghệ thuật, văn hóa và bất kỳ ai đang tìm về bản sắc Việt qua hình ảnh những người phụ nữ bình dị mà rực rỡ.

Truyện cổ tích Việt Nam hiện đại (Nhiều tác giả - TS Lê Nhật Ký tuyển chọn)

Bộ sách Truyện cổ tích Việt Nam hiện đại do TS Lê Nhật Ký tuyển chọn. Ảnh: NXB Kim Đồng.

Lần đầu tiên, truyện cổ tích hiện đại Việt Nam được hệ thống hóa thành bộ sách ba tập với hơn 60 truyện, tuyển chọn từ gần 20 tác giả nổi bật như Khái Hưng, Tô Hoài, Nguyễn Huy Tưởng, Phạm Hổ, Xuân Quỳnh, Trần Hoài Dương... Các truyện mang tinh thần cổ tích dân gian nhưng được viết bằng chất liệu của thời đại mới, phản ánh thế giới nội tâm, khát vọng và giá trị nhân văn của con người hôm nay.

Bộ sách do TS Lê Nhật Ký tuyển chọn và giới thiệu, là công trình nghiên cứu nghiêm túc, giúp độc giả có cái nhìn toàn diện về một dòng chảy văn học từng bị lẫn khuất trong văn xuôi thiếu nhi. Không chỉ dành cho thiếu nhi, bộ sách còn là nguồn tư liệu quý cho nhà nghiên cứu, giáo viên và bất kỳ ai quan tâm đến tiến trình hiện đại hóa một thể loại văn học giàu sức sống.

Sài Gòn - Kinh đô sông nước (Trần Hữu Phúc Tiến)

Sài Gòn kinh đô sông nước của tác giả Phúc Tiến. Ảnh: NXB Trẻ.

Tác phẩm Sài Gòn kinh đô sông nước của tác giả Phúc Tiến khắc họa sinh động hành trình phát triển của thành phố qua lăng kính địa lý, lịch sử và tầm nhìn tương lai. Sách cho thấy Sài Gòn - TP.HCM không chỉ là nơi hội tụ con người, dòng tiền, công nghệ mà còn là đô thị sông nước độc đáo, gắn kết tự nhiên - xã hội một cách linh hoạt qua nhiều thế kỷ.

Gắn với những chuyển động lớn như quy hoạch đa trung tâm, phát triển kinh tế biển, mở rộng không gian liên vùng và đô thị sáng tạo, cuốn sách kết hợp nhuần nhuyễn giữa tư liệu, hình ảnh và bình luận thời sự.

Đức An

Nguồn Znews : https://znews.vn/10-dau-sach-van-hoa-noi-bat-nam-2025-post1612029.html