4 nút thắt cần tháo gỡ của giáo dục Việt Nam trong kỷ nguyên số

3 giờ trướcBài gốc

Trong kỷ nguyên mới, giáo dục phát triển khi công nghệ nâng tầm vai trò con người

Thách thức mang tính nền tảng

Thứ nhất, chất lượng nguồn nhân lực chưa theo kịp tốc độ phát triển của khoa học - công nghệ. Chúng ta đang thiếu đội ngũ giảng viên, chuyên gia và kỹ sư công nghệ cao có trình độ quốc tế, trong khi yêu cầu của thị trường lao động ngày càng khắt khe, đòi hỏi năng lực số, tư duy dữ liệu, và năng lực đổi mới sáng tạo ở mức độ sâu.

Thứ hai, cơ sở hạ tầng và dữ liệu cho chuyển đổi số và khai thác, sử dụng trí tuệ nhân tạo trong đào tạo và đặc biệt là trong nghiên cứu - nhất là với hệ thống giáo dục bậc đại học còn rất thiếu và chưa đồng bộ.

Thứ ba, sự chênh lệch giữa các cơ sở giáo dục ngày càng rõ nét. Một số trường tiên phong đã mạnh dạn triển khai chuyển đổi số, đổi mới chương trình và mô hình quản trị; nhưng nhiều trường khác vẫn gặp khó khăn về hạ tầng, năng lực tài chính, cơ chế tự chủ và nguồn lực con người. Sự phân tầng này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện chính sách để đảm bảo công bằng cơ hội học tập và nâng cao mặt bằng chất lượng chung.

Thứ tư, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong giáo dục còn thiếu sự kết nối mạnh mẽ giữa nhà trường - doanh nghiệp - cơ quan quản lý - tổ chức nghiên cứu. Trong khi đây lại là điều kiện then chốt để đào tạo gắn với nhu cầu thực tiễn, để khoa học - công nghệ trở thành động lực tạo ra giá trị mới trong nền kinh tế.

"Điều quan trọng nhất lúc này là chúng ta cần một tư duy quản trị giáo dục mới, dựa trên dữ liệu và nền tảng trí tuệ nhân tạo, với các chuẩn mực quốc tế và năng lực cạnh tranh quốc gia. Giáo dục phải mở, linh hoạt, thông minh, hội nhập quốc tế, khuyến khích sáng tạo, tạo điều kiện để mỗi trường đại học phát triển mạnh mẽ bản sắc riêng nhưng vẫn đồng hành vì lợi ích chung của đất nước", GS.TSKH Nguyễn Đình Đức nhận định.

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức

Về vai trò của công nghệ trong đổi mới dạy - học, GS.TSKH Nguyễn Đình Đức nhận định, công nghệ ngày nay không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà đã trở thành lực lượng sản xuất mới, phương thức sản xuất mới của nền kinh tế số, trở thành nền tảng kiến tạo một mô hình giáo dục mới, với ba cấp độ then chốt. Trong đó, công nghệ mở rộng không gian và phương thức học tập: Nhờ nền tảng số, học liệu số, phòng thí nghiệm ảo và mô phỏng, sinh viên có thể học mọi lúc, mọi nơi, vượt ra khỏi giới hạn lớp học truyền thống. Điều này đem lại sự linh hoạt chưa từng có và giúp quá trình học tập trở nên liên tục.

Bên cạnh đó, công nghệ nâng cao chất lượng giảng dạy, nghiên cứu và đánh giá; Giúp giảng viên tối ưu hóa việc thiết kế bài giảng, kiểm tra đánh giá và quản trị lớp học trên cơ sở dữ liệu thực chứng. Đồng thời, công nghệ thúc đẩy sáng tạo và đổi mới trong giáo dục đại học: Những công cụ như mô phỏng số, thực tế ảo tăng cường, tự động hóa, phân tích dữ liệu lớn hay nền tảng học tập tương tác tạo điều kiện để nhà trường đổi mới chương trình, mở ngành mới, hình thành các phòng thí nghiệm số và gắn kết sâu hơn với doanh nghiệp, chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao cho nền kinh tế số - kinh tế tri thức. GS.TSKH Nguyễn Đình Đức khẳng định: "Công nghệ chính là động cơ đổi mới, là "môi trường học thuật mới, phương thức giảng dạy và học tập mới" giúp giáo dục Việt Nam bước sang một giai đoạn phát triển nhanh, hiện đại, hội nhập và cạnh tranh hơn".

Đổi mới tư duy - yếu tố quyết định

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức khẳng định, công nghệ chỉ là phương tiện, còn đổi mới tư duy mới là yếu tố quyết định giúp giáo dục thích ứng và bứt phá trong kỷ nguyên mới. Trong đó, đổi mới tư duy thể hiện ở bốn điểm cốt lõi. Thứ nhất, như Nghị quyết 71/NQ-TW, phải xác định giáo dục đào tạo không chỉ là quốc sách quan trọng hàng đầu, mà còn là nhân tố quyết định tương lai, vận mệnh của dân tộc. Chính sự nhận thức này là gốc rễ, nền tảng cho những thay đổi.

Thứ hai, phải nhìn giáo dục như một hệ sinh thái mở, liên tục tương tác với thị trường lao động, doanh nghiệp và nhu cầu phát triển quốc gia. Kiến thức không còn là trung tâm; năng lực sáng tạo và khả năng thích ứng, tạo ra những giá trị mới là trọng tâm.

Thứ ba, chuyển từ "học để biết" sang "học để làm - học để sáng tạo": Người học phải làm chủ quá trình học, tìm tòi, đặt câu hỏi, thử nghiệm và tạo giá trị mới. Đây là nền tảng quan trọng nhất để đào tạo nhân lực chất lượng cao trong thời đại đổi mới sáng tạo như hiện nay.

Thứ tư, chuyển từ tư duy quản lý sang tư duy phục vụ và kiến tạo: Nhà trường cần quản trị bằng dữ liệu; linh hoạt, trao quyền cho giảng viên và người học, coi công nghệ là công cụ nâng tầm chất lượng đào tạo, nghiên cứu và quản trị, chứ không chỉ là nhiệm vụ triển khai. "Công nghệ có thể thay đổi hạ tầng; nhưng chỉ có đổi mới nhận thức, đổi mới tư duy mới có thể tạo nên những thay đổi tương lai của giáo dục Việt Nam", GS Nguyễn Đình Đức nhấn mạnh.

Ngoài ra, GS Nguyễn Đình Đức cho rằng, việc cân bằng giữa công nghệ và con người không phải là lựa chọn, mà là nghệ thuật kết hợp sức mạnh của cả hai để nâng cao chất lượng giáo dục. Công nghệ mở ra khả năng mới, nhưng con người mới là chủ thể quyết định ý nghĩa và giá trị của quá trình học tập. Ngành giáo dục cần tuân thủ những nguyên tắc cốt lõi để duy trì sự cân bằng này. Đặc biệt là công nghệ phải phục vụ con người, không thay thế vai trò của người thầy. AI có thể hỗ trợ phân tích dữ liệu, cá thể hóa học tập, tự động hóa đánh giá; nhưng chính người thầy mới truyền cảm hứng, hoài bão, định hướng giá trị, xây dựng nhân cách và nuôi dưỡng khát vọng sáng tạo cho học trò. Đây chính là những điều mà công nghệ và trí tuệ nhân tạo không thể thay thế.

Đồng thời duy trì trọng tâm vào phẩm chất và năng lực nhân văn: Trong thời đại dữ liệu lớn, người học càng cần tư duy phản biện, sáng tạo, trách nhiệm xã hội, năng lực hợp tác, năng lực thích nghi, năng lực tự rèn luyện, tu dưỡng và đạo đức nghề nghiệp. Đây là những yếu tố tạo nên chiều sâu của giáo dục, giúp con người làm chủ công nghệ thay vì bị công nghệ chi phối. Cùng với đó, xây dựng môi trường học thuật kết hợp hài hòa giữa số hóa và tương tác trực tiếp. Sự cân bằng được đảm bảo khi công nghệ nâng tầm vai trò con người, và con người biết sử dụng công nghệ như công cụ để phát triển trí tuệ, nhân cách và năng lực sáng tạo.

Theo GS Nguyễn Đình Đức, bức tranh giáo dục trong tương lai là một hệ sinh thái nơi công nghệ và trí tuệ nhân tạo nâng tầm con người, vì hạnh phúc của con người và vì sự giàu mạnh và phồn vinh của quốc gia. Giáo dục Việt Nam sẽ có những bước phát triển vượt bậc, và sẽ có những trường đại học Việt Nam lọt top 100 thế giới. Con người sử dụng công nghệ và AI để phát triển trí tuệ, nâng tầm sáng tạo và tạo nên những giá trị mới cho sự phát triển đột phá kỳ diệu của nước Việt Nam hùng cường trong kỷ nguyên mới.

Hà Phương

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/4-nut-that-can-thao-go-cua-giao-duc-viet-nam-trong-ky-nguyen-so-238251219112217116.htm