30 năm quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ: Từ 'ngọc trai' tiến tới 'vàng'

6 giờ trướcBài gốc

Chia sẻ những góc nhìn về quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trên nhiều lĩnh vực, từ an ninh - quốc phòng, thương mại, giáo dục, y tế... ông Limaye bày tỏ lạc quan rằng chặng đường phía trước sẽ tiếp tục tỏa sáng, mối quan hệ giữa hai nước sẽ tiến từ "ngọc trai" sang "vàng", khi hai quốc gia ngày càng chia sẻ nhiều lợi ích chung và cùng hướng tới tương lai thịnh vượng.

TS. Satu Limaye - Phó Chủ tịch Trung tâm Đông - Tây, Giám đốc Trung tâm Đông - Tây tại Washingtonchia sẻ những đánh giá về quan hệ Việt - Mỹ trên nhiều lĩnh vực. Ảnh: Hạ Phương

Hoa Kỳ và Việt Nam đã nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện. Ông đánh giá thế nào về triển vọng hợp tác an ninh – quốc phòng giữa hai nước?

Một trong những điểm nổi bật của dịp kỷ niệm 30 năm bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ là hai nước đã nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện với sự phát triển mọi mặt trong đó có quốc phòng - an ninh. Quan hệ quốc phòng Mỹ - Việt đã đi từ mức rất thấp ban đầu sau bình thường hóa đến phối hợp, hỗ trợ chặt chẽ. Thậm chí, hợp tác an ninh biển còn là một lĩnh vực then chốt với nhiều tiến triển cụ thể. Trong đó, phải kể đến hoạt động chuyển giao một số trang thiết bị quan trọng, như chuyển giao ba tàu tuần tra dài 115m, các tàu tuần tra Metal Shark, thiết bị không người lái ScanEagle phục vụ giám sát hàng hải...

Hoa Kỳ hiện nay là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, theo ông đâu là cơ hội và thách thức trong việc cân bằng thương mại song phương, cũng như thúc đẩy đầu tư trực tiếp của doanh nghiệp Mỹ vào Việt Nam?

Tôi muốn nhấn mạnh hai điểm: Thứ nhất, sự mở rộng nhanh chóng trong cả hai lĩnh vực, nếu xét trong khoảng thời gian khá ngắn, là rất đáng chú ý. Dù nền kinh tế có những khác biệt lớn, Mỹ vẫn là đối tác thương mại lớn thứ 2 của Việt Nam. Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 10 của Mỹ và đứng thứ 10 toàn cầu về nhập khẩu nông sản Mỹ. Đầu tư trực tiếp hai chiều tăng vượt bậc. Thương mại song phương tăng tốc mạnh mẽ.

Theo số liệu, đầu tư của Việt Nam sang Mỹ đã tăng từ 5 triệu USD lên gần 1 tỷ USD vào năm 2024. Còn ở chiều ngược lại, đầu tư của Mỹ sang Việt Nam tăng từ 246 triệu USD lên 4,4 tỷ USD trong giai đoạn 2007–2024. Điều này cho thấy thương mại và đầu tư song phương đã trở nên quan trọng hơn nhiều so với sự khác biệt về quy mô kinh tế.

Điểm thứ hai là tốc độ tăng trưởng đặc biệt trong 10 - 12 năm gần đây. Chính phủ Mỹ đã và đang tham gia trực tiếp vào các cuộc đàm phán. Hai bên đã tìm được cách vượt qua khác biệt và duy trì hợp tác. Vì vậy, tôi khá lạc quan rằng chính phủ và bộ máy hành chính của cả hai nước có thể tiếp tục làm được điều đó.

Việt Nam càng trở thành điểm đến hấp dẫn cho các công ty Mỹ đầu tư và kinh doanh, thì dòng vốn và thương mại sẽ càng tăng trưởng. Nền kinh tế Mỹ hiện vẫn ở mức 30 nghìn tỷ USD, vẫn là quốc gia thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất thế giới. Tôi cho rằng cơ hội là rất lớn, nhưng cả hai nước sẽ phải nỗ lực rất nhiều để đạt được điều đó.

Ông Satu Limaye bày tỏ sự lạc quan vào mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Ảnh: Hạ Phương

Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm sản xuất công nghệ. Ông nhận định thế nào về vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt về bán dẫn, công nghệ thông tin và năng lượng tái tạo?

Cơ hội tăng trưởng trong lĩnh vực bán dẫn và điện tử của Việt Nam là rất rõ ràng. Câu hỏi là Việt Nam sẽ tham gia vào khâu nào: Sản xuất, đóng gói, hay nghiên cứu chung? Điều đó sẽ do doanh nghiệp quyết định khi đưa ra các khoản đầu tư. Hiện Mỹ là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ 11 tại Việt Nam. Nếu có cải cách và điều kiện thuận lợi hơn, tôi tin các công ty Mỹ sẽ quan tâm, giúp Việt Nam phát triển mạnh mẽ hơn trong lĩnh vực này.

Nông nghiệp luôn là nền tảng trong hợp tác song phương. Đâu là hướng đi mới để hai nước tăng cường hợp tác trong sản xuất xanh, chuyển đổi số nông nghiệp và bảo đảm an ninh lương thực bền vững?

Thương mại nông sản song phương giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã tăng 3,9 tỷ USD, tương đương 66% trong 10 năm qua. Hoa Kỳ là đối tác xuất khẩu nông sản lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu khoảng 5,9 tỷ USD.

Hiện nay, hai nước đang nỗ lực thúc đẩy các phương pháp canh tác nông nghiệp, sử dụng phân bón thông minh và bền vững. Tôi cho rằng trong lĩnh vực này, hai nước còn rất nhiều không gian để phát triển.

Đại dịch COVID-19 cho thấy vai trò quan trọng của hợp tác y tế. Mỹ và Việt Nam có thể phát triển những sáng kiến mới nào trong nghiên cứu khoa học, y tế dự phòng và chuyển giao công nghệ y sinh?

Trong đại dịch, chúng ta đã có nhiều hợp tác. Hiện hệ thống y tế Mỹ đang có sự thay đổi về nguồn lực, nên theo tôi, khu vực tư nhân như bệnh viện, công ty, các trung tâm nghiên cứu đại học có thể là hướng đi tiềm năng để hai bên thúc đẩy hợp tác.

Đây là nơi đang thu hút đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực dược phẩm và phòng chống bệnh truyền nhiễm. Các trường như Đại học Washington, Đại học California, San Francisco cùng nhiều trường khác, đều quan tâm đến hợp tác với các nước trong khu vực, trong đó có Việt Nam.

Giáo dục được coi là cầu nối giữa nhân dân hai nước. Ông đánh giá ra sao về sự hợp tác giáo dục Mỹ – Việt hiện nay, đặc biệt là các chương trình trao đổi sinh viên, hợp tác đại học và phát triển kỹ năng cho thế hệ trẻ Việt Nam?

Việt Nam hiện là quốc gia đứng thứ 6 về số lượng sinh viên du học tại Mỹ - một con số rất ấn tượng. Theo như những gì tôi thấy, sinh viên Việt Nam rất chăm chỉ, quyết tâm và tài năng, không chỉ trong lĩnh vực STEM mà còn ở nhiều lĩnh vực khác.

Đào tạo tiếng Anh cũng phát triển mạnh, và là một phần lớn trong chương trình hợp tác. Ngoài ra, Trung tâm Đông - Tây của chúng tôi có nhiều chương trình trao đổi học giả, nghiên cứu, đối thoại mà sinh viên và chuyên gia Việt Nam đã tham gia. Tôi nghĩ ngoài các chương trình học dài hạn, còn rất nhiều tiềm năng cho các trao đổi ngắn hạn tập trung vào các dự án cụ thể, từ nghiên cứu y tế, nông nghiệp đến an ninh. Đây là hướng hợp tác còn nhiều không gian để phát triển.

Ngoại giao nhân dân đóng vai trò thế nào trong việc củng cố niềm tin và sự hiểu biết lẫn nhau giữa Mỹ và Việt Nam? Những sáng kiến giao lưu văn hóa nào có thể được thúc đẩy trong thập kỷ tới?

Dịp kỷ niệm 30 năm quan hệ Việt - Mỹ là thời điểm tốt để nhìn lại về vấn đề này. Ban đầu, mối quan hệ này chủ yếu ở cấp chính phủ, nhưng ngày càng mở rộng sang nhiều lĩnh vực và thu hút sự tham gia của nhiều tầng lớp, giờ đây còn có sự tham gia của chính quyền các bang, các trường đại học, tổ chức xã hội, doanh nghiệp. Nhiều bang ở Mỹ như Texas, California chiếm tới 1/3 kim ngạch thương mại với Việt Nam.

Điều đó cho thấy phạm vi quan hệ đã rộng hơn rất nhiều. Trong tương lai, Việt Nam cũng có thể đầu tư nhiều hơn vào các chương trình trao đổi để ngày càng nhiều người Mỹ đến Việt Nam và người Việt Nam sang Mỹ, góp phần tăng cường sự hiểu biết và gắn kết giữa nhân dân hai nước.

Các tổ chức như Quỹ Châu Á, Trung tâm Đông - Tây, Quỹ Maureen và Mike Mansfield đều có thể đóng vai trò lớn hơn trong các hoạt động giao lưu văn hóa, giáo dục, trao đổi ngắn hạn. Đây là tương lai của ngoại giao dân nhân, mở rộng từ sinh viên, du học sang nhiều lĩnh vực khác, không chỉ ở thủ đô mà còn tới các bang, các tỉnh của cả hai nước.

Mỹ và Việt Nam đều cam kết ứng phó với biến đổi khí hậu. Ông nhận thấy hợp tác trong lĩnh vực năng lượng sạch, chuyển đổi năng lượng và tài chính xanh sẽ phát triển theo hướng nào?

Tôi nghĩ hiện tại, cơ hội lớn nằm ở khu vực tư nhân và xã hội, nhiều hơn là giữa chính phủ với chính phủ. Nếu các công ty Mỹ thấy thị trường và cơ hội tại Việt Nam hấp dẫn, họ sẽ đầu tư vào năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, tài chính xanh. Chính phủ tất nhiên vẫn có vai trò, nhưng động lực sẽ đến nhiều từ doanh nghiệp.

Trong bối cảnh ASEAN và Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đang biến đổi, ông đánh giá vai trò của hợp tác hai nước ra sao trong việc đóng góp vào hòa bình, ổn định và phát triển khu vực?

Báo cáo Vietnam Matters for America cho thấy Việt Nam không chỉ có vai trò song phương mà còn hiện diện trong nhiều khuôn khổ đa phương như ASEAN, APEC, Hợp tác Mekong - Mỹ, Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á. Điều đó chứng tỏ Việt Nam là một nhân tố quan trọng trong khu vực, quan trọng ở Đông Nam Á, ở khu vực Mekong.

Việt Nam cũng là thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Hợp tác song phương ngày nay không thể tách khỏi bối cảnh khu vực và quốc tế. Mỹ và Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp trong các cơ chế đa phương để duy trì hòa bình và ổn định của khu vực.

Cuối cùng, ông có thể chia sẻ dự báo của mình về tương lai quan hệ Việt - Mỹ trong thập kỷ tới?

Tôi cho rằng quan hệ Mỹ - Việt là một mối quan hệ “sống động”, được xây dựng từ rất nhiều nỗ lực, từ chính sách đến ngoại giao nhân dân. Kỷ niệm 30 năm thường được gọi là “kỷ niệm ngọc trai” và giống như ngọc trai, mối quan hệ này được hình thành từ sự kiên trì, từ thời gian, từ quá trình phát triển liên tục.

Quan hệ giữa hai quốc gia sôi động, quý giá và đáng trân trọng, là kết quả của rất nhiều nỗ lực từ hai phía. Nhiều người nói liệu có nên lo lắng cho quan hệ Việt – Mỹ trong bối cảnh thế giới có nhiều thay đổi? Tôi chỉ muốn nói 30 năm qua, quan hệ giữa hai nước cũng diễn ra giữa những thay đổi lớn: Chiến tranh Lạnh kết thúc, sự thay đổi lớn của châu Âu, châu Á, trong đó bao gồm sự trỗi dậy của Trung Quốc cùng những thay đổi to lớn về kinh tế.

Vì vậy, khi nhìn về tương lai, tôi nghĩ về quy mô, tốc độ, các bên liên quan trong mối quan hệ và cách hai nước vượt qua những khó khăn.

Tôi lạc quan rằng “ngọc trai” sẽ hướng “vàng”, tức là mối quan hệ hai nước sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong nhiều thập kỷ tới. Hai bên không phải lúc nào cũng có lợi ích giống nhau, nhưng có nhiều lợi ích chung là cái chúng ta đã và đang hướng đến. Và đó chính là nền tảng đã, đang và sẽ tiếp tục dẫn dắt quan hệ Việt - Mỹ.

TS. Satu Limaye hiện là Phó Chủ tịch Trung tâm Đông – Tây (East-West Center) và Giám đốc Trung tâm Đông – Tây tại Washington, Mỹ. Ông là người sáng lập và điều hành sáng kiến Asia Matters for America, đồng thời là Tổng biên tập sáng lập của ấn phẩm Asia Pacific Bulletin. Ông cũng là Cố vấn cao cấp tại Trung tâm Phân tích Hải quân (CNA Corp), một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại bang Virginia (Mỹ).

Hạ Phương

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/30-nam-quan-he-viet-nam-hoa-ky-tu-ngoc-trai-tien-toi-vang-2448701.html