4 ngày thần tốc xây dựng lễ đài độc lập

6 giờ trướcBài gốc

Quảng trường Ba Đình 80 năm trước là một vườn hoa đặt trong không gian thoáng đãng. Vào lúc 2 giờ chiều ngày Chủ nhật, mùng 2 tháng 9 năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Chính phủ lâm thời đã đứng trên lễ đài độc lập được dựng trên vườn hoa này để ra mắt quốc dân đồng bào.

Lễ đài chỉ cao hơn 4m, giản dị nhưng uy nghiêm, được thiết kế và thi công thần tốc trong 4 ngày. Và cũng như Quảng trường Ba Đình, lễ đài độc lập đã đi vào lịch sử, trở thành một trong những hình ảnh có tính chất biểu tượng cho sự tôn nghiêm và phẩm giá của dân tộc.

Bốn ngày trước lễ tuyên ngôn độc lập, ngày 28/8/1945, ông Nguyễn Hữu Đang được Chủ tịch Hồ Chí Minh cử làm Trưởng ban tổ chức buổi lễ. Nhiệm vụ đặt ra khi ấy là vô cùng gấp rút: tổ chức một ngày đại lễ để Chính phủ lâm thời ra mắt quốc dân đồng bào vào ngày 2/9. Ngay sau khi nhận trọng trách, ông Nguyễn Hữu Đang đã nhanh chóng soạn thảo thông cáo gửi tới các tờ báo, kêu gọi sự góp sức, góp của từ nhân dân.

Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng chịu trách nhiệm viết khẩu hiệu. Đạo diễn điện ảnh, NSND Phạm Văn Khoa huy động thợ và vật liệu từ nhân dân. KTS Ngô Huy Quỳnh được cấp trên giao trọng trách thiết kế và tham gia dựng lễ đài ở vườn hoa Ba Đình, lễ đài có thể giản dị nhưng phải trang nghiêm và bên trên có thể đứng được 30 người. Sau những phút giây rất nhanh tính toán, KTS Ngô Huy Quỳnh đã chọn phương án dựng lễ đài bằng gỗ theo cách đóng đinh (vì thời gian gấp) và bọc lụa xung quanh, trên vàng dưới đỏ để tạo dáng mỹ thuật, vừa nhanh vừa dễ làm.

Giáo sư – Kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh (1920 – 2003) – người thiết kế lễ đài 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình – Hà Nội, từng kể lại: "Ngày 1/9, ông Phạm Văn Khoa đến truyền đạt quyết định của Trung ương là sáng mùng 2 làm lễ đài. Lễ đài làm bằng gỗ đi mượn bà con trong thành phố, mượn gỗ tương đối mỏng để đóng đinh. Chọn chỗ có khối cây xanh thẫm để làm nổi bật lễ đài, đồng thời giữ vị trí “trẩm” theo phong thủy."

Đêm 1/9/1945, Quảng trường Ba Đình sáng đèn dầu. Tiếng búa, tiếng cưa đục vang lên dồn dập. Trí thức, nghệ sĩ, công nhân, thanh niên cùng làm việc suốt đêm. Họa sĩ Ngô Thành Nhân – con trai cố giáo sư, kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh – vẫn còn lưu giữ rất nhiều tư liệu, bài báo về công trình ý nghĩa ấy. Khi nhận trọng trách lịch sử, kiến trúc sư trẻ Ngô Huy Quỳnh mới 25 tuổi.

Họa sĩ Ngô Thành Nhân – con trai giáo sư, kiến trúc sư Ngô Huy Quỳnh, cho biết: "Cha tôi kể lại, ngày 1/9 được phép của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông Nguyễn Hữu Đang vận động đồng bào xí nghiệp gỗ 42 cho mượn gỗ, vận động đồng bào ở Hàng Ngang, Hàng Đào cho mượn vải, xe chở ra Quảng trường. Trong kết cấu kiến trúc là đóng đinh, cắt những khoảng nhất định, cha tôi có nói là cố gắng giữ gỗ của dân, không cắt nhỏ ra để sau khi xong nhiệm vụ sẽ mang trả lại cho nhân dân. Công việc cuối cùng là kiểm tra lại kết cấu của công trình xem có vững vàng đủ cho 30 người đứng ở trên. Kiểm tra xong rồi bọc vải xung quanh nền đỏ, ở giữa có một cột cờ."

Theo tư liệu, Bác sĩ Trần Duy Hưng (1912 – 1988) – Chủ tịch Ủy ban hành chính thành phố Hà Nội (1945 – 1947), cho biết: "Từ buổi sáng sớm, các tầng lớp nhân dân kéo về Quảng trường. Tôi có trách nhiệm đưa đoàn xe của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ lâm thời đi đến lễ đài, chỉ có 2 cây số thôi mà chúng tôi đi hơn 1 tiếng đồng hồ. Đồng bào cứ muốn ùa vào để hoan hô Hồ Chủ tịch và muốn biết Chủ tịch Hồ Chí Minh là ai vì chưa nhìn thấy Hồ Chủ tịch bao giờ. Đến khi Hồ Chủ tịch cùng các vị trong Chính phủ lâm thời, bắt đầu cử quốc ca. Lần đầu tiên, quốc ca Việt Nam vang lên trong một ngày lễ chính thức."

Rạng sáng ngày 2/9/1945, giữa không khí khẩn trương và háo hức của toàn dân, kỳ đài lịch sử đã hoàn tất, sẵn sàng cho thời khắc trọng đại. Công trình cao hơn 4 mét, phía trên là cột cờ vươn cao hơn 10 mét, hiên ngang giữa Quảng trường Ba Đình. Bốn mặt hình thang phủ vải đỏ, chính giữa in ngôi sao vàng năm cánh rực rỡ – biểu tượng của độc lập, tự do. Trên thành đài phủ vải vàng, hai bên đặt hai lư hương gỗ lớn nghi ngút khói, tạo nên không khí trang nghiêm và linh thiêng.

14h cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đã trang trọng đọc bản Tuyên ngôn độc lập, tuyên bố trước quốc dân đồng bào cả nước và thế giới, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Hoàn thành sau 4 ngày thần tốc, lễ đài độc lập 2/9/1945 chính là biểu tượng của độc lập, tự do, chủ quyền của dân tộc cùng tinh thần đại đoàn kết muôn người như một, giữa muôn vàn thiếu thốn của “buổi đầu không một tấc sắt trong tay”.

Ngô Trang

Nguồn Hà Nội TV : https://hanoionline.vn/4-ngay-than-toc-xay-dung-le-dai-doc-lap-356284.htm